Onze Eeuw. Jaargang 9

[p. 283]

Buitenland.

Bülow gevallen! De vierde kanselier laat een goeden naam achter, waardig als hij den zetel geweest is van den ‘grootsten Duitschen man’, wiens gedachtenis hij niet geschroomd heeft te wekken, toen hij zijn zwaren post nederlegde. De buitenlandsche zaken van het Rijk heeft hij met talent en geluk weten te besturen langer dan tien jaren, in welke groote gevaren het hebben gedreigd van alle kanten, in welke meer dan eens de wereldvrede in de waagschaal stond. Met vaste hand en in overeenstemming met zijn Keizer heeft hij het schip van staat weten te leiden. Ook in het moeilijke spel der binnenlandsche staatkunde heeft hij langen tijd te midden van allerlei bezwaren de hoogste troeven in handen weten te houden om ze op het juiste oogenblik uit te spelen. Met waardigheid en onbezweken trouw heeft hij pal gestaan tegenover de invloeden, die in 's Keizers omgeving den goeden naam der Hohenzollern's dreigden te bezwalken; standvastig heeft hij zijn keizerlijken heer zelf durven weerstaan, toen deze zich door zijn temperament al te zeer liet medeslepen op den weg der zelfregeering, en hem er toe gebracht de groote zelfoverwinning te behalen, die den Keizer en zijn eersten staatsdienaar tot hooge eer strekken.

Lang heeft hij te midden der groote rijkspartijen de Rijksbelangen weten te verdedigen, totdat eindelijk de conservatieve partij, beducht voor de Rijkssuccessiebelasting, eigenlijk in het algemeen voor de toenemende neiging van door het algemeen stemrecht gekozen afgevaardigden om te tasten in de zakken van de hoogstaangeslagenen, hem liet vallen, hem, die eenmaal tot zijn grafschrift had gekozen: ‘hier ligt een agrarisch kanselier’. De jonkerpartij, geholpen door het katholieke Centrum, heeft hem losgelaten, toen zij hare belangen bedreigd achtte door zijn financieële hervormingsplannen, noodzakelijk geworden door de zware eischen met name door de vloot gesteld.

Zou zij beter af zijn met zijn opvolger?! Von Bethmann -

[p. 284]

Holleweg, type van den correcten Pruisischen staatsambtenaar, was het altijd met zijn chef eens, is zijn groote medewerker gebleven. Het is niet te verwachten, dat hij een anderen koers zal inslaan, al zal hij de successiebelasting wel niet durven handhaven, zelfs niet in anderen vorm. Maar het is de vraag, of de buitenlandsche staatkunde, thans in handen van Bülow's anderen medewerker Von Schön, even onafhankelijk zal blijven van 's Keizers altijd aan plotselinge schommelingen onderhevig inzicht als onder den afgetreden kanselier.

Die opvolger is niet allereerst diplomaat maar in de eerste plaats ambtenaar van het binnenlandsch bestuur. Zijn optreden beteekent vooral, dat het zwaartepunt der Rijksregeering vooreerst in die richting valt te zoeken, dat de hervorming der Rijksfinanciën de eerste taak is, waaraan gewerkt zal moeten worden. Met eenige onrust vraagt men zich af, hoe de rol van het Rijk zal zijn in de nog altijd aanwezige kwestiën van buitenlandschen aard.

Die kwestiën zijn op het oogenblik wel niet zoo dringend om oplossing als eenigen tijd geleden, maar de Kretensen zijn nog altijd niet tevreden met hun zwevende positie tusschen het Jong-Turksche bewind, dat de impopulariteit van nieuwe verliezen voor Turkije vreest, en Griekenland, dat met ongeduld de annexatie van het groote eiland verwacht en nieuwe hoop heeft gekregen, nu de mogendheden hare troepen uit het eiland terugtrekken. En in Marokko dreigen nieuwe verwikkelingen na de overwinningen van den Roghi op Mulai Hafid, die zoo zeker scheen van zijn troon, op zijn ongelukkigen broeder veroverd. Zou die Roghi weder speculeeren op de tegenstelling tusschen de mogendheden?

Het juist in deze dagen met zijn reuzenvloot pralende Engeland, dat door zijn grooten vlootschouw zijn geschokte zenuwen tot rust hoopt te brengen, kijkt met eenig wantrouwen naar wat daar voorvalt in het Moorenrijk zoowel als naar den loop der revolutie in Perzië, waar de Perzische parlementspartij - zeker van Engeland's sympathie, altijd gezind om parlementen te steunen - het hevig aan den stok heeft met den onder Russischen invloed zelf regeerenden Sjah. Die Perzische ‘liberalen’ hebben blijkbaar plezier in dezelfde rol als de Jong-Turken tegenover Abdul Hamid speelden; ook daar wil men een einde hebben aan de alleenheerschappij van den ‘Koning der Koningen’. Heeft niet de Russische Czaar zelf zijn Doema? Spreekt men niet reeds van een Chineesch parlement?

[p. 285]

Met de belangeloosheid, die de Engelsche staatkunde van ouds heeft gekenmerkt, ziet Engeland de ‘liberale idee’ ook in Perzië aanvankelijk zegepralen, al is het niet zeker, of de slimme Rus die zijn troepen tot al dicht bij Teheran heeft voortgeschoven, er niet in slagen zal de brave Perzische liberalen nog net bijtijds af te weren en den Sjah te ‘redden’.

Maar Engeland zelf heeft groote zorgen in eigen gebied. Niet zoozeer in Zuid-Afrika of Australië, waar alles goed loopt, maar in Indië, waar de anti-Engelsche beweging nog altijd stand houdt en blijkens den moord op Wyllie - Curzon nog steeds ieder oogenblik nieuwe onaangename verrassingen kan bieden.

Genoeg om te toonen, dat er in en buiten Europa - ook in Zuid-Amerika botert het niet tusschen Bolivia en Argentinië en Peru - nog genoeg is wat ook ons met belangstelling doet uitzien naar den loop der dingen... ook in Venezuela. Onze diplomatie heeft nog voldoende met hare eigene taak te stellen om haar niet al te zeer te bezwaren met handelsoverwegingen. De reorganisatie, die men ten haren opzichte in den zin heeft, moge wel rekenen met alles wat er ook in betrekkelijk rustige tijden geschiedt ‘buitenaf’. Een oog in het zeil kan nooit geen kwaad en het gemis daarvan heeft reeds meermalen noodlottige gevolgen voor onze belangen gehad. Men denke er aan, dat een goede diplomatie, die de oogen open houdt voor alles wat er voorvalt, een der beste waarborgen is voor de nationale zelfstandigheid. Organisatie van den consulairen dienst is goed, is prijzenswaardig, is noodzakelijk, maar zij geschiede niet ten koste van den diplomatieken dienst onder voorgeven, dat wij, als kleine mogendheid, een zoo uitgebreide diplomatie niet noodig hebben. Men zou integendeel de stelling kunnen opzetten, dat juist een kleine mogendheid een krachtige diplomatieke vertegenwoordiging broodnoodig heeft. De voorgenomen reorganisatie, welker noodzakelijkheid allerminst in twijfel getrokken mag worden, loope niet uit op een desorganisatie ten voordeele van een anderen tak van dienst, die reorganisatie evenzeer noodig heeft.

Reorganisatie, desorganisatie....

Zullen wij voortgaan met de eentonige geschiedenis na te gaan van de desorganisatie der Fransche maatschappij onder het democratisch parlementarisme?

Door een reeks van handigheden, sporadische energie, soms zelfs in enkele repressieve maatregelen, meest slechts in woorden, staat het ministerie Clémenceau tot heden overeind; noch de

[p. 286]

intrigues van den millionair-democraat Berteaux, noch de welsprekendheid van Jaurès die de socialisten tegen de radicalen front wil doen maken slaagden er nog in het te doen vallen. Clémenceau is geslepen en weet het vermoeden te voeden, dat hij de maatschappelijke orde nog wel zal handhaven. Wat men handhaven noemt! De ‘grèves’ gaan voort; vooral die in de haven van Marseille, die niet alleen tot ongerief van reizigers 't verkeer met de Afrikaansche kolonie belemmert, maar die de goederen in Algerië en in Frankrijk opgestapeld doet bederven, en den handel fnuikt. Ook in de marine is de toestand nog dezelfde. Tegen einde Mei (wij konden het in onze vorige kroniek juist niet meer opnemen) wilde te Brest 't pantserschip Danton niet van stapel loopen; waarbij zich de singuliere coîncidentie voordeed dat dit ongeval den dag te voren door de revolutionaire pers was voorspeld!

Ook in Frankrijk zijn de benoemingen een wonde plek. Men spreekt reeds van de ‘maires du palais’, waarbij dan de paleizen zijn de ministerieele bureaux. De daar bewezen diensten leveren de aanspraken op voor de vetste baantjes, met voorbijgang van hen die door ervaring en bekwaamheid ze alleen waardig zouden vervullen.

De finantiën zijn in een wanorde die niet meer te loochenen valt. Het werkelijk deficit over 1909, gedeeltelijk bedekt door allerlei kunstjes om in schijn het budget in orde te brengen, bedraagt nu reeds over de 100 millioen. Geen wonder dat de commissie voor de begrooting van 1910 onlangs benoemd in meerderheid aan de plannen en 't beheer van minister Caillaux vijandig is. Doch - er zijn weer verkiezingen in 't zicht, waarvan de fabricatie het politieke belang is, dat alles beheerscht. Virtus post nummos; de partijen boven 't vaderland; 't belang der revolutionaire syndikaten boven de maatschappelijke orde. Een volgende kroniek zal het resultaat kunnen mededeelen.