Ontmoeting. Jaargang 16

[p. 358]

M. Monsinga
De hand

De man hief bezwerend zijn linkerarm op. Het was een arm zonder hand. De bezoeker keek ernaar met een licht gevoel van afgrijzen en tegelijkertijd met iets van een opkomende ergernis. Hij hield niet van verminkte mensen. Ze verstoorden zijn gevoel voor verhoudingen. Zoveel mogelijk vermeed hij hun gezelschap. Maar ditmaal was hij zonder iets te vermoeden het huis van deze man binnen gegaan.

Hij was op tournee in het district waar hij woonde. Vroeg in de morgen was hij met zijn Landrover van huis gereden. En na een lange tocht over stoffige bergwegen die soms uitsluitend uit kuilen en klipsteen bleken te bestaan, had hij in de middag een afgelegen farm bereikt. De farmer, een korte magere man van ongeveer zestig jaar, had hem uitgenodigd een kop thee te drinken. Met graagte had hij deze uitnodiging aangenomen. Hij had toen niet gezien dat de man verminkt was. Die ontdekking deed hij pas toen hij binnen zat en de uitnodiging niet meer kon afslaan.

De bezoeker probeerde te kijken alsof hij niets bijzonders zag. Maar tot zijn ergernis voelde hij, dat hij zich daardoor juist verried. De man was dergelijke onhandigheden blijkbaar gewend. Hij toonde niet het minste teken van geraaktheid of onbehagen. En hij deed geen enkele poging zijn verminking te verbergen. Hij droeg een vuil-groen overhemd zonder manchetknopen. Als een korte tafelpoot stak de armstomp uit de wijd open mouw. De man zwaaide er demonstratief mee. Hij scheen er plezier in te hebben de bezoeker in verlegenheid te brengen.

De man buitte de gelegenheid tot praten goed uit. Op zijn afgelegen farm kwamen niet vaak bezoekers. En zijn vrouw had kennelijk alle belangstelling voor zijn stokpaardjes verloren. Ze had zich even laten zien toen ze thee serveerde. Daarna was ze weer verdwenen in een aangrenzende kamer, waar ze zich verdiepte in het lezen van een enkele weken oude krant.

De man goot een stortvloed van woorden uit over de bezoeker. Hij sprak over de algemene politieke toestand in de wereld, over het communisme, over Hitler en over de dreiging van de zwarte bevolking. De bezoeker luisterde slechts met een half oor. Nu en dan mompelde hij een paar onverstaanbare klanken om zijn gebrek aan belangstelling te verbergen. Hij dronk voorzichtig van zijn thee en keek de kamer rond. Zelden had hij zulk een enorme verzameling wanstaltigheden bij elkaar gezien. Het wemelde er van porseleinen honden, paarden, leeuwen, herdertjes en - niet te vergeten - herderinnetjes. Ze stonden opeengepakt op tafeltjes, kastjes, vensterbanken en zelfs op de grond. De zwarten worden slecht, hoorde hij de man zeggen. Vroeger kon je je huis achterlaten zonder de deur op slot te doen. Als je terugkwam, stond alles er

[p. 359]

nog precies zoals je het had achtergelaten. Maar tegenwoordig stelen ze als raven, mijnheer. Je kunt ze niet meer vertrouwen.

Vanuit zijn ooghoeken zag de bezoeker de verminkte arm met zijn fladderende manchet driftig heen en weer bewegen. Hij vroeg zich af wie deze weerzinwekkende massa porselein verzameld had: de man of zijn vrouw.

Er zijn ook geen echte koningen meer in de wereld, zei de man heftig. Vroeger had je koningin Victoria. Die had tenminste karakter. Maar tegenwoordig danst koningin Elisabeth met zwarten. Stel je voor. Had je dat vroeger ooit kunnen denken?

De bezoeker prevelde iets dat een ontkenning moest betekenen. Waarschijnlijk klonk het niet overtuigend genoeg. De man zweeg abrupt en keek hem doordringend aan. Toen vroeg hij plotseling op vertrouwelijke toon:

Heb je verstand van oude schilderijen, mijnheer? Ik heb hier een prachtig exemplaar hangen. Meer dan vierhonderd jaar oud.

Hij stond op uit zijn stoel en liep naar een hoek van de kamer. De bezoeker volgde hem. Aan de wand hing een in steendruk uitgevoerd portret van een victoriaanse vrouw, in een beschimmelde zwarte lijst. Het gezicht van de vrouw was nog in oorspronkelijke staat, maar haar schouders en borsten waren bedekt met een laag brokkelige waterverf van een onbestemde grauwe kleur.

Meer dan vierhonderd jaar oud, mijnheer, zei de man triomfantelijk. Kijk maar naar de verf.

Hij nam het portret voorzichtig van de wand en liep er mee naar het raam. Hier, wenkte hij met zijn armstomp. De verf is gebarsten van ouderdom.

Over de schouders van de man heen keek de bezoeker naar buiten. De zon brandde op de dorre klipachtige berghellingen. Vlak bij een paar aloëstruiken liep een Zoeloe-meisje, een grote kleipot op haar hoofd. In de verte kwamen drie ezeltjes aan, zwaar beladen met zakken en aangedreven door een paar vrouwen wier stemmen hier al te horen waren. De tijd scheen hier stil te staan. Plotseling kreeg de bezoeker het gevoel dat hij terecht gekomen was in een merkwaardig goed geconserveerd stukje verleden, in een victoriaanse enclave, die op onverklaarbare wijze niet was overspoeld door de branders van de tijdstroom.

De man veegde behoedzaam met zijn manchet over het glas dat het portret beschermde.

Ik zou wel eens willen weten hoeveel het waard is, mompelde hij. Oude schilderijen zijn kostbaar, nietwaar? Heb je er enig idee van hoeveel het kan opbrengen?

De bezoeker schudde langzaam zijn hoofd.

Neen, zei hij peinzend, niet het minste idee.

Het scheen alsof de man uit een droom werd opgeschrikt.

Niemand heeft er verstand van, gromde hij. Maar ik begrijp het wel. Ze proberen me ertussen te nemen. Ze wenden onverschilligheid voor om me te laten

[p. 360]

geloven, dat het schilderij niet zoveel waard is. En als ze dat gelukt is, willen ze het me voor een schijntje afhandig maken. Maar ik trap er niet in. Ik laat me niet bij de benen nemen. Meer dan vierhonderd jaar oud, mijnheer. Ze weten het allemaal, maar ze willen het niet zeggen.

Met vlugge passen liep hij naar de wand. Zorgvuldig hing hij het portret weer op.

Neem me niet kwalijk, mijnheer, zei hij toen verontschuldigend. Je moet niet denken dat ik je niet geloof. Maar ik ken de wereld langzamerhand.

Hij stond nog steeds voor het portret, het hoofd een beetje gebogen alsof hij zich schaamde. Het was enkele ogen blikken stil. De bezoeker schraapte zijn keel. Hij verlangde ernaar te kunnen wegrijden.

Ik hoop dat u het niet erg vindt, begon hij.

De man schudde langzaam zijn hoofd.

Neen, zei hij. Maar wacht nog even. Ik wil je nog graag één ding laten zien. Hij liep naar een groot ouderwets kabinet en opende een van de deuren. Met een onverwacht snelle beweging griste hij iets uit de bergruimte en zette het op tafel voor de bezoeker. Het was een glazen pot, tot aan het deksel gevuld met een heldere vloeistof. In de vloeistof bewoog zich iets. De bezoeker zag eerst niet wat het was. Hij boog zich licht voorover om beter te kunnen zien. Toen herkende hij met een schok wat daar in die vloeistof traag heen en weer schommelde.

Een hand, hijgde hij.

Ja, knikte de man. Dat is mijn linkerhand. Vind je het geen goed idee?

Met ogen vol afschuw keek de bezoeker beurtelings naar de fles en naar de man.

Maar waarom..., begon hij met tegenzin.

Er scheen iets te veranderen in de man. Het leek alsof hij groeide. En zijn stem klonk warm.

Ik ben Rooms Katholiek, mijnheer. En ik geloof de verrijzenis uit de dood. Ik wil er zeker van zijn dat ik straks mijn eigen hand weer terugkrijg. Mijn eigen hand, op zijn oude plaats. Kijk, hier.

Hij stak zijn armstomp als een geweer naar voren.

Toen zei hij zacht:

Het was zo'n goede hand, zie je. Zo'n verdraaid goede hand.