Ontmoeting. Jaargang 16

[p. 39]

Marianne van Noortwijk-Colijn
De zes glazen

‘Bon sang ne peut mentir’, dacht de ene, met een blik op haar zegelring. Ze nam een slokje thee uit een van de nieuwe kopjes die ze had moeten bewonderen, na een tocht door het opnieuw ingerichte huis van de andere. ‘Het is allerminst mijn smaak, maar het zal haar schatten hebben gekost. Het is allemaal ook mooi, tè mooi. Dat is precies wat eraan mankeert, maar dat zal ze nooit zien. Daarvoor is ze te druk bezig, mij te overtroeven. Hoe drukker ze bezig is, hoe minder het haar lukt’.

Ze draaide de zegelring rond. Het aanraken van de steen met het wapen gaf haar het gevoel van verbondenheid met alle andere dragers van dezelfde naam, een concreet gevoel van meerwaarde, noodzakelijk in haar ontmoetingen met de andere, ontmoetingen, die botsingen waren.

Ze nam opnieuw een slokje thee en glimlachte. Ze kwamen zelden bij elkaar. Niet anders eigenlijk dan om over en weer elkaars aanwinsten te zien, te keuren en te bagatelliseren. De ene glimlachte weer, spottend en een tikje beschaamd. ‘Zet en tegenzet’, dacht ze, ‘de oude strijd van jaren, en we worden nooit wijzer. We blijven aan de gang tot onze dood. Twee oude vrouwen met een heimelijke kinderachtigheid. Ik moest zeker wijzer wezen, want ik zie het en ik weet ook waar de oorsprong ligt. Ik weet waarom ze holt en draaft van het ogenblik af dat we elkaar leerden kennen. Maar ik kan het niet laten. Als ze zo gespannen en rusteloos aan het etaleren is, drijft ze me tot een tegenzet. Het goede bloed verloochent zich hier wel.’

Ze zuchtte. ‘Doodmoe werd ze van deze bezoeken. Je ging nooit rustig naar elkaar toe, altijd met iets in petto om de ander te overtroeven. Een reis, een kledingstuk, meubels, een sieraad, nu weer dit nieuw opgetaterde huis. Doodmoe’.

Ze sloot even haar ogen.

De andere keek oplettend toe, zorgvuldig registrerend. ‘Oud werd ze de laatste tijd, ze leek in elkaar te schrompelen, een oud vrouwtje. Zij zou de rompslomp van schilderen, behangen en vernieuwen zeker niet meer hebben aangekund. Zijzelf had er trouwens ook een hele kluif aan gehad, vooral het sjouwen achter de meubels aan was haar soms bijna te machtig geweest, maar ze wou nu eenmaal en wat ze wou zette ze door, en het was haar gelukt.’ Ze kneep haar lippen dicht. ‘Het was een succes’.

Ze keek naar de andere. ‘Zij had het prachtig gevonden, dat wist ze zeker. Ze was ervan ondersteboven geweest. Ze had natuurlijk nooit gedacht dat dit van het oude huis te maken zou zijn, maar ze had alleen gezegd: ‘keurig, alleraardigst, leuk’. ‘Leuk’! De ronde ogen werden fel. Jaloezie was het, pure jaloezie, niets anders. ‘Terecht’, dacht ze zegevierend. Toen zei ze: ‘wil je nog

[p. 40]

thee of heb je liever een kop koffie, zo op 't eind van de middag’.

‘Dank je’, zei de ene, ‘ik drink maar zelden koffie, het bekomt me niet goed meer’.

‘Dan neem ik zelf een kopje’, zei de andere, ‘al drink ik er tien, het doet me niets’. Triomfantelijk bekeek ze zichzelf in het voorbijgaan in de spiegel.

Na verloop van tijd stond de ene op en ze namen afscheid. De ene ging naar huis en bekeek het met andere ogen. Ogen van de andere. ‘Ik ontkom er niet aan’, dacht ze. ‘Zo'n enorme machtsdrang, ik word er telkens mee geïnfecteerd en het duurt dagen voor ik de infectie kwijt ben. Ik moest wijzer zijn maar ik ben het niet’.

Ze ging zitten, liet de sfeer van de kamer op zich inwerken, ontspande zich langzamerhand, sloot haar ogen. ‘De zegelring en de naam’, dacht ze, ‘Roberts positie, het vanzelfsprekende leven, de Kinderstube. Dat alles vergeeft ze me niet. Al die jaren is ze bezig me in te halen, gelijk te komen, maar het lukt niet, want ze blijft aan de gang. Het overtuigend bewijs heeft ze zichzelf nog niet geleverd. Voor haar gevoel faalt ze altijd, hier of daar. Het jammerlijke is, dat ze je meesleept. Je moet iets doen tegen zo'n stormloop om niet gevloerd te worden. Een tegenzet. Ze schreeuwt om een tegenzet om terug te kunnen troeven, opnieuw te kunnen etaleren. En dan sluit de cirkel zich. In spin de bocht gaat in en wij draven weer. Uit spuit de bocht gaat uit, misschien nooit. Misschien pas als we dood zijn’.

Ze stond met moeite op en ging naar de keuken, aarzelend rondziende. ‘Nee’, besloot ze, ‘ik kook geen eten vandaag. Ik ga naar bed, ik ben doodmoe’.

De andere had na het afscheid de ene nagekeken tot ze de straat uit was. Toen keerde ze zich om en overzag haar domein. ‘Volmaakt’, dacht ze, ‘daar kan ze niet aan tippen. En wat je nog niet weet’, zei ze hardop, terwijl ze naar het kabinet liep en langzaam het slot omdraaide, ‘dit’. Ze opende de deuren en glimlachte tegen de zes antieke rijnwijnglazen. ‘Dit krijg je de volgende keer te zien. Niet alles ineens. Je zult er stil van worden. Je zult kijken tot je geen woorden meer hebt. Je zult weer eens merken dat jij niet de enige bent met smaak en mooie dingen. Ik heb ze ook, en mooiere’.

Ze nam een glas en hield het tegen het licht. Groen als een meiblad, dun en glanzend als een zeepbel. Ze zette het glas terug, sloot langzaam de kast. ‘Tot de volgende keer’, zei ze, ‘tot je niet meer leuk zegt, of aardig. Tot je alleen maar stil bent’.

Het bericht dat de ene ziek was, verwonderde de andere niet. ‘Het was te verwachten, zo oud als ze er de laatste keer uitzag’. Het telegram, dat de ene dood was, kwam voor de andere als een bezegeling van haar verwachting. Ze bereidde zich zorgvuldig voor op het condoleancebezoek. Voor het weggaan keek ze in de spiegel naar zichzelf, elegant en zwart. Haar ronde ogen glansden. ‘Nog lang niet’, dacht ze, ‘nog lang niet’.

[p. 41]

In het sterfhuis was er de gedempte drukte van veel werk dat snel en stil gedaan moest worden binnen drie dagen. Een matig ontdane neef en nicht regelen de zaken, blij als alles goed en wel achter de rug zou zijn.

‘Prettig dat u komt’, zeiden ze, ‘u was een goede vriendin van tante, dachten we, we hebben uw naam tenminste verschillende malen door haar horen noemen. Misschien kunt u ons nog een beetje wegwijs maken in huis. Wij kwamen hier maar zo zelden. We hebben bijvoorbeeld geen idee waar we met de kleren naar toe moeten’.

De andere knikte stemmig.

‘Voor zover ik kan, help ik natuurlijk graag’.

‘Wilt u tante nog zien?’

Ze likte langs haar lippen. ‘Graag’.

De slaapkamer was donker. ‘Op aanraden van de begrafenisondernemer,’ fluisterde de neef. De plafondlamp was aan en scheen op het dode gezicht van de ene. Een klein, geel maskertje met keurig gekapt wit haar op een kussentje met strookjes. De andere boog zich voorover en keek naar de handen. Het gezicht herkende ze nauwelijks meer. De zegelring was weg en de andere ringen ook. Allemaal voor de familie zeker. Wat daar lag, zoetjes ineengestrengeld op de borst, waren twee naakte oude handen. Ze zag het met een oogopslag.

Ze rechtte verbaasd haar rug. Zo gemakkelijk was het deze keer, zo gemakkelijk. Zonder slag of stoot. Die waren al gegeven. Zij had het toekijken. Ze keek dus, maar wat ze zag was niets. Zomaar iets vreemds. Vroeger een mens, nu vreemdheid.

‘Het is al vrij laat op de middag’, zei de neef, ‘er komt nu geen bezoek meer. Ik moet dringend nog een paar bankzaken regelen. Zoudt u zolang hier willen blijven en mijn vrouw gezelschap houden? Ik ben zo gauw mogelijk terug’. ‘Natuurlijk’, zei ze, ‘en laat uw vrouw toch met u meegaan. U hebt allebei wat frisse lucht en ontspanning hard nodig. Ik vind het volstrekt niet naar om alleen te blijven. Ik ga beneden zitten, dan hoor ik de telefoon, en ik wacht u daar op. Gaat u rustig weg en haast u zich vooral niet’.

De neef en nicht verdwenen dankbaar de buitenlucht in.

De andere stond op en begon te lopen. Ze haastte zich niet. Ze opende haar mond, ademde door neus en mond de atmosfeer van het huis in. Ze strekte haar open handen voor zich uit, sloot ze langzaam, haar vingers samenknijpend tot haar nagels in haar huid kerfden.

‘Ik heb je’, dacht ze kalm en triomfantelijk, ‘ik heb je helemaal want nu ben je dood. Je voornaamheid is dood, je stem is dood, die stem waarmee je alleraardigst en keurig zei, je lachje is dood, je handen met de ringen, met de zegelring, dood als pieren. Je bent weg en ik heb je overleefd. Dat had je niet gedacht hè, dat ik 't toch nog zou winnen. Op het laatst. Je dacht: hier of daar verliest ze 't altijd net een beetje. Dat dacht ik ook, maar nu niet meer. Ik kan tegen je op, dat zie je. Jij bent er niet meer maar ik wel. Jij ligt straks

[p. 42]

in je graf en ik loop over je heen. Ik vergeet dat je bestaan hebt. Ik vergeet je gewoon’.

Ze stond nu in de slaapkamer aan het voeteneinde van de kist en praatte tegen het gele maskertje op het kussen met strookjes.

‘Straks pakken ze je op en ze rijden je weg en ze stoppen je in de grond. Maar ik ga naar huis en ik heb alles nog. Ik had een verrassing voor je bewaard. Jammer dat ik je die toen niet heb laten zien. Ik ben te zuinig geweest. Ik had de kast moeten opengooien en moeten zeggen: “kijk, kijk dan, kijk tot je zwijgt”. Maar weet je wat ik doe als ik thuis kom? Dan doe ik de kast wijd open en dan pak ik een glas en dan drink ik op de overwinning’.

Ze hoorde ineens zichzelf praten en ze schrok van het geluid. Op haar tenen liep ze naar de overloop en keek schichtig naar beneden, maar de neef en nicht waren nog niet terug.

Ze ging weer naar de suite. ‘Hoe ben ik eigenlijk boven gekomen’, dacht ze, ‘hoe lang heb ik daar in mezelf staan praten, wat heb ik allemaal gezegd? Gelukkig dat niemand me gehoord heeft. Ik moet nog zoveel doen, daarvoor heb ik die twee immers weggestuurd. Ik moet kijken, overal kijken, of ze iets voor me verborgen heeft gehouden. Ik heb mijn tijd nodig’.

Haastig stond ze op, deed jachtig deuren en kasten open, maar vond niets wat ze nog niet kende. Haar spanning zakte. Doodmoe was ze opeens, haar benen waren als lood, maar ze wou haar speurtocht volbrengen. Alleen het kabinet nog. Hopelijk kwamen die neef en nicht gauw terug, dan kon ze naar huis. Geeuwend deed ze de deurtjes open. Toen verstarde de geeuw in haar keel, haar mond bleef open. Daar, groen als meiblaadjes, dun en glanzend als zeepbellen, stonden zes antieke rijnwijnglazen. De andere zes.

Ze worstelde om lucht te krijgen in haar dicht geknepen keel. Toen het lukte, klonk het als een snik. Snikken, huilbuien, zo vaal en zo vergeefs. Het geluid bracht haar buiten zichzelf. Met één zwaai veegde ze het glaswerk van de plank tot gruizels op de grond.

Toen liep ze regelrecht naar huis en naar de kast.

Op de grond, alle zes, nee vijf.

Een hield ze over. Dat ene glas nam ze in haar handen, vouwde ze liefkozend om de ijle kelk. Maar het bleef glas, mooi dun glas, groen als een meiblad, koud aan haar huid. Geen feest meer. Helemaal geen overwinning meer.

Toen liet ze het vallen, bovenop de andere scherven.

In het sterfhuis keken de neef en nicht voor het laatst naar het maskertje, eer de kist zou worden gesloten.

‘Het is of ze lacht’, zeiden ze.

Uit een binnenkort te verschijnen novellenbundel ‘Woorden uit de Wortels’, bekroond met de reistoelage 1961 van het departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.