Ontmoeting. Jaargang 15

[p. 279]

Lode Bisschop
Ter kerke

De kerk zelf trok hem niet aan. Hij was een kleine jongen en als zijn vader 's zondags riep: naar de kerk, ging hij mee, hij trok zijn manchesterjasje aan, zette zijn petje op, gaf zijn vader een hand en riep: dag moeder.

's Zondags vond hij altijd een feestelijke dag. De zon scheen anders, verbeeldde hij zich. Als hij uit het raampje op zolder keek 's ochtends in zijn bed en hij zag het licht in de lichtblauwe hemel en hij hoorde de stilte op straat - enkel de mussen die nog vochten - dan dacht hij dat de zon anders was, anders lichtte en ook het blauw was feestelijker. Hij kleedde zich pover aan, waste zich heilig, trok naar beneden, at zijn krentenbrood en ging voor het raam staan kijken, tot zwarte-kousen-kerkers met zwarte-hoeden-man en hun kinderen voorbij zijn venster trokken - heel raar zwart in licht - en ter kerke gingen. Hij liep ook naast zijn vader de kerk binnen en als het orgel speelde trok hij zijn heilig gezichtje en zat stil in de kerk te luisteren, te zuigen op zijn pepermunt, totdat het belletje ging en de dominee, voorafgegaan door één ouderling, de kerk binnenwandelde, achtervolgd door een heerleger zwarte kraaien, voor de preekstoel bleef staan, de dienstdoener de hand drukte en de preekstoel wilde opgaan. Al het geroezemoes verstomde. Zag hij eerst broeders en zusters elkaar begroeten een, ‘hoe vaart ge’ elkaar toeroepen, nu schommelde elk nog even heen en weer, vergewiste zich van een niet al te kwalijke plaats in de kerkbank, stopte nog even stiekem een wit pepermuntje achter de kiezen en beschouwde vol aandacht de gespannen vlerk van een dominee, die even voor de preektrap pingelde en dan de treden opging en op zijn hoge stoel de mensen overzag.

Hij had een edel gelaat en als hij de zegen uitsprak trilde zijn stem even en dan las hij de psalm op, die galmender gezongen werd, met veel nadruk op elke lettergreep. Een dienstdoend ouderling, oud en stram, las de wet des Heren, een weinig minder indrukwekkend dan Mozes en spoog dan zijn zwart pak weer de kerkbank in, waarop hij of de dominee toch nog de bijbeltekst of het bijbelgedeelte voor die zondag las: ‘Ik noem U...’

Dan kwam het lange gebed. Alles wat man was stond. Het jongetje keek naar zijn vader die heen en weer zwengelde als ook naar andere mannen die voorover geleund kuchten, steunden op een voorste richel of onbewogen in het aangezicht van God blikten.

De dominee bad voor de noden van de kerk, van het land, van de overzeese gebieden, de zending en evangelisatie en ook voor bepaalde verplichte personen als ook wel voor een bijzonder gemeentelid, door doop of geboorte bezocht en riep dan Aamen, waarop de gemeente onbewogen zat of ging zitten.

Onder het orgelspel gaf het jongetje zijn centen voor de noden van kerk en

[p. 280]

diaconie, terwijl de derde collecte was voor de Vrije Universiteit, de zending, de noden van dit-o of dat-o, en de gemeente daarop en daarin hun psalmen zong.

De preek werd dan gehouden en het jongetje hield zijn adem in. De dominee was een lief spreker en als hij over de jongeling van Nain vertelde, dan leed het jongetje het leed van de weduwevrouw mee en als de jongeling ver vóór zijn sterven tegen zijn moeder zei, als ze treurde om haar man: ‘Moedertje, moedertje, ik ben er nog, moedertje’, dan schokte hij en was doodsklam, of als de dominee de vrouw van Lot deed omkeren en tot een zoutpilaar deed worden, dan leed hij om deze vrouw en was bedroefd en bijna zelf wel een zoutpilaar worden of troostend de zoutpegels van haar afknappen.

Maar als Christus leed aan het kruis en in diepe duisternis riep: ‘Mijn God, Mijn God - Eloi Lama - sabachtani - hebt Gij mij verlaten’, en het jongetje zag dan de duistere Farizeeërs om het kruis zwaaien en druk lopen en de soldaten heen en weer bengelen, dan wel de priesters de tempel in en uitgaan terwijl het voorhang scheurde, de doden uit graven oprezen en hij liep dan zelf op het kruis, dan verstierf hij bijna van van angst en liefde, en rilde op de moordenaars, evenwijdig hoog aan Christus' Kruis en keek van hun paal Hem aan en bezweek bijna. Zijn drukke hand liep op hun lippen en zei: stil.

Of als Christus spijkers door zijn hand joeg en de moordenaars hielp en zelfs voor hen bad - vergeef het hun - dan wel klachtte om water, of over de verlaten heuvel, over de hoofden in de stad riep: ‘Het is volbracht’, zijn hoofd opzij duwde, dan wàs de kerk Golgotha en met een bleek handje greep hij vader's hand en kuste die zachtjes.

Uit de kerk liep hij getrouw naast zijn vader mee als een kleine ouderling. Hij was de kerk na de zegen uitgestroomd, had nog even lief naar de dominee gekeken, die met een scheef hoofd de preekstoel afklom, achter alle ouderlingen aanliep en uit de kerk trok als een vonnis, terwijl de gemeente de banken uitpuilden en naar frisse lucht snakten. Hij vond zijn vader enorm, zo hoog, zo zwart en hij was vader's eerwaarde jongen en hij liep als hij. Beiden vol van de kerk.

En toch vond hij de kerk niet fijn, want binnen hem brandde het schuldbesef van zondig en eenzaam te zijn en geen krentenbrood of goed woord van vader of moeder kon het eruit snakken. Hij was verdoemd en midden onder het eten snikte hij zijn eenzaamheid uit en een koele hand legde zich op zijn voorhoofd en een troostend woord trilde hem even. Maar hij was ontroostbaar en strompelde de kamer uit, de trap op, in zijn bed en sliep zich leeg...