Ontmoeting. Jaargang 14

[p. 371]

Frédérice Kalmijn
Abbe

Ik moet je terugzien, zei Abbe.

Dat was op een brug, een van de vele (overal hetzelfde en toch steeds weer een beetje verschillend), maar het had ook ergens anders kunnen zijn.

Beri knikte dat het goed was.

Maud mag het niet weten, zei Abbe. Abbe leefde met Maud als zijn vrouw.

Ze knikte nogmaals dat het goed was.

Voor Abbe telt alleen de binnenkant van de stad mee, het centrum, waar de vreemdeling door borden naar toe gewezen wordt, niet de nieuwbouw, dat is iets anders, maar pakhuizen, kelders, een trapgevel soms. De buitenwijken zijn een mogelijkheid van uitwijken, maar ik, wij, denkt Abbe, kunnen dat niet en blijven in oude gebouwen wonen.

De bioscoop, het gebouw waar Abbe en Beri uitgekomen waren, staat in de binnenstad, en is ook oud, heeft zelfs een tympanon, net als een tempel. Abbe schildert. Hij doet olieverf op een doek en dan wordt het een schilderij. Hij kan dus meer dan Beri, maar ze weet nog niet wie hij is. Goed. Abbe was na de film op zijn tenen gaan staan om Beri beter te kunnen zien en Beri had gedacht, dat moet Abbe zijn, zonder te weten waarom, en het was Abbe. (Hé hoe weet je dat?).

Beri had beter moeten weten, maar ze heeft nooit beter geweten. Ze was zes jaar toen haar moeder dood ging. De dag van de begrafenis werd ze naar de buren gebracht. Daarna wilde ze niet geloven dat moeder er niet meer was, dood en begraven, maar ze had niets gezegd. In de straat was een kantoor, een verzekeringsbank waarschijnlijk. Om vijf uur kwamen de typistes naar buiten. De kleine Beri besloot dat op een keer haar moeder er ook naar buiten zou komen en iedere dag om vijf uur stond ze te wachten. Toen het na een week nog niet was gebeurd dacht ze dat het kwam omdat ze er niet echt in geloofd had. Nog een week probeerde ze er echt in te geloven, maar de twijfel was al te diep ingevreten, zodat het op het laatst niet eens meer een teleurstelling werd als haar moeder er weer niet bij was.

Abbe die bij Maud is gaan wonen, loopt met Beri het gebouw als een tempel uit en zegt, ik moet je terugzien.

Beri denkt eerst nog dat Maud er bij zal zijn en ze knikt dat het goed is.

Maud mag het niet weten.

De stad houdt zich stil. Beri knikt nogmaals dat het goed is.

[p. 372]

Ane maakt muziek.

In diezelfde nacht legde hij de laatste hand aan een trio voor hobo, celesta en tam-tam.

‘à B. affectueusement’ zet hij met grote letters boven al die noten en maatstrepen, want hij mag haar wel.

Ze kent hem al zo lang, altijd al, hij is haar halfbroer. Vóór Ane een hoofd groter was dan Beri stapten ze in een geel trammetje ting ting en reden voor een kwartje naar de bossen met gedroogde appeltjes in hun zakken, die ze thuis gekregen of gestolen hadden. Onderweg werden ze kwaad op elkaar, ja nee ja nee, want kinderen kennen geen andere wegen. In het bos met rotte paddestoelen speelden ze altijd hetzelfde, kerkhofje maken. Kiezels als grafstenen en larixtakken voor kruisen.

Jij bent de familieleden en moet huilen.

Niet ik was de doodgraver.

Het rook er naar bederf. Een keer vond Ane zelfs een gestorven dier, een ongeluksvogel. Wat hebben ze er mee gedaan? Gewoon laten liggen.

Later gingen ze niet meer naar het bos, maar naar school, om geometrie te leren en aritmetiek. Beri begreep dat niet goed, Ane wel. Maar Ane hielp Beri niet, zodat ze het wel uit zichzelf moest begrijpen. Maar dat is ook alweer voorbij.

Het zou drie dagen achter elkaar onweren, hoewel het geen augustus was. De mensen werden er zenuwachtig van. De stad kreeg een okerkleur. Valwinden schudden plotseling de bomen door elkaar. De mensen werden er bang van.

Over drie dagen begaat Beri een vergissing waar ze eigenlijk te goed voor zou moeten zijn, d.w.z. ze had met Abbe afgesproken hem dan te ontmoeten, 's avonds, onder een toren.

Maar ik ga er niet naar toe, denkt Beri, of ik stuur Ane er op af en die laat ik zeggen, ze komt niet en dan vlug weglopen.

Als het waar is dat alles een zinspeling is en er komen maar genoeg vingerwijzingen in de zelfde richting, dan kan de samenhang plotseling duidelijk worden. Is dit inzicht eenmaal doorgebroken, dan is er voor sommige mensen geen ontkomen meer aan. Beri zou in ieder geval tot het uiterste gaan. Gedreven door de vraag wat het laatste woord heeft?

Een keer had Beri Abbe in het midden van een smalle straat gezien met zijn hand losjes op Maud's heup. Kijk, dacht Beri daar loopt hij weer, en hij heeft zowaar een vrouw. En de straat was donker, maar de lucht was blauw en er zullen haast wel zwaluwen in gevlogen hebben.

Nu zegt Beri: ook al past hij in mijn verhaal, ik ga over drie dagen niet onder die toren staan. Daar komen de ongelukken van, de littekens, de platgeslagen neuzen.

[p. 373]

Barbara moet in die tijd een klein donker meisje zijn geweest, dat is ze nog, want veranderen doet ze niet. Barbara vandaag, Barbara morgen, het is altijd hetzelfde.

Ik begrijp best dat ze die nacht dat Ane zijn trio afmaakte voor hobo, celesta en tam-tam en Abbe op een brug stond, ik begrijp best dat Barbara die nacht alleen was, zoals ze Beri later vertelde toen deze haar er naar vroeg.

Er was een tekening aan de muur, het enige wat opgehangen was. Hij zat onder glas en stelde voor het magere gezicht van een man, geelbleek, maar dat leek misschien maar zo, door het petroleumlicht. Zijn wenkbrauwen liepen van zijn neuswortel af schuin naar beneden. Veel lager in zijn gezicht waren zijn lippen hieraan evenwijdig. Over het hele portret liepen vertikale donkere strepen.

Na drie dagen dreef het onweer af. Alleen nog weerlicht boven de stad. Het werd tien uur in de avond. Zou Abbe nu zeggen, ik moet nog even weg, dag, tegen Maud?

Beri had het werkelijk niet gewild. Deed ze niet alsof ze die hele afspraak vergeten had? En toch heeft ze het gedaan, ze pakte een fiets, het spatbord rammelde en de lamp zette ze uit.

Onder de toren waaide het hard. Er was niemand. Het hele plein was trouwens leeg.

Ze heeft haar lantaarn weer aangezet en naar wie anders kon ze rijden dan naar Ane? Ane hield op met pianospelen toen Beri binnenkwam en lachte een beetje, tot hij zag dat Beri helemaal niet lachte.

Wat is er? Wat heb je? Hij trok haar jas uit en bleef er mee in zijn handen zitten, ergens waar Beri hem niet zien kon en begon te praten, maar niet tegen Beri, zodat Beri ook geen antwoord hoefde geven.

Ik heb het altijd wel geweten dat jij ook zo bent. Hàhà, zei Ane, en, weet je nog wel, die onbewaakte overweg vlak bij ons huis, met een rood knipperlicht en een rinkelende bel? en terwijl Beri aan Abbe bleef denken, zag ze werkelijk, zonder het te willen, het spoorland weer voor zich, zoals het geweest was, met het wuivende gras en de seinpaal waar met ijzeren draden aan getrokken werd door, ja door wie? Ane ging verder, en altijd als er een trein aan kwam wilde ik door lopen, er onder. Het bleef even stil toen zei hij, ik wist wel dat jij ook zo was, hàhà. Hij was opgestaan met de jas nog in zijn hand. Maar Beri luisterde al niet meer, want ze moest ineens denken dat Abbe misschien wel bij Maud was gebleven, als een kind bij zijn moeder, en Beri lachte tegen Ane, maar nu lachte Ane niet terug en toen Beri dat zag hield ze ook op met lachen.

In de grote stad woonde de vader en grootvader van Beri. De grootvader had wit haar dat laag in zijn nek krulde tot onder zijn kraag. Als Beri bij

[p. 374]

hem kwam gaf hij haar een hand en zei dat ze mocht gaan zitten.

Wat is het voor weer vandaag? vroeg hij, geen weer, zei Beri en ze wilde weg, kon niet blijven in die kamer, hoewel Beri van haar grootvader hield wilde ze weg, zo ging het altijd en ze was blij dat het gesprek afgelopen was en hij niets meer zei omdat hij te moe was.

Je moet weer gauw terugkomen, zei hij nog en zijn ogen vielen dicht voor Beri de blauwe hand had kunnen drukken, zodat ze hem alleen maar streelde en met haar vingertoppen de opgezwollen aderen natekende en daarna op haar tenen de deur uitliep.

Buiten stond Beri's vader al te wachten achter een boom. Hij peuterde aan zijn horloge en zei, je bent laat deze keer, en, wilde hij je weer niet laten gaan?, waarbij hij met zijn duim naar het huis wees, waar Beri uitgekomen was.

Meestal gingen ze in het park wandelen, Beri en haar vader. Hij prikte met zijn parapluie, een grote zwarte, naar de grassprietjes die opkomen en naar de waaiende takken waar soms een vogel tussen door vliegt, en hij keek met open mond naar die onwetenden, die oog in oog hand in hand door het rozenpark gaan, als de tijd stilstaat. In de vijver, een plas groen water, stonden roodachtige vissen.

Ze gingen op het grasveld zitten, Beri's vader hield zijn hoed op zijn opgetrokken knieën en daaroverheen gevouwen zijn handen. De parapluie lag tussen hen in.

Heeft u vandaag nog viool gespeeld? vroeg Beri, want haar vader had een glanzende viool, die besloeg als je er op ademde en met vlammen in het hout.

O ja, zei hij en wiegelde heen en weer en bewoog zijn rechter arm en zijn linker hand alsof hij speelde op een viool en hij neuriede daarbij een menuet.

Boccherini? vroeg Beri.

Boccherini, zei hij en boog voor een denkbeeldig publiek. Wilt u nog wel eens voor mij spelen? Dat zal ik zeker doen beloofde hij waardig. Ze bleven nog lange tijd naast elkaar zitten tot ze koude voeten kregen.

Brengt u me naar het station? vroeg Beri en ze gingen dan door de drukke straten van de grote stad naar het station. Voor Beri de trein in ging werd haar vader altijd een beetje verdrietig. Hij schraapte zijn keel en zei, het is jammer dat het zo gelopen is. Beri vroeg niet wat hij bedoelde, want ze dacht dat hij het erg moeilijk gevonden zou hebben om dat uit te leggen.

Wel, op een regendag liep Beri dicht langs de huizen van de gracht. De druppels vielen van haar haren in haar nek. Barbara liep achter haar, het was net of ze een beetje bij elkaar hoorden, omdat ze toch allebei in de regen liepen en verder was er niemand op straat. Ze zijn een koffiehuis binnengelopen. HIER IS TOEGESTAAN HET NUTTIGEN VAN EIGEN

[p. 375]

MEEGEBRACHTE ETENSWAREN las Beri op een bord van karton. Ze dronken er koffie. Barbara vertelde een merkwaardig verhaal over iemand die ze gekend had. Misschien is het niet eerlijk van Barbara om zo over een ander te praten, maar het was nu niet zo erg, want eigenlijk was het toch ook haar verdriet waarvan ze sprak en uiteindelijk is het ook dat van Beri geworden. Barbara keek om zich heen, toen weer voor zich en verzette haar kopje.

Zo is hij nu geworden, zei ze afspreken en nooit meer komen. Komen en altijd weer weglopen. Weglopen en toch zoeken? Beri begreep al over wie Barbara sprak.

Hij schildert hè? vroeg Beri. Wel ja, zei Barbara, dus was Abbe het.

Is hij dan niet altijd zo geweest?

O nee, zei Barbara, ik ken hem al zo lang.

Hoe is het dan gebeurd?

Het is niet gebeurd, ineens was het zo. Hij heeft het me zelf verteld:

De vis schoof heen en weer in hun aquarium. Er was er nog maar één, de anderen waren verdwenen door een schimmelziekte. Ze woonden op een kleine kamer. Overdag viel het licht door een steekraam naar binnen. Als hij schilderde zat hij op de grond met het doek tegen de kastdeur. Op een avond brandde er alleen een kleine lamp en daar had Maud nog een zakdoek om geknoopt. Abbe keek naar Maud. Hij hield zijn hoofd scheef alsof hij in de verte iets hoorde en zei verward, wat ben je ver weg. Ze begon te lachen, dat was fout, want ze had juist moeten schrikken, en wat dan nog, dacht Abbe. Ze bleef lachen. Ik heb niets met haar te maken, dacht hij, ze is een vreemde. Weg was al het plezier. Geen dansmeisjes meer. Niets. Alleen een gevoel dat hij op reis zijn paspoort kwijt was, zijn portefeuille gestolen, handschoenen verloren. Maar we zijn toch iedere morgen samen wakker geworden, zei Maud, met de klemtoon op samen.

Hij duwde zijn voorhoofd tegen het glas van hun aquarium en kreunde vis, vis.

Deze keer had Beri's vader er nog meer moeite mee om afscheid te nemen dan anders.

Zou je echt deze trein wel nemen? zegt hij, ja, zegt Beri, want het is de laatste. Ik moet gaan, zegt Beri en begint naar het station te lopen met haar vader achter haar, zijn handen in zijn zakken en een beetje voorover. Bij het ijzeren hekje van de controle blijft hij achter. Dag, zegt Beri tegen haar vader met haar hand.

Daarna begon als altijd de rit in de trein, die de grote stad uit rende en de nacht in, niet zonder eerst een verlaten station aan te doen, met een verlichte klok waarvan de grote wijzer naar een volgende minuut schokt en een handvol mensen bij het bord WACHTKAMER.

[p. 376]

Beri legde een tas in het bagagenet en haalde hem er weer uit toen ze lang genoeg in de trein gezeten had en hij weer stil hield en Beri er uit ging. Het is gebeurd en het is belachelijk, ik weet het. Dat het Abbe was die achter haar de trein uitstapte begreep Beri meteen, daar hoefde ze niet voor om te kijken.

Wat je in die stad gedaan hebt hoef je natuurlijk niet te vertellen, zei hij. Beri bleef stil staan en zei, Abbe, loop nu weg Abbe, maar hij bleef staan. Omdat Beri toch naar hem keek zag ze ook dat zijn wenkbrauwen schuin naar beneden liepen en lager in zijn gezicht was zijn mond hieraan evenwijdig. En het leek wel of Beri vertikale lichte en donkere strepen zag.

Ze zijn straat in, straat uit gegaan. Bij een brug zei Beri, weet je nog wel? Ja of ik het nog weet. Maar daarna heeft hij gezegd, zal je het dan nooit leren? Wat? Dat het niet kan. Op een dag zou het ineens voorbij zijn.

Met jou toch niet? vroeg Beri wanhopig, want ze dacht nog dat ze samen wel ergens zouden komen, in ieder geval wilde ze dat toen, maar Abbe zei van niet.

Goed, goed, zei Beri, want ze wilde gehoorzaam zijn en liep vlug weg. Zal ik naar je zwaaien riep Abbe uit de verte en hij had zijn hand al in de lucht. Nee schudde Beri, want het had geen zin.