Ontmoeting. Jaargang 14

[p. 108]

Roger Pieters
De stilte heeft fluwelen vingers

‘De stilte ligt als een spin om mijn hals,’ denkt Marino. ‘Ik voel haar poten, de voelharen op haar poten tegen mijn huid.’ Marino glimlacht om het beeld om de fijne vondst ervan en zijn gezicht betrekt wanneer hij eraan denkt dat het tenslotte toch verkeerd gebruikt is. Dat ‘een slang’ beter ware geweest. ‘Als een slang ligt de stilte om mijn hals.’ Onwillekeurig maakt Marino een beweging naar zijn hals, alsof hij de slang-stilte eraf rukken wou. Hij glimlacht om zijn eigen gekke inbeelding en luistert naar een ver geluid over de steenweg. Het geluid hangt als een kleurloze ballon in de schemering. Een ballon die de kleur van de avond heeft en slechts een korte poos zichtbaar blijft, als iets onwerkelijks, als een gebaar, een geur. ‘Ik moest weg, ik werd er gek,’ denkt Marino. ‘De geluiden van de fabriek maakten me ziek, de metaalzagen kerfden door mijn hersenen, elk vliegwiel rukte me mee in zijn vaart. Ik werd duizendmaal gedood. Ik moest de stilte opzoeken om mijn gemartelde hersenen verpozing te geven.’ Het geluid op de steenweg is reeds ontzwollen, zelfs het vliesje van de ballon werd door de wind meegedragen. ‘Ik wou dat er een vliegtuig heel laag over het dak van de hut scheerde,’ denkt Marino. ‘Dat het geluid tussen mijn zenuwen kroop tot de oude pijn even terug kwam. De stilte mag niet te lang duren. Ze moet tussen de geluiden liggen als vlekken groen tussen het zand. “De groene stilte”. “O groene stilte”.’ Toen Marino nog muziek speelde was een titel voldoende om hem een lied te inspireren. Woorden en muziek. De muziek kroop in zijn vingers en gleed er weer uit. Hij zag eens een plaatje waarop een worstenfabriek afgebeeld was. De koeien verdwenen in een trechter en aan de andere zijde kwamen de worsten eruit. Mijn muziek was een worst, denkt Marino. Soms vergat hij ze op te schrijven. Wanneer hij later aan de titel terugdacht was het lied een vage herinnering, een paar noten, een muzikale zin, een smaak.

Marino denkt dat hij nu zijn trompet zou willen hebben. Gaan zitten met de rug tegen een duin en de groene stilte stukblazen. Tot ze in millioenen scherven in het zand neervalt. Scherven als hagelstenen die putjes boren in het zand. Het lied ligt in zijn hoofd en hij poogt het te fluiten, maar zijn muziek is een produkt van adem, lippen en vingers en wanneer zijn vingers de muziek niet kunnen kneden komt het lied niet. Ik had moeten blijven spelen, denkt Marino. De geluiden in de balzaal werden nooit lawaai. Daar was het alsof elk geluid ordevol in zijn baan gleed. Na elke slow, of elke wilde swing glimlachten de muzikanten elkaar toe, alsof het grootste geluk erin bestond de droom van vijf mensen tot één welluidend geheel te kneden. Ze veegden het zweet van hun voorhoofd en knipoogden

[p. 109]

naar de jongens en meisjes die achter de rook zaten en coca-cola zogen. Ze keken naar de lichamen van de meisjes in de spannenste truien en dachten dat de swing de muziek is van de moderne mens. Van de spier en de beweging. En voelden zich opgenomen door het geslenter van de pianist die een boogie inzette. ‘Bonke, bonke, bonke, bonke,’ met de klem op de derde tijd en automatisch kwam de melodie. Als een kind dat uit de moeder gleed. En ze kwam terug met veel andere gezichten, alsof de melodie een aangezicht van klei had dat men kneden kon. Marino keek in het verschuivende licht van de schijnwerper en wanneer hij zijn improvisatie aanhief kreeg zijn spel een groene kleur, of ze werd blauw als de hemel boven de katoenvelden. En zijn geluk werd groen of blauw want het geluk kan vele kleuren hebben. Maar toen was het almeteens uit met het orkest. De pianist moest soldaat worden en de tenor brak zijn been en toen ze een andere pianist vonden en een andere tenor werd het nooit meer hetzelfde. Marino was het plots beu, de muziek werd lawaai en hij geloofde dat hij evengoed het lawaai zoeken kon in de fabriek van zijn oom. ‘Eindelijk besef je dat het andere maar een spel was,’ zegde zijn oom en zijn vingers dansten als witte worstjes op zijn buik. Als worstjes in de braadpan. Marino zag alleen maar de worstjes en hij moest glimlachen terwijl zijn oom vertelde over de mooie toekomst die hem wachtte want hij had geen kinderen. De fabriek was in volle bloei en Marino moest maar in een opgemaakt bedje gaan liggen. Het lawaai kwam met duizend vingers naar hem toe. Duizend vingers die zich in zijn hersenen boorden en Marino dacht dat hij het wel gewoon zou worden en hij geloofde dat het allemaal veel beter was dan jazz spelen in een orkest waarvan de muzikanten elkaar niet begrepen. En hij trok zich terug achter de houten wanden van zijn bureau en het lawaai bleef door de planken zagen. Toen kreeg hij geestesstoringen, zijn daden werden onberekenbaar en zijn lichaam trilde vaak als een sterk gespannen boogpees. Marino hoorde zijn lichaam zoemen als een snaar op een contrabas. Mijn lichaam is de contrabas, dacht hij, mijn zenuwen de snaren en elk geluid doet de snaren trillen. De geluiden liggen in mijn lichaam als slechtverteerbare spijzen. Mijn lichaam zal uiteenspatten als een te rijpe vrucht, de geluiden zullen door mijn huid puilen. Ik moet weg voordat de geluiden zich meester maken van mijn lichaam. Toen vond hij deze vissershut, in het eenzaamste deel van de duinen. De stilte viel als een frisse drank in zijn mond. Hij zwolg er gulzig van. Keek over het polderland en naar het verre, lage bos en geloofde dat dit de ganse wereld was. Dat hij met de rug tegen het einde van de wereld geleund stond.

In het begin was de stilte een glas koel bier. Hij voelde ze over zijn tong glijden, geloofde ze te zien glijden op de hete lucht. Net als de meeuwen. De stilte is een meeuw, dacht Marino, een glas fris bier, een koele vijver waarin men de armen en het hoofd onderdompelt. Marino was gelukkig

[p. 110]

om het bezit ervan en de bomen en het duin waren zijn vrienden en hij gaf ze namen. Maar later begon hij te luisteren naar een leeuwerik of hij wachtte op het gesnor van een auto op de verre steenweg. Het geluid kwam als een regenboog over het duin en Marino geloofde dat hij op een onbewoonde planeet was en dat het geluid een raket was die hem nieuws bracht van de aarde. Of hij poogde te filosoferen dat zelfs de stilte niet bestaan kan zonder het geluid. Dat het geluid de notenbalk was waarop de muziek van de stilte geschreven wordt. En allengs werd dan deze stilte, die een lafenis was, een spin, die hij tegen z'n hals voelde kleven. Waarvan de behaarde poten zijn hals omstrengelden. Soms geloofde hij dat de druk om zijn hals zo sterk was dat hij zou gaan stikken. Hij greep in de lucht, alsof de stilte een dreigende nachtvogel was, die men bij de poot kon grijpen en de oorverdovende geluiden in de fabriek leken hem een paradijselijk bed voor zijn geest. ‘Ik word gek,’ dacht Marino, ‘ik ben een ontevreden gek. Ik weet niet wat ik wil. Ik haat de sporen die mijn voeten in het zand nalaten.’ ‘Ik word gek,’ dacht hij weer en de schrik tokkelde op zijn gespannen zenuwen. Danse macabre. Hij herinnerde zich dat men levenloze kinderen afwisselend in koude en warme baden dompelt en stelde zich voor dat hij van het geluid in de stilte holde. Steeds maar heen en weer holde en dat toch zijn verlangen voor hem uit liep. Grijnzend met een mond die geen geluid maakte.

‘Ik moet naar de steenweg,’ denkt Marino. ‘Naar de geluiden op de steenweg.’ De nacht ligt als een vochtige deken over het duin. De hitte ligt als een kleverige film tegen zijn naakte bovenlichaam. ‘Ik moet naar de steenweg waar het gesnor der voertuigen tussen de stilte ligt als de breaks van de batterist in het lichaam van de muziek. Marino grinnikt om het beeld. Koud en warm, denkt hij. Stil en luid en weer stil en luid. Een bad voor de geest. Beter dan elektrische schokken voor iemand die gek aan 't worden is. Hij holt door het duin, het zand vult zijn schoenen en ligt als een pijnlijke steunzool onder zijn voeten. Wanneer hij op de top komt moet hij even rusten. Wachten op adem. Wanneer hij bij de steenweg komt en het vochtige gras onder zijn buik voelt, gelooft hij een ogenblik dat de slaap de grootste beloning zou zijn. Dan glijden de stralen van een auto om de bocht. De stralen zijn de paardjes, die het geluid achter zich aan trekken, denkt Marino. Hop, hop! zegt het geluid. Heel vlug, hop, hop! Het gezoem van de motor glijdt als een zachte vinger over zijn slapen. Als de kalmerende hand van moeder. Op een nacht ontwaakte hij, roepend naar zijn moeder omdat er een gevaar was dat hem bedreigde. Ze kwam op zijn bed zitten en streelde over zijn slapen. Langzame, brede strelingen, net als het gezoem der motoren. Hij wordt er rustig van. Achter het geluid valt de nacht weer. Glimlachend en stil. En steeds weer komen de auto's. Maar Marino vraagt zich niet af waarheen de auto's gaan en vanwaar ze komen.

[p. 111]

Hij ligt onder het geluid als een bezwete man onder de regen. Hij loopt door de regen en heft het gezicht naar omhoog en opent de mond zodat de frisse druppels heel diep in zijn mond vallen. Hij ademt de regen in. Het geluid is een frisse regen, denkt Marino. Een zomervlaagje. En dan denkt hij plots dat éénmaal de stilte als een fris bad was, een koele drank en hij moet zich inspannen om te geloven dat men niet gek hoeft te zijn om van mening te veranderen. En dan is er plots, als een gevaarlijk dichtbij geluid, het harde, hoekige geknetter van een motorfiets en Marino huivert alsof het geluid van de motor een harde borstel was die over zijn huid schraapt! Hij stopt de vingers in de oren maar het geknetter dringt door zijn schedel tot bij zijn gewaarwording. Zelfs wanneer de motorfietser reeds heel ver is hoort hij nog steeds het geknetter, alsof iemand met knikkers tegen de porseleinen wanden van de nacht gooide. Een idioot kind dat nergens aan denkt dan aan het twijfelachtige genot dat dit spel hem biedt. Marino glimlacht wanneer er weer een paar auto's voorbijrijden. Hij vergeet het irriterende lawaai van de motor. En dan is er weer een. De koplamp zwaait een verwaande straal voor zich heen. Wanneer het licht over zijn hoofd strijkt duwt Marino het gezicht in het gras. Hij riekt de vochtige aarde en ademt heel diep in, gelovend dat een reukgewaarwording de waarnemingen van het oor kan doen vergeten. Maar weer stoten de millioenen geluidjes als scherpe hagelstenen tegen zijn hersenen. Marino kruipt mistroostig recht, als een kind dat voortdurend in zijn spel gestoord wordt. Hij voelt plots lust om te schreien. Ergens tegen een duin te gaan zitten om te schreien. Net als een kind. En dan wordt hij kwaad en hij steekt de vuist op naar de lang-verdwenen motorfietser. Loopt naar huis en mompelt steeds maar in zichzelf, dat hij hem wel krijgen zal. Dat motorfietsers de pest van de baan zijn en hij zoekt vele argumenten om het plan dat plots in hem is opgerezen te wettigen. In het schuurtje zoekt hij op de tast een rol draad.

Wanneer een auto tegen de draad rijdt knapt deze door als de te sterkgespannen snaar van een contrabas, denkt Marino. Wanneer dit gebeurde in het orkest lachten we om het idiote geluid en om het beteuterde gezicht dat de muzikant zette. Zijn nog niet bewuste vingers streken over het hout terwijl de snaar als een dood reptiel naar beneden hing. Wanneer een motorfietser tegen de draad rijdt valt zijn hoofd achter hem op de steenweg. De straf voor het onharmonische verbreken van de stilte. Marino ligt op zijn buik, loerend over de berm. De draad is onzichtbaar in de duisternis, maar Marino denkt de nacht over de draad te horen trillen. De stilte. De vingers van de stilte strijken over de snaren van de nacht-contrabas, droomt Marino. Hij herhaalt de zin luidop, luistert naar de onverwachte muziek van zijn woorden en neemt zich voor een gedicht te schrijven met vele, onverwachte beelden. Een gedicht dat hij opnieuw lezen zal wanneer hij

[p. 112]

oud zal zijn, zich verwonderend over de frisheid van zijn woorden en beelden. De sterren zijn de noten, die uit de snaar wipten. De maan een orgelpunt. Het geruis van de bladeren de zoemende achtergrond tegenover de melodie. Wanneer ik lang leef en oud word, denkt Marino. Wanneer niet voordien een ongeluk met mij gebeurt. Wanneer ik niet in de gevangenis word gestoken omdat ik een mens vermoordde, een motorfietser. Een motorfietser is ook een mens. Wanneer zijn hoofd, als een groteske noot achter hem op de steenweg valt, heb ik hem gedood en ik ben een moordenaar. Marino voelt hoe plots zijn oogspieren strak gaan staan, alsof hij de strop voor zich bengelen zag. Het is alsof uit de aarde een vuist naar omhoog stootte tegen zijn hart. Alsof de vuist zich opende en de vingers om zijn hart grepen. Marino hijgt alsof de angst een physieke pijn was. Twee scherpe duimen stoten langs weerszijden van zijn borstbeen. Hij kruipt hijgend recht. Ik moet de draad losmaken, denkt hij. Niet meer denkend aan zijn woede omwille van het wreed verbreken van de stilte. Het rechtkruipen is hem een last, alsof een zwaar gewicht op zijn rug rustte. Alsof hij met een zware zak op zijn rug recht kruipen moest. En dan is er plots de lichtvinger om de bocht. De vinger glijdt over de baan en valt over Marino, die wuift met de beide handen, wijduit zwaait met de armen en plots beseft dat het te laat is, dat de motorfietser hem te laat bemerken zal en de draad met beide handen vastneemt en er met zijn volle gewicht aanhangt, zichzelf op-en-neer rukkend tot de draad plots breekt en hij met een harde klap tegen de straatstenen valt. Marino denkt dat zijn hoofd kraakt, dat iemand hem met een harde staaf op het achterhoofd sloeg en dan is er een tweede klap en heel even nog ziet Marino, boven zijn aangezicht, dit van een donkere man met een glimmende helm op. De man buigt zich over Marino en roept en schudt hem vertwijfeld, maar Marino sluit de ogen en denkt dat het nu plots weer stil is, spijts de hijgende stem boven hem. Dat de stilte nu fluwelen vingers heeft, als zijn moeder, toen ze boven zijn bed stond en de stilte nog stiller suste. Zelfs nu zijn ogen gesloten zijn ziet hij haar gezicht en hij voelt hoe zijn ogen glimlachen achter zijn gesloten oogleden.