Ontmoeting. Jaargang 13

[p. 192]

J.E. Niemeijer
Twaalf volle korven

‘En die de broden gegeten hadden, waren omtrent vijfduizend mannen.’

De veldprediker sloeg zijn bijbel toe en bad. Dan wilde hij vertrekken maar bij de schuurdeur aarzelde hij en keerde enkele passen terug. Misschien was het spanning, nieuwsgierigheid. Aan de achterzijde van de loods kwam op dat ogenblik kolonel Mac Donald binnen. Voor zover ze zaten of lagen sprongen de mannen op. Het was een beleefdheidsbetuiging. Men stond niet stram-militair in de houding maar koos intuïtief de algemeen menselijke gedragslijn die op dat ogenblik en onder die omstandigheden voor behoorlijk gold. Mac Donald knikte kort en begaf zich met enkele grote passen naar Pelletier die hem al tegemoet liep. Ze groetten elkander losjes. In de loop van de achterliggende weken waren de verhoudingen ingrijpend gewijzigd, waren duidelijker, vooral eerlijker geworden.

De kolonel gaf korte orders. Hij sprak gedempt maar niet fluisterend. Zij die het dichtst bij stonden zouden ze hebben kunnen verstaan maar niemand trachtte iets af te luisteren, hoezeer allen wisten dat de komende nacht de laatste zou kunnen zijn.

Pelletier knikte en groette opnieuw.

Mac Donald zag de veldprediker staan en besloot langs hem heen, door de tegenoverliggende uitgang te vertrekken. In het voorbijgaan zei hij: ‘Misschien stelt men het op prijs wanneer u blijft.’

De ander knikte begrijpend.

‘Deze nacht?’

‘Of de volgende, mijn dominee. Of de volgende, wie zal het zeggen? Wie zal trouwens zeggen wanneer de morgen komt? Hij kan komen en het kan toch nog nacht zijn, niet waar?’

‘Het is mogelijk, kolonel. Ik begrijp u. Evenzeer is het mogelijk dat het signaal van de trompetten de eeuwige morgen brengt, dat in het oosten en over de graven het licht van de eeuwigheid gaat schijnen.’

‘Akkoord. Voor vandaag akkoord, u blijft?’

‘Ik blijf!’

Mac Donald maakte een gebaar alsof hij de ander de hand wilde reiken maar bracht haar dan toch maar naar zijn muts, toen hij haar daarna nog even ophief, bij wijze van dubbele groet, lachte hij kort. Even beslist, ogenschijnlijk even rustig als hij was gekomen verliet hij de loods en keerde terug naar de keuken van de boerderij, waarin hij zijn bureau had ondergebracht. Allen bleven even zwijgend staan. Men keek van Pelletier naar Davis, de veldprediker, die als in gedachten zijn kleine bijbel weer uit de borstzak van zijn tuniek te voorschijn haalde.

[p. 193]

Ook die twee keken elkander vragend aan.

‘Inderdaad, Davis. Morgen brokken. Twaalf volle korven mogelijk. In elk geval gekleed naar bed vannacht en verder zien we wel. O'Brien en Nicholson extra wacht. Jij voor, hij achter, bij de deuren.’ Pelletier glimlachte moeilijk. Hij was nog jong, twee-en-twintig nog maar en nu al kapitein. In het veld was hij bewonderenswaardig maar hij had nog niet geleerd te wachten.

Nicholson zoekt zijn spullen bij elkander en gespte zijn riemen vast. Hij voelde zich zeer oud en niettemin sterker dan ooit. De spanning werkte als een roes. ‘Pelletier,’ dacht hij. ‘Je zou mijn zoon kunnen zijn. Mijn lastig kind over wie ik mij toch niet angstig maak. Ik zie je gaan tussen de mannen en vrouwen, de kinderen in groepen van honderd-en-vijftig. Waar zal ik tweehonderd penningen vandaan halen, ik, arme jongen? Maar dan deel je het brood en de vis, klein en beschaamd.’

Nicholson verliet de schuur en zocht een plaats tegen de regenton, twee meter van de deur. Diep snoof hij de vries-koude avondlucht op. Binnen was het rokerig. Het was wellicht beter hier te staan, hier te wachten.

De hemel was wolkeloos en niet-bespat van sterren. Ofschoon het nieuwe maan was kon men over verre afstand zien. Achter de vaag-waarneembare horizont flitste licht op als vonkten langs de bovenleiding van een spoorweg sissende vuurballen omlaag. Hij wist het anders.

‘Hier sta ik nu,’ dacht hij, ‘en ik wacht. Het is beter hier te wachten dan binnen, waar de angst op de loer ligt achter de bedden, waar de woorden je verschrikken als muizen, ritselend door het stro. Davis zou het moeilijk hebben met Pelletier en met de anderen. Met hen die spraken en hen die zwegen. Waarom gaan we niet allen naar buiten,’ vroeg hij zich af. ‘We maken het onszelf moeilijker dan het is door de schijn te willen ophouden van iets wat we niet hebben, niet zijn. Het is beter klein en moedig te zijn dan groot en bang.’ Het gedempt gerucht van woorden drong nauwelijks tot hem door. Het lag achter hem nu, en had zijn belang verloren. ‘Ik ben bezig afscheid te nemen,’ bedacht hij. ‘Hoelang al niet? Enige dagen, maanden al, voor het huis onder de platanen, die hun grote gele bladeren klef op het straatje plakten en in de trein die dagen aaneen reed, heen, terug en zijwaarts, als een keffende hond die de indringer aan de andere zijde van de heg zijn gang hoort gaan. De indringer aan de overzijde van het front. Nog nooit heb ik zo afscheid genomen, ben ik zo voorwaarts gegaan, zo oud en klein in de wereld en niettemin zo sterk en zeker.

Het eerste afscheid, onder de platanen was evenzeer definitief als tijdelijk. Ik wist dat ik toen reeds sprong naar de eeuwigheid en het maakte rustig, die wetenschap. Helen moet het gevoeld en begrepen hebben. Ik zei ‘Adieu.’ ‘A Dieu,’ zei ik, ‘à Dieu, Helen, dit is niet zinloos. Wij zijn geen mierenlegers, die, het één het ander met hun kaken verslinden tot het laatste exemplaar. Zie niet de dingen zoals ze waren, doch zoals ze bezig zijn te

[p. 194]

worden. Wij staan voor een nieuw begin.’ Toen had ze niet meer gehuild maar fluisterend teruggroet: ‘à Dieu’ en in de bocht van de weg haar arm opgeheven, breed zwaaiend. Ze moest het voorvoeld en begrepen hebben. Het lichten aan de horizont werd sterker, feller, als kwam het aanrollen als een vloedgolf die op het punt stond de kustlijn te overspoelen.

Aarzelend ging de schuurdeur open. Pelletier en Davis schoven naar buiten. ‘Hoe is het hier?’

Snel keek hij zijwaarts. Hun gezichten lagen in een schaduw. Ze schenen onpersoonlijk geworden.

‘Het nadert. Het komt snel nader. Misschien moet u Mac Donald nog waarschuwen. In elk geval de jongens. Laat hen buiten, hier buiten wachten. Het is beter te zien wat gebeurt dan binnen vier wanden besloten verrast te worden.’

‘Ze weten het,’ zei Davis. ‘En ook jij weet het immers. Ook Mac Donald weet het. Hij staat achter. Het eiland wordt kleiner en het raakt spoedig overspoeld.’

‘Geen brokken,’ zei Pelletier, als wilde hij de laatste angstresten opruimen. ‘Ook een zuiveringsactie is volmaakt overbodig. Is het niet vreemd, dat het zo ook kan gaan? Dat het meest onmenselijke geweld doet denken aan geweldloosheid? Een mierenleger, overgoten met benzine schrompelt door een zwakstroomvonk weg van de aarde. En wij? En wij?’

‘Zeg de jongens dat ze gaan zitten in groepen van vijftig en honderd’ zei Davis.

‘Er is plaats,’ zei Nicholson, ‘er is volop plaats tegen de hellingen en in de vlakte. Dwing ze te gaan. Het brood is gebroken en de vis gedeeld.’

Pelletier ging terug.

Langs de achterzijde van de schuur kwamen ze in groepjes aanschuifelen. Mac Donald liep voorop, blootshoofds en zonder wapens. Ook de anderen hadden hun bepakking achtergelaten.

Nicholson deed enige stappen voorwaarts. Hij stak zijn handen uit naar de hemel, waar de laatste sterren verbleekten.

Het vuur kwam aanrollen met de snelheid van het geluid. Waar ze stonden was de stilte nog volkomen.

‘Bidt ieder uw eigen gebed,’ zei Davis duidelijk. ‘En de Heilige Geest bidt voor ons allen.’

Nicholson zag Helen staan, onder de platanen. Hij stak zijn hand naar haar op en zij lachte.

‘Naast haar zal ik gaan zitten,’ dacht hij. ‘We zullen eten en genoeg hebben. Voor het eerst en voor eeuwig zal het genoeg zijn. Hij brak het brood en deelde de vis en ze verzamelden het overschot: twaalf volle korven.’

‘A Dieu’ riep hij.

Dan keek hij om en zag hoe de platanen reeds weer uitbotten.

‘Twaalf volle korven’ zei hij verwonderd.