Ontmoeting. Jaargang 13

[p. 160]

Roger Pieters
Als een uurwerk

‘Ik ben een muis die over het pianoklavier loopt,’ denkt Stefaan. ‘De muziek zit in mijn poten en in mijn lijf. Ik ben een groteske noot die over het toetsenbord heen en weer glijdt. Een grijze, glijdende noot. De dissonanten rijten mijn vlees uiteen, priemen zich tussen de snaren van mijn zenuwen. Ik wil dat het instrument uiteenploft, dat de scherpe stukken hout langsheen mijn oren gieren en de snaren als de plots losgelaten pezen van tientallen bogen aan 't zoemen gaan. Dat ik als onooglijk stofdeeltje in een onpeilbare ruimte geslingerd word, dwaas gierend voorbij sterren en planeten en luisterend naar een stilte die zo onwezenlijk is dat ik mijn leven wil slijten, als een ongekende satelliet van duizenden planeten. Ik braak van muziek,’ denkt Stefaan, en kijkt naar zijn vingers en voelt de stijfheid van zijn vingers en de kramp die over zijn ellebogen naar zijn borstbeen glijdt. ‘Ik wil stoppen en nooit meer muziek horen, wandelen onder de bomen en luisteren naar de wind en naar de wolken. Liggen in het gras en de ogen sluiten. Geloven dat ik sterven zal, gelukzalig sterven, verdrinken in de stilte en me laten gaan, zonder poging om in leven te blijven.’

De muziek is rook en de rook is rood en blauw en groen, met het wentelende lichtwiel mee. De vinger van het licht schuift over de hoofden van de dansers en de haren worden rood en blauw en groen en geel en de glimlach op de aangezichten, de gelogen glimlach, verschiet van kleur en ook de beroepsglimlach op Stefaans gezicht verandert van kleur maar de pijn blijft scherp en kleurloos. Stefaan glimlacht naar de meisjes die naar hem opkijken, die luisteren naar de duizenden noten, die als glimwormpjes in de ruimte worden geslingerd. Wanneer Stefaan de ogen halfgesloten houdt kan hij zich inbeelden dat hij bij iedere aanslag het geluid als een flitsend lichtpuntje in de rook ziet verdwijnen. Even zelfs trillen zijn oogzenuwen bij het volgen, doorheen de kleurige rook, van de noten-lichtjes en hij moet het hoofd schudden om de trilling kwijt te geraken. Om één ogenblik weer te geloven dat alles is zoals het hoort, dat er geen verveling is en dat zelfs piano-spelen een genoegen kan betekenen, voordat alles weer is als voorheen. Wanneer hij de la-kruis tweemaal gestreept aanslaat danst zijn sigarettenetui dat op het deksel van de piano ligt. Alleen bij deze noot en alleen op deze plaats. Gisterenavond danste het bij de lage si b. Elke avond poogt Stefaan te raden van welke toon de trilling zodanig sterk zijn zal dat het etui trilt en wanneer hij dit weet komt de verveling als een laaghangende wolk over hem heen gevallen. Een andere keer heeft hij opgemerkt dat de rook van zijn brandende sigaret, die gewoonlijk recht omhoog stijgt, aan 't beven gaat bij een bepaalde aanslag. Deze twee verschijnselen, waarvan hij

[p. 161]

niet gepoogd heeft de natuurkundige verklaring er voor te vinden, doen hem geloven dat, zelfs voor hem, in zijn beroep, het avontuur komen kan. Wanneer zulke dingen gebeuren kan er ook iets anders gebeuren, iets dat de loop van zijn leven veranderen kan. De trilling der snaren kan zich omzetten in een kracht, zodanig sterk dat de glimmende koperen luchter van zijn haak in de zoldering valt, of dat de glazen op de tafeltjes langs de muur splijten. Of zij kan een genezende kracht worden of een betoverende, zoals de fluit van de rattenvanger. Wanneer de verveling zo diep in zijn lichaam gevreten is dat Stefaan het schuren er van tegen zijn zenuwen niet meer gewaarwordt, worden deze gedachten geboren. Vanzelf, zonder aanleiding van buitenaf. Zonder verlangen om ze verwerkelijkt te zien. Hij glimlacht naar de meisjes met de verkleurende haren maar tussen de glimlach op zijn gezicht en de gedachten er achter is geen samenhang. Hij heeft zichzelf gespleten: De musicerende handen, de glimlachende mond en de hersenen die, helemaal vrij, verder spinnen op het gerinkel van een sigaretten-etui. Even schrikt hij op, en de drie-eenheid in hem vloeit tot één, wanneer de kelner plots naast hem staat en een glas op het deksel van de piano zet en zegt: ‘Vanwege de dame bij het derde tafeltje. Zij vraagt ‘Jalousie’. ‘Jalousie’, herhaalt hij en terwijl hij dit zegt kijkt Stefaan, met een plotse en onverantwoorde belangstelling naar de lichtkringen in het bier. ‘Waarom worden de klanken cirkels?’ vraagt hij zich af. ‘Waarom hebben ze een verschillende kleur?’ Verder spelend op de bassen veegt hij zich de ogen uit, naar de hoeken toe, alsof de kringen en kleuren in zijn ogen zaten en niet in het glas. Of in de zaal. Alsof alle waarneming slechts in hem-zelf bestond. ‘Jalousie’, denkt hij dan en hij weet dat de dame niet meer zo jong is, dat ze tijdens na-oorlogse jaren een jong meisje was. Toen vroegen alle jonge meisjes hem ‘Jalousie’ te spelen terwijl ze dachten aan een jongen die niet de jongen was waarmee ze dansten, want deze was een vreemde man die van overzee kwam. Een neger misschien of iemand met een heel blonde, borstelige snor. Stefaan kijkt op en zoekt de dame bij het derde tafeltje en onderwijl zoekt zijn hand naar het lied waarvan de prelude hem nu vreemd in de vingers ligt. Door de rook heen zoekt hij haar gezicht en hij vraagt zich af of hij haar ook onder zijn voeten zag dansen, vijftien jaar geleden, in de armen van een der mannen die hem whisky trakteerden en hem vaak, 's avonds naar huis moesten voeren met hun jeeps, die als dol-geworden bromvliegen door de stille straten suisden. Arpegierend met de rechterhand heft hij het glas naar haar toe. Drinkt haar prosit toe en vraagt zich af of het onafhankelijk-bestaande getokkel tot het voorgestelde doel leiden zal. Zoals het kind zich dat gewenst heeft in zijn kaleidoscoop de hemel met zijn engelen te zien, verwachtend door het kleine patrijspoortje zoekt naar het bereikte resultaat. Stefaan glimlacht en denkt: ‘Ik ben een dwaas’. Denkt: ‘Ik zal morgen mijn handen alleen sturen. Wellicht zullen ze het evengoed doen. Ik ga uit. Zonder handen. Iemand zal me wel de drank in mijn mond

[p. 162]

gieten.’ Denkt: ‘Wie is de vrouw bij de muur? Zou ze boos zijn omdat ik talm, omdat ik schijn te zoeken als een debutant zonder repertorium?’ En dan vindt hij, onder een vleug rook, haar glimlach. Haar mond is rood, zelfs bij het nù-groene licht is haar mond rood als een bloedvlek in haar bleke gezicht. Terwijl zijn beide handen het lied vonden blijven zijn ogen in de hare liggen. Als een blad op het water van een vijver. Het lied kruipt in hem omhoog, langs de toppen van zijn vingeren, langs zijn polsen en zijn ellebogen en de jaloezie klemt rond zijn hart wanneer hij de hand ziet die op de hare ligt. Op het tafeltje tussen de glazen. De man is groot en slank en zijn haar is grijs, bijna wit, maar zijn snor is bruinblond en de haartjes staan recht vooruit. Stefaan ziet alles zo scherp alsof de rook een lens was die alles veel dichterbij haalt. De man glimlacht naar de vrouw en haar blik is weggegleden uit die van Stefaan doch hij kijkt maar en glimlacht, alsof hij vergeten was die glimlach weg te nemen. Zoals men wel eens vergeet een overbodig geworden bezit van de hand te doen. En luistert ondertussen naar zijn muziek, die de muziek is van een ander, van iemand die veel jonger is dan hij. Iemand die vijftien jaar jonger is en zijn meisje ziet dansen met een amerikaanse G.I. En proeft van de verliefde blik waarmee ze naar hem opkijkt. Alsof ze zeggen wilde: ‘Wees maar gerust, ik ben toch van jou. Wat deze er ook van gelooft, ik ben toch van jou.’ Tot ze op zekere dag weg is met haar soldaat en hij alleen nablijft met een weeë smaak in zijn mond, die de smaak van zijn bloed wordt. Tot hij deze smaak ook niet meer proeft omdat ze de smaak van zijn gewaarwording geworden is. Maar nu is de smaak er weer. Stefaan proeft aan zijn bier, steeds maar verder spelend. Minutenlang, tot de jongens en meisjes, die nu spannende broeken dragen en paardestaarten, vragend opkijken en beginnen te denken: ‘Waarom speelt hij steeds hetzelfde lied?’ Hij likt zich de lippen en verwondert er zich over dat de smaak nu ook op zijn lippen kleeft net als toen. En dan begint hij weer te spelen: ‘Kiss me again’. Kus de zoute smaak van mijn lippen weg. En dan is hij plots maar twintig jaar meer en het lied is weer een nieuwe bekoring, een romance die men zingt bij een meisje in het maanlicht en haar heupen liggen tegen de mijne en de geur van haar mond bloeit in de mijne. En plots is het hem eender of Jana daar zit met haar man en dat ze nu met hem danst. Een fatsoenlijk paar dat poogt de jeugd terug te vinden. Dat gelooft dat het idiote bewegen van enkele spieren voldoende is om de sleet van vijftien jaar uit hun lichaam te schudden. Het kan Stefaan plots niet meer schelen dat ze naar hem opkijkt en glimlacht alsof ze zeggen wou: ‘Trek het je niet aan. Wees niet jaloers. Ik blijf toch van jou.’ Hij speelt maar. Speelt: ‘Sympathie’ en ‘Saint Louis Blues’ en de soldatenliedjes die de bevrijdingslegers meebrachten en luistert naar de klop van zijn lichaam en van zijn verlangen. En glimlacht naar de jonge meisjes met hun paardestaarten en spannende truitjes en gelooft dat het lichaam een uurwerk is dat men achteruitstellen kan.