Ontmoeting. Jaargang 7

[p. 212]

Petroesjka
Lien Fokker

Dat er iets eigenaardigs aan haar gezichtje was, iets wat ik nog bij geen ander meisje had gezien, dat was mij de eerste dag, dat ik haar achter haar schrijfmachine zag zitten, al opgevallen. Het was driehoekig van vorm, met wijd uit-elkaar-staande grote ogen en een bijzonder spits toelopende kin. Zij boeide mij op een nieuwe wijze. Toch duurde het nog lang voor ik haar op die ochtend toen de zon zo aanmoedigend scheen, goedenmorgen durfde zeggen. Ik liep langs haar werktafel op weg naar de mijne, haar schrijfmachine bewoog zich al onmuzikaal ratelend onder haar vingers - voor ik het wist, had ik groetend geknikt. En er gebeurde een wonder. Het gezichtje, dat gewoonlijk een uitdrukking had die men het beste uitdrukkingloos zou kunnen noemen, ontspande zich op verrassende manier en de lieflijkste glimlach, die ik ooit zag, lag er in de volle breedte over uitgespreid. Het was een ongewone glimlach, waarbij de lippen gesloten bleven en de grote wijd-uiteen-staande ogen werden dichtgeknepen als bij een poes in de zon. Ja, dat was het, daaraan deed het meisje mij denken: aan een poes. Geen kat, een poes.

Vanaf die dag was ik, voor de zoveelste maal, verloren en voor de zoveelste maal had ik een groot behagen in die toestand. 's Morgens bij het wakker worden was het eerste beeld dat voor mijn geestesoog verscheen: haar glimlach en elke ochtendweerzin was geweken. Ik haastte mij naar mijn kantoor om opnieuw dat blijde ogenblik te doorleven, waaraan ik de rest van de dag ophing: het ogenblik, dat ik zou kunnen knikken en zij mij haar vreemde glimlach schenken zou. Het gaf mij een heimelijk plezier haar met een poes te vergelijken en daarbij steeds nieuwe overeenkomsten te ontdekken. Maar ik sprak met niemand over het meisje met het driehoekig gezichtje. Had ik het maar wel gedaan, had ik maar eens om mij heen gekeken en opgemerkt, dat zij altijd alleen bleef, dat zij nooit te zien was bij de groepjes gichelende typistes, dat er nooit iemand een praatje kwam maken bij haar tafel!

Eens was ik, die dag bijzonder verlangend naar het moment van de morgengroet, vroeger dan gewoonlijk op kantoor aanwezig. En door mijn ongeduld moest ik één keer haar glimlach missen, maar vond weer een nieuwe bevestiging van mijn ‘ontdekking’. Zij liep voor mij op de trap en - bijna op mijn tenen achter haar gaande - zag ik hoe zij liep. Ze liep als een poes, geruisloos en soepel.

Die tijd van geboeid zijn, van groeiende verwachting en stil plezier heeft maar kort geduurd. Nu ik erop terug zie, vind ik mijzelf een onnozele hals, een ziende blinde. Vanmorgen, drie weken na die eerste groet, ben ik met energieke pas langs haar tafel gelopen. Ik keek strak voor mij uit - mijn hart bonsde zwaar - maar uit mijn ooghoeken kon ik zien, dat zij met

[p. 213]

gebogen hoofd achter haar schrijfmachine zat. Haar vingers lagen stil. Zij durfde niet opzien.

Ik leerde haar kennnen op een avond van de personeelsvereniging. Zij was daar alleen en ook toen viel het mij niet op, dat zij de hele avond alleen bleef. Pas later is mij dit alles te binnen geschoten. Het was niet moeilijk in haar buurt te komen en een gesprek met haar aan te knopen. Weldra had ik haar toestemming om eens op een avond langs te komen, zoals dat zo vreemd heet, om ons gesprek voort te zetten. Een gesprek, dat overigens grotendeels van één kant kwam.

Op mijn vraag, of zij alleen woonde, gaf ze even aarzelend antwoord als op al mijn andere vragen: ‘Ja, ik woon alleen, tenminste...’ Haar stem was hoog en klaaglijk - had ik anders verwacht?

Natuurlijk nam ik kersenbonbons mee, omdat ik net als iedere man denk dat iedere vrouw daar gek op is. Ook nog wat bloemetjes...? Ja, ook bloemetjes en ik vond het een subtiel grapje van mij zelf, dat ik voor haar bloeiende wilgenkatjes koos.

Ik werd vriendelijk binnengelaten door haar hospita, wat me even onthutste. Want men is dit niet gewend van de hospita's van alleenwonende jongevrouwen. De vrouw bukte zich en ik voelde hoe er plotseling iets hards en kouds tegen mijn hand gedrukt werd. In de nauwelijks-verlichte gang kon ik niet onderscheiden, wat het was.

‘Neemt u dit nog even mee naar boven, meneer, dit moet hij nog hebben vanavond...’

Wat verbouwereerd ging ik de trap op met een klein dik flesje in mijn hand. Hij...? Bijna liet ik het gladde ding glippen, toen midden op de trap onverhoeds iets langs mijn broekspijpen schoot, een donkere schaduw.

‘Tweede deur rechts, meneer!’ riep de vriendelijke stem nog van beneden, maar nog voor ik die bereikt had, ging de deur al snel open en daar klonk haar stem mij tegemoet.

‘Zo stouterd! ben je daar eindelijk? Ben je weer véél te lang uitgebleven?’

Ik bleef staan. Met de deurknop in de hand stond zij daar in gebogen houding met de rug naar mij toe en sprak tegen iemand, die vlak voor mij binnengekomen moest zijn. Toen keerde ze zich om en zag mij, met mijn doos bonbons onder de ene arm, de bos wilgenkatjes onder de andere en het kille flesje tegen mijn middenrif gedrukt.

‘O, dag!’ riep ze en tot mijn steeds groeiende verbazing strekte ze bijna gretig de beide handen naar mij uit. Ze leek een kind op een verjaarspartij, dat de bezoeker de cadeautjes uit de handen grist. Maar het was haar niet om het cadeautje te doen maar om het flesje en ze nam het mij af. Ik bukte om de bos wilgenkatjes op te rapen, die op de grond gevallen waren.

‘Gelukkig, dat je 't meegenomen hebt. Ik was zó bang, dat ze het beneden vergeten hadden! En de winkels zijn al dicht! Hij kàn gewoon niet slapen, als hij zijn room niet gehad heeft - om 10 uur precies. Maar

[p. 214]

kom binnen, kom binnen...’ Haaar kamer was er zoëen, die 's-avonds met veel schemerlampjes en kussens een zekere gezelligheid heeft maar zich overdag in haar volle smakeloosheid vertoont. Er stonden drie stoelen om de haard, twee fauteuils en in het midden een grote leunstoel. Ik legde de katjes en de doos bonbons op het tafeltje neer.

‘Ga zitten. Maar laat ik je eerst voorstellen aan mijn Petroesjka. Petroesjka, dit is die meneer van kantoor, weet je wel.’ Op de leunstoel, op een groenfluwelen kussen zat een bijzonder grote grijze kat. Ik kon de neiging om een kleine buiging te maken nog juist onderdrukken en stak mijn hand uit om het dier over de kop te strelen. Het zat op de achterpoten, de lange staart om de voorpoten geslagen en keek voor zich uit als een ambtenaar, die iemand voor het loket bewust laat wachten. Maar ze greep haastig mijn arm. ‘O nee! Aai hem alsjeblieft niet! Daar houdt hij niet van! Hoe vind je hem? Is hij niet mooi?’ Ze lachte teder. ‘Vind je hem niet mooi, mijn Petroesjka?’

‘Ja’, zei ik, ‘een mooi beest. Is hij ook lief?’ Maar neen, terwijl ik dit woord uitsprak, voelde ik het. Hier paste het woord lief niet.

Ze keek me verbaasd aan. ‘Natuurlijk! 't Is een engel! Weet je hoe ik aan hem gekomen ben?’

Ik moest toegeven, dat ik het niet wist.

‘Ach, dat moet ik je dan eens vertellen’ en zij begon met haar klaaglijke stem een lang verhaal, dat aanving op een boerderij in de Achterhoek en eindigde op een poesententoonstelling. Ik luisterde - het was nog maar het begin van de avond. Terwijl zij sprak kon ik haar rustig bekijken, omdat ze geen enkele maal in mijn richting keek, maar haar blik onafgebroken op de kat gericht hield. De kat was onderwijl aan een wasbeurt begonnen en verloor in mijn ogen iets van zijn majesteit, door al likkend zijn achterpoot als een wagendissel vooruit te steken. Het verhaal kwam tot een einde en ik kon op 't juiste moment belangstellend knikken. Ineens sprong ze op. ‘Ik ben een slechte gastvrouw! ik praat maar en vergeet helemaal, dat ik thee moet schenken. Dat komt omdat we hier eigenlijk nooit thee drinken. Alleen maar melk’. Ze liep naar een kleine tafel, waarop onder een oranje theemuts een theepot stond. Ik volgde haar bewegingen met mijn ogen, ze liep soepel en geruisloos. Ik was blij dat het verhaal over de carrière van de kat ten einde was en nam me voor nu de leiding van het gesprek niet meer uit handen te geven.

‘Suiker en melk?’

‘Alleen suiker’, zei ik. ‘Ik drink nooit melk’, voegde ik er mannelijk aan toe. Waarom voelde ik behoefte om die mededeling te doen?

‘O nee? Nooit melk?’ riep mijn gastvrouw en ze keek over haar schouder. ‘Daar denken wij anders over, hè Petroesjka?’

De kat wendde de grote kop in haar richting, sloot langzaam de wijd uit-elkaar-staande ogen en opende ze weer.

‘Zie je, dat hij me antwoord geeft! Hij is zo intelligent, hij wéét, dat we het over melk hebben’.

Mijn bloemen lagen nog in het papier gewikkeld op het tafeltje tussen

[p. 215]

ons in en een doos kersenbonbons had ik wel eens een andere ontvangst ten deel zien vallen.

‘Ik had dit nog voor je meegebracht, en dit’, zei ik op nederige toon, terwijl ze een kopje thee bij me neerzette.

‘Ach ja! Dank je wel, zeg! Erg lief van je, hoor!’ Ik voelde haar hand op mijn schouder, licht als een poesenpoot, ik keek op en daar was hij eindelijk weer: de glimlach, de morgenglimlach. Mijn opkomende ergernis ebde weg. Ik strekte mijn benen uit naar het vuur en dronk haar thee. De warme drank verkwikte me, mijn stemming raakte weer wat in haar voegen. Zou het toch nog de avond worden, die ik mij voorgesteld had? De kat had zich in elkaar gerold en scheen te slapen. Zou het mij nu lukken haar aandacht te vangen? Ik begon te spreken over het kantoor en over onze collega's. Ik was grappig, ten koste van anderen en ten behoeve van mijzelf. Nu zweeg ik en wachtte op haar bijval, want de clou van een anecdote had ik met zorg geplaatst. Het bleef stil. Het meisje zat ineengedoken op haar stoel, de benen onder zich opgetrokken, het hoofd op de armen gesteund. Een kleine grijze gedaante. Sliep ze? Neen, het gaf me een kleine schok, toen ik merkte, dat voor het eerst die avond haar blik op mij gericht was. In het driehoekig gezichtje waren de ogen halfgesloten, spleetachtig.

Een moment staarden wij elkaar aan. Het was zo stil of er nergens op de wereld meer geluid was.

‘Zeg! Luister je nog?’ hoorde ik mijzelf roepen, bijna ruw. Ze schrok en ging met een ruk rechtop zitten.

‘Ik - ik moet je nog een kop thee inschenken’, zei ze zacht. ‘Neem me niet kwalijk. Ik luisterde wel, hoor. Ik ben een beetje moe, denk ik’. Ze nam mijn kopje. ‘Geen melk, hè?’

‘Nee! Géén melk!!’ Ik schreeuwde het bijna.

In de grote leunstoel was de kat wakker geworden. Hij rekte zich en vond dat hij van het slapen vuil geworden was.

‘Hoe laat is het?’ vroeg het meisie.

‘O, nog vroeg’, zei ik luchtig. ‘Nog voor tienen.’ Er was nog tijd, de avond was nog te redden, misschien.

‘O, gelukkig nog voor tienen. Waar heb je het flesje neergezet? Wat kijk je verbaasd? Ja, Petroesika moet om 10 uur zijn room nebben en dat moet heel punctueel gebeuren, anders komt er niets van zijn nachtrust terecht! Kijk, hij weet het al, ik kan er haast de klok op gelijk zetten!’

‘Zijn nachtrust? Ik dacht, dat katten 's-nachts weinig sliepen’, zei ik. Als we dan over die kat moèsten praten - ‘Dat ze dan naar het dak gingen en zo -’

Ze had een geringschattend lachje. ‘Ja, de meeste katten doen dat. Inderdaad. Maar Petroesjka niet. Die voelt daar niets voor! Wat jij, Petroesjka?’

Ze knielde neer bij een schoteltje en schonk daarop een dikke witte vloeistof uit het flesje. De kat sprong bedachtzaam van de stoel en naderde het schoteltje. Zijn gang was soepel en geruisloos.

[p. 216]

‘Wacht, ik laat nog een klein beetje in het flesje, dan hebben wij ook nog een beetje room in onze koffie. Je wilt toch wel een kop koffie, straks?’

Ik trok mijn horloge. Ik keek er lang op. Er was een zacht gerucht in de kamer: Petroesjka slobberde zijn tien uur room.

‘Och nee’, zei ik. ‘Doe geen moeite. Dan komt er niets van mijn nachtrust terecht. Ik stap eens op. Ik ben moe’. En werkelijk - ik voelde mij plotseling doodmoe. Moe, teleurgesteld en vreemd onbehaaglijk.

Toch stond ik nog niet op, een laatste vage hoop weerhield me. Maar de kleine grijze gedaante, gehurkt bij het schoteltje, scheen mij al vergeten.

De kat had de room opgedronken en likte nog de laatste druppels op waarbij het schoteltje een dof kloppend geluid maakte.

‘Ik ga’, zei ik, opstaande als een zestiger, ‘bedankt voor de gezellige avond. En tot ziens - op kantoor’.

‘Ik ga even mee naar beneden’, zei ze. ‘Ik moet Petroesjka toch nog uitlaten’.

Zwijgend gingen we de kamer uit. Op de trap vloog weer, even onverhoeds als eerst, de donkere schaduw langs mijn benen.

‘Het is hier in de gang altijd zo donker’, zei het meisje met haar hoog klaaglijk geluid. Een geluid als miauwen. Ik trok mijn jas aan.

‘Even’, zei ze en liep naar het einde van de gang om daar een keukendeur te openen. ‘Ga maar’, zei ze zacht, ‘niet te lang, hoor!’

Ik opende de straatdeur. ‘Goedennacht’, zei ik en keek nog eenmaal naar het meisje om voor ik de deur dichttrok. Haar kleine gestalte stond onbeweeglijk in het midden van de schemerige gang. Haar ogen lichtten in het duister.