Ontmoeting. Jaargang 5

[p. 416]

Ralph Degens
Muzikale ontmoetingen

In tegenstelling tot de sombere geluiden die vóór het begin van het vijfde Holland Festival gehoord werden, geluiden die vooral door de resonnans van een bijna lege subsidie-kist verstrekt werden, hoorde men bij het sluiten van dit jaarlijkse kunstfeest van officiële zijde plotseling zeer opwekkende klanken met betrekking tot de zakelijke resultaten daarvan. Er werd zelfs weer met optimisme gesproken over de vooruitzichten voor het volgende jaar. Men mag dus, naar menselijke berekening gesproken, verwachten dat er in 1952 weer een Holland Festival gehouden zal worden, althans dat daarvoor over enige tijd plannen gemaakt zullen worden. Nu valt het niet moeilijk te voorspellen dat dit zesde Holland Festival in grote lijnen weinig zal verschillen van zijn vijf voorgangers, temeer waar de financiële resultaten dit jaar, ondanks de concurrentie van het Festival of Britain, reden tot tevredenheid hebben gegeven en het zich niet laat aanzien dat men zakelijke risico's voor artistieke experimenten zal willen en kunnen nemen. Het is ook vrij gemakkelijk om, achteraf met het programma van dit vijfde Holland Festival in de hand en met de herinnering aan wat men daarvan gehoord heeft in het hoofd, de zwakke plekken aan te wijzen die aan verkeerde organisatie of onvoldoende artistiek inzicht te wijten zijn. Wil men het Holland Festival op deze wijze in zijn verschillende onderdelen onder de critische loupe nemen, dan stelt men zich op het standpunt dat het een dépendance van het gewone winter-concert-seizoen is. Een standpunt dat de organisatoren, alle andere plannen en bedoelingen ten spijt, steeds duidelijker gaan innemen en door het verloop der dingen gedwongen steeds moeilijker vaarwel kunnen zeggen.

Schikken we ons voor het ogenblik even in deze gegeven situatie en beschouwen we de afgelopen periode van 15 Juni tot 15 Juli als een voortzetting van het normale concertseizoen, dan moeten we erkennen een zeer groot aantal interessante muzikale ontmoetingen gehad te hebben. Janácek's opera Jenufa, wat uitvoering betreft een topprestatie van de Nederlandse Opera, was er één van. De van een zeer verfijnde cultuur getuigende voorstelling door de English Opera Group van ‘Dido and Aeneas’ van Purcell was voor velen een onvergetelijke gebeurtenis. Hetzelfde gezelschap liet ons kennis nemen van een van de eerste vormen van de opera, het prachtige ‘Combattimento di Tancredi et Clorinda’ van de 16e-eeuwer Monteverdi. Van deze componist voerde het Nederlands Kamerkoor een even schoon als historisch merkwaardig liturgisch werk uit: Vespro della Beata Vergina. Het Residentie Orkest gaf een eerste complete uitvoering van het kostelijke ‘L'enfant et les sortilèges’ van Ravel, in samenwerking met het Ned. Kamerkoor en

[p. 417]

vijf zangsolisten. Bachs Hohe Messe (in Naarden) en de Mis van Strawinsky (in de Amsterdamse Bachzaal) hebben de toehoorders om verschillende redenen in verbazing gebracht. Voeg daarbij nog de diverse andere uitstekende opera- en kooruitvoeringen en ge hebt een globaal overzicht van het ongemeen interessante vocale deel van het programma.

Orkestconcerten van Residentie-Orkest en Concertgebouw Orkest onder Antal Dorati (een van de grootsten onder de dirigenten), Leopold Stokowski (show, maar van een zeer bijzondere soort), George Szell (perfect vakman), en van Otterloo (die uitstekend in dit gezelschap past), brachten programma's die in samenstelling en uitvoering aan zeer hoge eisen voldeden.

Met de vele kamermuziekavonden en solo-recitals erbij, werd dit Holland Festival zodoende een binnen één maand gecomprimeerd concertseizoen dat zich door een vrij hoog artistiek gemiddelde onderscheidde, doch waarin overigens niets geboden werd wat niet in een gewoon seizoen geplaatst zou kunnen worden.

Een uitzondering was de internationale orgel-improvisatie-wedstrijd in de St. Bavo te Haarlem. Dit bijzonder geslaagde experiment was echter alleen maar formeel in het Holland Festival opgenomen. Initiatief en organisatie gingen geheel van Haarlem uit en de jaarlijkse herhaling van deze wedstrijd zal eventueel geheel los van het Holland Festival plaats vinden.

Hiermede komen we nu op het punt waarop het Holland Festival voor ernstige critiek vatbaar is. Zolang men het als een brillante, en een tikje snobistische, manifestatie van vertolkingskunst beschouwd, voldoet het meer en meer aan de hoogste eisen. Maar het heeft zich de kansen, die het in opzet had, om een propagerend en stimulerend instituut voor de eigen muziekcultuur van het heden en het verleden te worden, volkomen laten ontglippen. Het allerminste wat het had kunnen doen zou het geven van opdrachten aan Nederlandse componisten geweest zijn. Over het hele festival verdeeld zou men, zonder bevreesd te zijn het publiek ‘kopschuw’ te maken, zeker een koorwerk, een orkestwerk, een compositie voor solo-instrument met orkest, en een paar kamermuziekwerken van Nederlanders kunnen introduceren. Wij denken hierbij bijvoorbeeld ook aan de prachtige beiaarden waar ons land beroemd om is en die dus voor de buitenlanders (die men alleen met grote namen van het internationale podium meent te kunnen trekken) een goede attractie vormen. Er zijn heus wel componisten die een artistiek verantwoord werk voor koor, orkest en beiaard kunnen schrijven. Uitvoering van een dergelijk in opdracht gecomponeerd werk zou bovendien in de open lucht gelegenheid scheppen een veel breder kring van onze bevolking aan de geneugten van een Holland Festival te doen deelhebben. De zgn. massaconcerten zijn, ondanks de ongunstige omstandigheden waaronder zij tot nu toe (en zeer sporadisch) gegeven werden steeds een succes geweest. Het zou de moeite lonen hier veel meer aandacht en zorg aan te besteden.

[p. 418]

Ongetwijfeld zullen er op andere gebieden van kunst en cultuur talloze ideeën voor verwezenlijking vatbaar zijn om het Holland Festival een geheel ander en eigen karakter te geven. Doch dat dient hier niet aan de orde te komen.

Het zal niet gemakkelijk zijn om datgene wat in vijf jaar met inderdaad bewonderenswaardige volharding werd opgebouwd juist nu het, ondanks alle materiële bedreigingen, op zichzelf levensvatbaarheid leek te bezitten, te gaan veranderen. Toch zal men hiertoe liefst zo spoedig mogelijk moeten overgaan. Anders gaat het prachtige initiatief waaruit het Holland Festival ontstond in een vruchteloze concurrentiestrijd met de talloze gelijksoortige festivals in Europa ten onder.