Ontmoeting. Jaargang 2

[p. 420]

Vluchtige Notitiën

Het Lek (Voor Arjen Miedema).

Vandaag heb ik een vreselijke ontdekking gedaan. De natuur is voor mij dood. Ik hoor haar niet meer ademen. Ik ken haar geur niet meer. Ik zie haar achter het glas van een lijstje. In hoe lang ben ik ook al niet bij haar geweest. Dat heeft nooit gegeven. Ik kende haar zo goed. Ik heb altijd van de natuur kunnen zingen, haar beschrijven, in haar geloven ook zonder te zien. Daarvoor had ik haar geur immers ingedronken, haar ademtocht gevoeld onder mijn hand. Al toen ik een kind - een stadskind - was, tuurde ik in het grachtje waaraan onze school stond, en ik keek naar de kleine planten die daar tussen de stenen bloeien. In de klas zat ik achter de gestreepte zongordijnen te soezen, en luisterde naar een vogel in de kastanjeboom op de binnenplaats van grind. Altijd als ik vrij was lag ik aan slootkanten of in boomgaarden, ik liep in dennenbossen of op de heiden. Toen heb ik met de natuur geleefd, en ik dacht dat 't genoeg was voor heel mijn leven. Steeds was zij bij mij, ook al kwam ik nooit meer uit de steenwoestijn, waarin ik ben opgesloten. Ik hoefde maar te zeggen: ik wil daar nu lopen, of daar, of daar - en ik liep er (in de geest). Ik kon de rivieren oproepen en de velden, de heuvels en de lanen, en ze waren. Sterker, ik kon door vreemde landen gaan en wonen waar ik wilde, omdat ik met Max Brod had gewandeld door de heuvels van Neder-Oostenrijk, en met Jolan Földes was gereisd dwars door Zwitserland, omdat ik met Axel Munthe op Capri was. Ja, ik heb met Homerus de Aegeïsche zee bezworven en met Vergilius geleefd in de liefelijkheid van Italië. Ook ben ik veel, heel veel in Engeland geweest met de schrijvers, die ik gaarne las. In het nabije Oosten bracht de bijbel mij elke dag. Als een moderne tovenaar heb ik op een harde, ronde luchtband, een met leven volgeperste fantasie, de wereld bereden. En nu sta ik stil. De band is lek. Er is toch een grens, er schijnt een grens te zijn. De spanning draagt niet elke last. De afstand wordt te groot, het afzijn was te lang. Nu zit ik gevangen in de steenwoestijn. O, ik kan de natuur nog wel uitduiden. Ik ken het vak nog wel. Maar dat doet de herinnering, en niet de fantasie. Mijn schildering bevalt mij niet. De kleuren zijn hard en glimmend als op buitenlandse prentbriefkaarten. Ik geloof er niet meer aan. Maar wat dan? Moet ik nu naar de fabrieken, de werven en de wolkenkrabbers gaan, zoals de sovjets willen? Daar ijzer, stof en stenen zien en daarvan schrijven? Maar dat wil ik juist niet. Ik wil de mensen laten weten dat er nog wat anders is, dat er betere dingen zijn. Maar ik kan ze niets beloven. Ze kunnen er net zo min uit als ik, ze kunnen er niet komen. Ik kan ze alleen laten hopen. Ja, we mogen de natuur wel eens zien. Vandaag nog ben ik er met sneltreinvaart doorheengesleurd. Ik zag de plaatsen waar ik vroeger ben geweest. Ik zag de bomen en het land, ik zag de kinderen stoeien in de dorpen en de boeren op hun akkers staan. Maar er zat glas voor en het vloog voorbij. Wat zal ik doen? Zal ik het glas verbrijzelen, naar buiten springen en omkomen als een zielig teken dat er een buiten is? Neen, ik zal niet sterven, maar leven en zo hard verlangen dat ik van verlangen zingen ga. Misschien wordt het lek dan weer gestopt. Misschien wordt de toverband weer

[p. 421]

vol en rond en zal ik weer kunnen reizen, reizen in geloof. Misschien zal ik andere, vreemde streken zien, waar ik nooit geweest ben, maar waar ik dan eenmaal werkelijk wezen zal. Het zij zo, laten er hier mensen zijn die leven in hun heerlijkheid. Maar wie er niet is en ook niet komen kan, moet wachten tot hij in de hemel komt. Laten we eerlijk zijn.

J. Das.

Conferentie.

Toen ik van de Pinksterconferentie op Woudschoten thuis kwam, hield mijn vrouw mij op armslengte van zich af en keek mij onderzoekend aan. Je haar zit zo raar, zei ze, en ik slaakte een zucht van verlichting dat ze niets ergers ontdekte. Mijn haar zat inderdaad raar, maar de oorzaak daarvan kon ik gemakkelijk uitleggen. Ik had drie keer op een dag een frisse douche genomen en daardoor scheen mijn fraaie en glanzende haardos in een soort verwarde bos uitgeplozen touw veranderd te zijn. En zoals met mijn haar - dat begreep ik onmiddellijk toen ik aan mijn vrouw tekst en uitleg gaf - was het ook met mijn ziel gesteld. Het ding had eigenlijk voortdurend onder de douche gestaan en daardoor was het daarbinnen waarschijnlijk een chaotische toestand geworden. Behalve dan Maandagavond, toen na een brandende sproeiregen van indrukken onverhoeds een dikke gulp ijskoud water over mijn blote hartje werd gesmeten, had de douche over 't algemeen een aangename temperatuur. Ik beweer ook niet, dat er te veel van 't goede was. Officieel zeker niet. Officieel was een rustig programma, dat slechts geringe tijd in beslag nam. Zelfs kan men, zonder al te veel tegenspraak te vrezen, beweren, dat de officiële programmapunten een zekere verademing teweegbrachten. Zo'n conferentie is eigenlijk een diapositief geval. De bijeenkomsten in de zaal of in het bos worden tot een spel van lichte lijnen en vlakken. De rest is een donkergroene massa, hoewel ook daarin natuurlijk nog allerlei nuanceringen te onderscheiden zijn.

Ach, mijn verwarde ziel op deze dag van mijn thuiskomst, nu de plicht mij dwingt enkele indrukken vluchtig te noteren. Ik onderscheid in de chaos de meetkundige figuur van Dr Buitendijks betoog, de driehoek van Calvijns gezicht met baard, voorzien van diagonalen, zwaarte-, hoogte-, en hulplijnen die elkaar allemaal kruisen in het punt H.L. Ik zie in fragiele lijnen, die een tikje fluoresceren de figúren uit Lidy van Eijsselsteijns sprookjesboek. Zij wenkte ze als een tovenares met haar hand uit de eeuwigheid der geschiedenis: Tristan, koning Marke, Isolde, de dwerg Frocin. En daarachter plaatste zij met een sterk gebaar, in de noodlotsschaduw van het slot Tintagel het Kruis van Golgotha.

Dit vergeten wij niet meer, zomin als wij het lieve gezicht van Wilma vergeten toen zij neerzat, het hoofd een weinig geheven in het zonlicht van de liefde, dat uit vele tientallen harten tot haar kwam. Rode meidoorntakken bloeiden achter haar witte haar. Haar portret stond naast haar en wij zagen wat ook Roeland Koning gezien had en wat Rijnsdorp onder woorden bracht, ‘dat zij haast geen schaduw had’.

Ik zie Diet Kramer staan, zoals zij haar verhaal voorlas. Heeft men ooit iemand gezien, die tegelijkertijd zo vermoeid en zo dapper was?

[p. 422]

Rijnsdorp staat in 't bos, de handen in de zakken van zijn colbertje. Alleen de duimen steken naar buiten. Met een voorzichtige en causerende stem zegt hij angstaanjagende dingen, hoewel ze waarschijnlijk als medicijn tégen de angst zijn bedoeld.

Als ik het kluwen van mijn indrukken om en om draai is er één man die overal opduikt en wiens naam het veelvuldigst door iedereen is genoemd. Waar is Jan, weet je waar Jan is, heb je Jan ook gezien? Overbodige vragen overigens, want hij was altijd en overal vlak in de buurt. Een klein kereltje eigenlijk, met een niet al te grote stem, die evenwel vervaarlijke woorden sprak, zij het ook doorspekt met een soortement stopwoord. Ja, zei Jan, ja, ja, ja, ja, ja. Maar al ja sputterende als een aftandse motor, stak hij alle moeilijkheden, die drie dagen lang op hem afjoegen, eenvoudig in zijn zak.

Of hij gaf ze aan Co, die ze volgens een of ander geruisloos systeem volledig uit de weg ruimde, maar die men dan ook op alle gangen en zalen kon tegenkomen, om ieders persoonlijke zorgen te verlichten, om lakens, slaapmiddelen en aspirine uit te delen en desnoods je hand vast te houden tot de zenuwen wat waren gezakt.

De rest vergeet ik. Ik vergeet de tentoonstelling en de muziek, de preek, de wedstrijden en de gesprekken. Er is geen beginnen aan. Er waren honderd vijf en twintig mensen op de conferentie, maar ik moet er tweeduizend hebben gesproken, hetgeen trouwens ieders ervaring was, zodat er goed geteld twee honderd vijftig duizend gesprekken zijn gevoerd. Als je op een onmogelijk laat uur ging slapen werd er buiten nog gepraat over Vestdijk en als je op een onmogelijk vroeg uur wakker werd, werd er buiten weer gepraat over Gabriël.

Is het wonder, dat op dit ogenblik behalve mijn haar, ook mijn ziel in de war zit. Niemand douchet straffeloos een kleine drie dagen achter elkaar. Hiermede is dan ook nog niets steekhoudends over de conferentie gezegd. Ik zal daartoe ook geen enkele poging aanwenden. Een conferentie is een ding, althans deze conferentie was een ding, waarop een voortreffelijke preek en een stroom van dwaze limericks met rijmwoorden op Vleuten, zweepslag en schoensmeer hand in hand kunnen gaan. Van die preek moet men geen verslag maken en die limericks moet men niet citeren. De conferentie-sfeer kan men er toch niet mee betrappen. Daarvan kan men hoogstens beweren, dat ze goed, beter of best was en dan heeft men ook nog niets gezegd.

Het enige wat ik niet mag verzwijgen, is, dat ik dit alles met blijdschap schrijf. Die blijdschap komt voort uit een aantal dingen waaraan ik nauwelijks een naam kan geven. Misschien vat men ze het best samen als men zegt - en dit slaat dan op de hele ‘beweging’ -: Wij hebben bereikt, dat wij wonen in een huis, waarvan de deuren en vensters wijd zijn opengezet. Er staat een bloementuil in menige vensterbank. Wij hebben uitzicht gekregen. Wij halen ruimer adem. Als wij onze kracht op gaan tellen wordt het een kleine som, maar wij zijn steeds meer geneigd dat gierige tellen na te laten. Het komt wel op kracht aan, maar op de onze niet.

v.d. S.