Ontmoeting. Jaargang 2

[p. 322]

Jacoba M. Vreugdenhil
Mannen en spinnen

Hoewel ik van mijn vroegste jeugd af een diepe angst koesterde voor spinnen, zijn deze insecten pas toen ik volwassen was en op eigen benen stond een probleem in mijn leven gaan vormen.

Of neen, dat is misschien niet juist gezegd.

Een probleem zijn ze altijd geweest, namelijk net probleem hoe ze verwijderd moesten worden. Maar zolang ik in het ouderlijk huis woonde was het een probleem met een oplossing, een heel eenvoudige en zeer voor de hand liggende oplossing. Arnold, Arnold, Arnold, riep ik, zodra een spin, een grote of kleine, mijn levenspad kruiste. En dan verscheen mijn jongste broer en gooide de spin uit het raam.

Let wel: hij gooide haar uit het raam. Dat is wat anders dan: hij trapte haar dood. Het was niet zo, dat mijn broer Arnold te zacht, te teder en te fijnbesnaard van gemoed was om een spin dood te trappen; iemand, die zacht, teder en fijnbesnaard van gemoed is, zegt niet allerlei onvriendelijke, harde en ruwe woorden tegen zijn zuster, als hij een insect uit haar omgeving verwijdert. Toch geloof ik, dat Arnold het krakende geluid, veroorzaakt door de een spin vermorzelende schoen, evenzeer verafschuwde als ik, die te fijn en te teer van natuur ben om zo iets te kunnen verdragen. Zeer waarschijnlijk had hij de spin het liefst rustig haars weegs laten gaan, al of niet mijn levenspad kruisend, maar het kwam nu eenmaal zo uit, dat hij dat niet rustig doen kòn. Ik hield niet op met Arnold, Arnold, Arnold te roepen voor hij haar bij een van haar poten aangevat had.

Neen, zolang ik de bescherming van het ouderlijk huis genoot had ik betrekkelijk weinig moeite met de spinnen.

En hoe zijn wij, jongeren van tegenwoordig. Wij herkennen de problemen pas als problemen als wij met de oplossing hebben te worstelen. We zijn ons van de ons omringende gevaren pas bewust als wij er onbeschermd tegenover staan.

Ik was dus volwassen en stond op eigen benen, zonder schoenen, bovenop mijn schrijfbureau om de gordijnen op te hangen in mijn pasgehuurde kamer, toen de eerste spin mijn levenspad kruiste, nadat dat levenspad zich op jeugdig-onbezonnen wijze zeventig kilometer van dat van de mijnen verwijderd had. Ik zag de spin en deed mijn mond al open. Toen drong de vrese-

[p. 323]

lijke werkelijkheid zich aan mij op. Men had mij, niet één keer, maar vele, vele malen, een onwaarheid verteld. Als ik Arnold, Arnold, Arnold schreeuwde was dat niet op tachtig kilometer afstand te horen, niet eens op zeventig. Beseffend, dat ik mijn reeds geopende mond evengoed weer sluiten kon, deed ik dat. En tegelijk stapte ik in grote haast van het schrijfbureau af om op een veiliger plek het probleem onder de ogen te zien.

Vluchten? Jong en onervaren als ik was zag ik in, dat het geen zin had. Natuurlijk kon ik een andere kamer huren, maar ook daar zouden zich vroeg of laat spinnen vertonen.

Naar de spin zelf durfde ik niet eens te kijken, laat staan haar aan te vatten, maar met het onder de ogen zien van de spin als probleem kwam ik toch in zoverre klaar, dat ik een conclusie op kon stellen.

Er bestonden twee mogelijkheden.

I. Ik kon de spin verwijderen door
a.	haar op de grond te laten vallen en dan dood te trappen;
b.	haar bij een poot beet te pakken en dan het raam uit te gooien;
c.	haar op een krant te lokken en dan met krant en al het raam uit te werpen.

II. Ik kon besluiten met de spin in één kamer te gaan leven. De bezwaren werden door mij volgens hetzelfde schema ingedeeld
ad Ia	Deze mogelijkheid bestond voor iemand met een fijn en teer gemoed als het mijne alleen in theorie.
ad Ib	Idem.
ad Ic	Deze werkwijze leek mij te riskant.
ad II	Het moest als onbillijk beschouwd worden, dat de kamerhuur geheel voor mijn rekening zou komen.

Natuurlijk koos ik de mogelijkheid II. die immers de enige was, die mij niet tot directe actie verplichtte. De bezwaren van die onberaden keuze heb ik later tot aan den lijve toe ondervonden. Ze bleken veel en veel zwaarder te wegen dan ik mij aanvankelijk had voorgesteld.

De spin ging zich namelijk al heel spoedig permitteren, de kamer, die zij met mij delen zou, met allerlei soortgenoten te bevolken, voor een deel misschien haar wettig nageslacht, voor een ander deel ongetwijfeld allerlei losse buren en kennissen uit de wingerd langs de buitenmuur.

Ik van mijn kant ging mij ervoor generen, gasten uit te nodigen. En dat terwijl mijn vrienden en bekenden doorgaans slechts een kort bezoek brachten en de relaties van de spin daarentegen altijd

[p. 324]

dadelijk begonnen met zich in opzichtig-grote en solide webben voor permanent te installeren.

Met de werksters, die ik engageren kon, had ik slechts een zeer tijdelijk succes. De meesten bleven zonder opgaaf van redenen weg. Eén deed haar plicht door tot klokslag half zes welgeteld drieentwintig spinnen te verdelgen, maar daarna gaf ze mij onomwonden te kennen, dat zij deze spinnenfokkerij niet voor de tweede maal wenste te betreden. De enige, die de spinnen vreesde noch telde, en bovendien potten vol was op mijn meubelen en de vloer uitwreef, ging heen en trouwde met een man uit Dubbeldam, het aan mij overlatende voortaan zelf die kamer schoon te houden.

Ik vond een manier om niet al te zeer uit de kluiten gewassen spinnen op een raamstok naar het raam te transporteren; sommige vielen echter van die stok af en dan moest ik ze laten lopen. Kleine exemplaren zoog ik met de stofzuiger op, daar ik het leegmaken van de zak aan anderen kon overlaten. Grote spinnen durfde ik met de stofzuiger evenmin als met de raamstok aan en daarom berustte ik in hun aanwezigheid.

In die dagen vond ik de volgende levenswijsheid:

Het is een spin (physiek) onmogelijk mij op te eten. Het is mij (psychisch) onmogelijk een spin op te eten. Daarom moet er voor ons beiden naast elkaar een plaats wezen onder de zon.

Het was een drogrede. Onder de zon moeten wij onze medeschepselen een plaats naast ons gunnen. In mijn kamer stonden de zaken anders. Daar was iedere spin naast mij de kans op een spin op mij en een spin op mij is meer dan mijn vlees en bloed verdragen kunnen. Maar bovendien was op mijn kamer iedere spin naast mij een veroorzaakster van stof en rag, die door iedere willekeurige goede huisvrouw mij aangerekend mochten worden. Het probleem was niet, of de spinnen al of niet uit mijn kamer verwijderd moesten worden, maar: hoe moeten ze er uit?

En toen was er opeens de voor de hand liggende oplossing. Een man. Hij zat vlak naast mij; ik hoefde niet eens te roepen. Ik hoefde alleen maar: Arthur, dáár zit een spin! te zeggen en toen sprong hij al op. Toen hij de spin bij een poot had aangevat wees ik hem naar het raam. Daarna ging het verkeerd. Die man dacht, dat een spin iets was om grapjes mee te maken. Die man wist niet, waar en wanneer en waarmee hij grapjes maken kon. Toen hij met de spin in zijn hand vlak naast me kwam was de spin meer dan ik verdragen kon en hij zelf meer dan ik verdragen wilde. Arthur verdween uit mijn leven.

Arjen was een andere man. Hij was heel lang en fors en indruk-

[p. 325]

wekkend, toen hij op een lente-avond naast mij stond om naar de maan te kijken. Maar toen hij op een zomermiddag voor net eerst op mijn kamer zat had hij zijn moeder bij zich.

Zijn moeder was heel klein en grijs en indrukwekkend. Zij was ook onvoorzien. Als ik van haar komst geweten had, zou ik, van boven naar beneden werkend, (zoals mijn eigen moeder mij geleerd heeft) een ragebol geleend, een tele gram ‘Arnold, Arnold, Arnold’ verzonden, de ramen gezeemd, de stoelen en het bureau in de was gezet, het divankleed gestopt, het vloerkleed geklopt en het parket gewreven hebben. Nu had ik van dat alles niets gedaan, en zij zat het, zo onvoorzien als ze was, allemaal op te merken. Ofschoon er niets, dat op een aanmerking leek, over haar lippen kwam, leek zij mij meer dan ik terwille van Arjen of enige andere man op mijn kamer hoefde te verdragen. Hoe krijg ik haar er uit? was het probleem.

Het lukte op een heel eenvoudige manier. Ik hoefde alleen maar te vragen of zij misschien niet liever buiten in de tuin wilde zitten, nu de zon zo heerlijk scheen, en zij stond onmiddellijk op.

Er moest toen met gemakkelijke stoelen en met kussens gesleept worden, met een theepot, een theemuts en een theeblad, met theekopjes en wat niet al, er moest thee ingeschonken en water opgeschonken worden, maar er kwàm toch een ogenblik, dat ik mij rustig nederzetten kon. Tot zolang wachtte zij. Het waren heel onschuldige woorden, en ze werden op een beminnelijke, dromerige manier uitgesproken, maar daar werd de bedoeling niet minder duidelijk door. Zij zou niet graag hier buiten wonen - zij zag nier zoveel spinnen. Dat was wat Arjens moeder te zeggen had.

En ik had niets te zeggen. Ik vond de woorden niet, die beminnelijk en dromerig en venijnig genoeg waren. Maar ik nam me met grote stelligheid voor, niet méér te verdragen, voor Arjen niet, en voor niemand. Er was voor mij ruimte genoeg onder de zon om op een behoorlijke afstand van kleine grijze hatelijke moeders te kunnen blijven. Ook van de moeder van Arjen.

Arjen. Ik had hem die middag nog nauwelijks opgemerkt. Pas op dat ogenblik werd het mij duidelijk hoezeer ik mij in deze man vergist had. Als hij zijn moeder bij zich had leek hij helemaal niet groot en fors en indrukwekkend. Toen hij naast haar op mijn kamer zat was hij bedremmeld en onbeduidend geweest. En zoals hij daar rechtop in zijn tuinstoel verheerlijkt naar haar zat te kijken was hij een kleine jongen. Een kleine jongen, ja, maar een kleine jongen, waar mijn hart opeens onweerhoudbaar naar uitging. Het moest recht over een indrukwekkende grijze dame heen, maar het nam die hindernis.

[p. 326]

Toen was er niets meer aan te doen. Voortaan zou er voor Arjens moeder, voor Arjen en voor mij vlak naast elkaar een plaats moeten wezen onder de zon.

Wij trouwden. ‘Alles’ is misschien teveel gezegd, maar toch wel van alles en nog wat bad ik voor Arjen over. Mijn goed gesalarieerde betrekking, mijn gezellige kamer, mijn vrijheid, om maar het een en ander te noemen. Ik zette hem goedbereide maaltijden voor. Ik liet hem tegen gewreven meubelen, gewassen en gesteven gordijnen en smaakvol gearrangeerde bouquetten bloemen aankijken. Ik stopte zijn sokken, verstelde zijn pyama's en, na me deugdelijk geoefend te hebben, zijn overhemden. Ik hield een huishoudboekje bij.

En hij? Hij eiste méér.

Toen de eerste spin ons gezamenlijk levenspad kruiste, kon ik niet ogenblikkelijk ‘Arjen, Arjen, Arjen!’ roepen of ‘Arjen, dáár zit een spin’ zeggen, omdat ik mijn keuze uit deze mogelijkheden nog bepalen moest. Van beide had ik, jong als ik was, de onaangename consequenties reeds ervaren, maar op de woorden ‘Agaath, dáár zit een spin’ uit de mond van de man, die mij bescherming bieden moest, had het leven mij niet voorbereid.

Agaath, dáár zit een spin! Een beschuldigend uitgestrekte vinger.

En dat tegen mij, die dat insect eerder gezien had dan hij, uren eerder.

Tegen mij, die van alles en nog wat voor hem over had.

Tegen mij, die van jongsaf aan te teergevoelig ben geweest om hatelijkheden te kunnen verdragen.

Tegen mij, die...

Er gingen mij op dat betekenisvolle ogenblik vele gedachten door mijn hoofd, bittere en spijtige gedachten, maar ik sprak alleen de eerste van die gedachten uit.

- Dat wist ik al, dat daar een spin zat, zei ik.

- O, zei Arjen.

- Ik heb dat beest daar laten zitten, zei ik.

- Zo, zei Arjen.

- Hij zat mij niet in de weg, zei ik.

- Hij zit mij ook niet in de weg, zei Arjen. En hij haalde zijn stoel onder het spinneweb bij het raam vandaan en zette hem bij de deur. Verder kon hij niet. Omdat ik op dat ogenblik het gezelschap van Arjen even weinig apprecieerde als dat van de spin, installeerde ik me bij de schoorsteen. Daarmede was de driehoek getrokken.

[p. 327]

Alle drie waren we uiterlijk onbewogen. De spin in haar hoek bij het raam leek bovendien onaantastbaar, ik in mijn hoek bij de schoorsteen moet er wel onaandoenlijk uitgezien hebben, Arjen in zijn hoek bij de deur was erbarmelijk, maar onuitstaanbaar evengoed.

Het daarop volgend bezoek van Arjens moeder was niet onvoorzien, al was Arjen niet thuis. Ik had van alles en nog wat aan de kamer gedaan, alleen geen telegram Arnold, Arnold, Arnold verzonden, want dat verbood mijn trots.

- Agaath, dáár zit een spin, zei de moeder van Arjen. En ondanks haar indrukwekkendheid antwoordde ik: Dat wist ik al.

Er moest een gemakkelijke stoel bij de schoorsteen neergezet worden, er moest thee ingeschonken en water opgeschonken worden, er moest op de bel en op de telefoon worden gelet, maar er kwàm toch een ogenblik, dat ik mij rustig nederzetten kon. Tot zolang wachtte zij. Het waren eigenlijk schaamteloze woorden, en zij werden op ongepast-beschuldigende toon uitgesproken, maar daar werd de bedoeling niet minder duidelijk door. Arjen was báng voor spinnen. Toen hij klein was riep hij: moeder, moeder, moeder, en later zei hij tegen zijn zuster: Aleid, dáár zit een spin! en dan werden ze voor hem weggehaald. Dat was wat Arjens moeder te zeggen had.

En ik bad niets te zeggen. Dat ik óók bang voor spinnen was, had zij reeds die eerste middag begrepen en wat deed het ter zake f Ik had iets te doen. Terwijl ik naar het raam liep, dacht ik voor het laatst: Arnold, Arnold, Arnold en: Arthur, daar zit een spin. Maar ik pakte de top van onze drieboekverhouding met eigen handen aan.

Toen ik de spin naar buiten gegooid had, lachte de moeder van de man, voor wie ik alles over had, goedkeurend. Ze was een heel kleine en grijze, een heel venijnige en een zeer tedere moeder. Zij was de moeder van Arjen. Mijn bart ging naar haar uit.