Ontmoeting. Jaargang 2

[p. 293]

A. Middelhoek
Een existentie

Als Moelaan en ik uitgaan, is dat altijd een gebeurtenis. Het begint met de ceremonie van het pijp opsteken en het aantrekken van een oude jas. Wij zijn bij zo'n uitgangetje om zo te zeggen ‘niets nut’. We lopen op ons gemak ons burgerlijke straatje uit (de enige, die door zijn aristocratische houding opvalt is Moelaan) en slenteren de vrijheid in.

Een enkele maal moeten we nog even het decorum bewaren, als er een oud mannetje met zijn hondje op de weg is. Al enige keren hebben we nl. conflicten gehad door het onbehoorlijk gedrag van Moelaan. Hoewel ik er niet zo gesoigneerd uitzie als hij, gedraag ik me echter doorgaans netter.

Is de weg vrij, dan geven we ons over aan losbandigheid. Het terrein aan de rand van de stad is daar uitermate geschikt voor. De hele bevolking deponeert daar wat zij kwijt wil zijn. Oude teilen, matrassen, versleten fietsbanden en vooral veel afgesnoeide takken uit de omliggende fraai beplante tuinen. Moelaan rust niet, voor hij de grootste en dikste tak tevoorschijn getrokken heeft. Op zijn verzoek grijp ik ook een uiteinde en onder het uitstoten van onmenselijke geluiden beginnen we dan een niets ontziend gevecht.

Heb ik door kracht, behendigheid en list Moelaan de versplinterde tak ontwrongen, dan springt hij zonder meer tegen me op, grijpt me bij de arm, liefst bij de elleboog en zou in zijn doldriestheid ongelukken veroorzaken. Ik val dan hevig uit, maar daar hij een zware bas heeft en ik een niet al te beste tenor, is dat nutteloos. Ten einde raad geef ik me dan gewonnen en gooi het overschot van de tak weg.

Uit louter baldadigheid trekt Moelaan een oude matras aan flard en en ik moet wel weer achter hem aan om hem van dat heilloos gedoe af te brengen, temeer daar juist het oude mannetje en het hondje weer verschenen zijn. Het is al te laat, ik zie het mannetje als een tol ronddraaien, verward in de hondenriem, hevig sputterend en het hondje luid jankend.

Ik moet zeggen, dat dat dierenplagen me uiterst onsympathiek is, maar ook heb ik geweldig het land aan woordenwisselingen op straat. Ik trek me terug achter een struik en bekijk met aandacht een bijzonder bijtje.

[p. 294]

Nauwelijks bemerkt Moelaan, dat ik verdwenen ben en dus iets bestudeer, of hij komt aanrennen, ziet de bij, Kapt, wordt gestoken, kijkt verbaasd en hapt nog eens.

Weg bij!

IJzingwekkend koel buig ik me over een paar paddenstoeltjes, meteen komt Moelaan in actie, krabt, slingert graspollen weg, snuift en briest als een nijlpaard. Als ik hem een duw geef en een paar flinke klappen, heeft hij bovendien nog het rampzalige idee, dat ik hem zijn onnozele pluk gras misgun.

Wij beiden hebben absoluut verschi Hende wijzen van onderzoek, dat leidt altijd weer tot misverstanden.

Ik kijk eerst en ruik dan, Moelaan ruikt eerst en wat het kijken betreft, daar maakt hij maar wat van. Eigenwijs als we allebei zijn, houden we beiden de eigen manier voor de beste!

De manier, waarop Moelaan met bijen en andere insecten experimenteert is lachwekkend. Ik ben een slecht entomoloog, maar zoveel weet ik toch wel, dat je niet eerst een bij een twintig fikse meppen moet geven om, als hij morsdood in je snorharen blijft hangen met een panische schrik achteruit te deinzen.

Bij al zijn intelligentie heeft Moelaan somwijlen een ontstellend gebrek aan houding. Er zijn dingen, die men, als men in een bepaalde straat woont, niet doet. Moelaan meent echter, dat zijn aristocratische afkomst hem een vrijbrief geeft voor allerlei dwaasheid. De manier b.v. waarop hij me nu telkens in de knieholte duwt, omdat ik een beetje geërgerd huistoe ga!

Hij kon beter wat naar de prachtige herfstlucht kijken. Ik houd er niet van om op een wandeling alleen maar gekheid te maken. Ik mag graag doen aan, wat de jonge dichters tegenwoordig allemaal hebben, dat kosmische natuurgevoel, je weet wel!

Als ik dat gevoel geen opfrisser gegeven heb, voel ik me doodongelukkig. Met zoiets behoef ik bij Moelaan niet aan te komen, die is een en al natuurgevoel, een barbaar met een vernisje beschaving.

Als we in ons straatje komen, haalt een buurvrouw van een paar huizen verder haar hond binnen, daarbij kijkt ze kwaadaardig naar mij, ik, die met de hele vechtpartij niets te maken had.

Moelaan blijft er tergend lang voor de deur staan, ik loop door, hij is tenslotte oud en wijs genoeg.

Eer ik de sleutel in het slot heb is hij al weer present en dan herinnert hij zich plotseling, dat hij een heer is. Hij weigert absoluut binnen te komen, zonder mij eerst langdurig en hartelijk de hand te schudden. Ik vind dat volmaakt overbodig, want we scheiden niet, maar gaan juist samen naar binnen. Als ik zie, dat

[p. 295]

dit handenschudden alleen nog maar ontbreekt om hem van de meest droevige staat tot volmaakt geluk te brengen, doe ik dat. Ieder heeft immers zijn eigenaardigheden en we gaan opgewekt en in volkomen harmonie naar binnen.

Soms brengen we beiden van zo'n tocht iets mee. Waardeloze dingen, ik wat onkruidjes, een mooi steentje, een paar paddenstoeltjes. Moelaan een been, een stuk opwindend ritselend papier, of een stok. Ik neem mijn prullen mee naar binnen, maar Moelaan laat de zijne bij de voordeur vallen, hij weet uit ervaring, dat zijn schatten anders beoordeeld worden dan de mijne. Groot van hart als hij is, wijkt hij moeilijkheden uit door zijn schatten op te offeren.

Als ik me eindelijk in de gemakkelijkste stoel neervlei (het gevecht, de emotie, de ergernis en wij zijn niet meer zó jong), haalt Moelaan de krant met de laatste verontrustende berichten. Dat gaat weer onnodig lawaaierig en onbesuisd. Het handigst is, als je een krant opgevouwen laat, desnoods een week lang met het bandje er om. Alzo niet Moelaan, het hele geval hangt uit elkaar en hoe! Het pleit voor hem, dat hij er niet mee nader durft te komen.

En dat is nu weer echt kenmerkend voor zijn volslagen gemis aan inzicht in de juiste verhoudingen: herhaaldelijk viezigheid in huis smokkelen voor proefnemingen vindt hij heel gewoon, een vierkante centimeter papier, die van de krant gescheurd op z'n neus plakt, brengt hem tot volslagen wanhoop.

Ik moet hem soebatten en smeken deze kleinigheid over het hoofd te zien, doch zodra hij overtuigd is van mijn weimenen zijn de gevolgen désastreus. Hij schudt van louter dankbaarheid en opluchting de krant aan flarden en als ik werkelijk boos word, begint die langdurige handenschudderij weer.

Ik heb ontzettend het land aan legpuzzles, tenslotte hebben duizenden mensen dezelfde krant in de bus en... Sartre is er ook nog. Er ligt al wekenlang een boekje, dat me over de existentiephilosophie zal inlichten, maar het vervelende is, dat Sartre in zijn gewone serie stamcafé's niet meer verschijnt en zijn volgelingen danig van de kook bij de tapkast laat staan.

Dat kan dus ook nog wel wachten. Er zijn overigens existentieproblemen genoeg, daar heb je nu de taalmoeilijkheden tussen mij en Moelaan.

Soms redeneer ik minutenlang nadrukkelijk op hem in en hij begrijpt het niet, hoewel hij mij de woorden van de mond leest, een en al gespannen aandacht. Dan weer praat hij tegen mij, indringend, bijzonder gearticuleerd en onderstreept door de meest

[p. 296]

aandoenlijke gelaatsexpressies, dat begrijp ík dan weer niet, hoewel ik er toch al mijn best voor doe. Natuurlijk pas ik bij zulke gelegenheden het experiment toe. Ik grijp naar de koekjesdoos, vul de drinkbak, doe de voordeur open, maar als al die experimenten niet slagen, blijft er tussen ons het probleem! Een onoplosbaar probleem, omdat wij elkanders taal zo gebrekkig verstaan. Moelaan is in dat opzicht intelligenter, hij begrijpt en verstaat veel meer van mij dan ik van hem. Hij is tot in het overdrevene gevoelig voor intonatie.

Eén hard woord maakt hem tot een toonbeeld van ellende; denkt hij echter in zijn recht te zijn b.v. wanneer hij zijn droog brood door de keuken smijt, omdat wij vis eten, dan brengt een hele boetpredikatie hem niet tot rede.

Hij is overigens door en door ridderlijk, degene die geslagen wordt springt hij onmiddellijk te hulp, het zwakkere geslacht trekt hij daarbij altijd voor door zich, of ze geslagen worden of zelf slaan, steeds aan haar kant te scharen.

Ik kan hem van dit m.i. onredelijk standpunt niet afbrengen.

Hij is veel moediger dan ik, waarschijnlijk omdat hij van adel is. Laatst bij een avondwandeling werd hij gesard door vijf grote kerels, die ook nog naar hem schopten. Ik liep door, maar Moelaan ging alleen terug en veranderde de vijf tierende kerels tijdelijk in zoutpilaren door zo huiveringwekkend te grommen, dat ze geen vinger durfden te verroeren. Ik was wel wat ongerust blijven staan, want in deze tijd van textielschaarste... edoch Moelaan had met de bewegingloosheid genoegen genomen. Hij streek zijn bontjas netjes glad en ging mee als een lam!

De Kerst hebben we zonder Moelaan doorgebracht. Hij is in treinen en trams erg nerveus en bovendien kan je niet bij al je familieleden en kennissen zeggen: ‘We hebben nog een vriend meegebracht.’

Zijn bontjas valt wel eens wat uit en ja, hij heeft zo dezelfde zwakheden als andere mannen, met vuile voeten binnen komen, deuren open laten staan, met zijn pap morsen, een grote mond, een klein hart, en nog veel meer. Met eten is hij anders gemakkelijk genoeg, dat geeft hoegenaamd geen moeite.

Met een eskimo of een vuurlander kom je echter ook zo maar niet aan, al zijn het nog zulke hartelijke lui, de een houdt er van, de ander niet. Dus vonden we het maar beter, Moelaan in een hotel te brengen. We wilden hem ook niet graag blootstellen aan beledigingen of schampere bejegening.

Hij was diep beledigd en ik voelde me schuldig aan een groot

[p. 297]

verraad, toen ik hem achterliet, na hem allerlei beloften in het oor te hebben gefluisterd. Ik geloof niet, dat hij het begreep, zo vertwijfeld en roerend nam hij mijn liefkozende vingers tussen zijn sterke, witte tanden.

Ik sloop weg als een dief.

Ik weet, dat ik de man, die achter mij praat, redeloos en zinneloos haat, terwijl ik Moelaan over zijn kop strijk. Zijn ogen glanzen nog smaragdgroen.

De man heeft hem niet zonder moeite voor mij op de grond gelegd en praat, ik weet niet wat. Ik streel, hij is nog warm.

Mijn oude jas heb ik aan, want onze begroetingen na afwezigheid plegen stormachtig te zijn. Ik heb buiten, uit consideratie voor de oppasser, niet het bekende fluitsignaal gegeven. Ik had me voorgesteld, heel stil naar binnen te sluipen, zo stil, dat Moelaan het niet gemerkt zou hebben.

Hij heeft het niet gemerkt.

Een snelle, wurgende greep om zijn hart heeft hem eerder verrast dan ik. Een uur geleden, toen ik uit de trein stapte.

‘Hij is vanmorgen zo gaan trillen, mijnheer, en verder niets gemankeerd, kijk, u kan wel zien, hij stond altijd tegen de muur op.’

Vanmorgen, dat was toen ik de reis aanving.

Toevallig, de veearts zegt het ook. Een afwijking, het komt zelden voor. Het is helemaal niet van opwinding en emotie.

Hoe zou zo'n beest het trouwens weten, hij voelt je toch geen 200 km ver aankomen?

Met al zijn intelligentie heeft Moelaan mij niet begrepen. Anders had hij kunnen weten, dat het maar weinige dagen waren, dat ik niet voor altijd weg was.

Dat begrijpt toch een kind? Hij had niet die radeloze en felle angst behoeven te hebben.

Hier zit ik toch met m'n oude jas, maar een uur te laat.

De oppasser spreekt al met een ander, die komt om zijn hond te laten afmaken.

Men zegt, een hond heeft intelligentie, geen verstand. Een hond kan zeer kort (± 5 min.) een eenvoudige voorstelling vasthouden, zegt de wetenschap. Of een hond droomt, daar weet de wetenschap niets van. Als hij wel iets leert, behoeven we helemaal nog niet te denken, dat hij denkt of bepaalde voorstellingen heeft.

Een hond heeft geen ziel, z'n geest vaart nederwaarts naar de aarde, zijn existentie is eindig.

[p. 298]

Ik sta op en ga het asyl uit.

De dood is Moelaan te sterk, geen levend wezen zou hem anders tegenhouden. Hij zou veranderen in de bruinzwarte, bijtende duivel, die een airedale terrier kan zijn.

Ik behoef niet om te kijken, hij zal stil blijven liggen midden in het looppad, zoals hij thuis deed in dat rotsvaste vertrouwen, dat niemand op hem trappen zou. Zo verschrikkelijk kwetsbaar, omdat hij geen verstand had. En daarom is mijn wroeging zo groot.