Ontmoeting. Jaargang 2

[p. 50]

P.B. van Dalfsen
De wilg

Op deze Vrijdagmiddag, nu ik in Schuren mijn fiets bestijg, is het heerlijk weer - maar de Bilt profeteert: regen.

Vooreerst echter is de hemel nog stralend zomers, Katholiek vrolijk, bijna frivool. De zon blinkt als een gehemelde heilige en Iaat strak ronduit het hulsel van zijn stralen vallen, dat niets omsluit dan het eigen licht. Zo impeccabel lijnrecht moet wel alleen een hemelse soutane vallen. In dat oord van ongebroken onberispelijkheid, ja; maar ik, zo aards, kan dichter naar me toe de lijning van dit heiligenkleed al niet meer volgen - na een korte duik verdrinkt ook mijn blik in één, glans al glans - een zee van licht rechtschapen gelijkmatig en zo warm, zo teder warm het rondom overspoelend, de landen beweerszijden en m'n handen op het stuur.

Verdraaid, ik wilde dat ik nu de Heilige Franciscus ontmoette, of dat ik hem daar rechts op die kleine steentas zag zitten. Ik zou hem helder halloën en vragen, of hij lust had, op mijn bagagedrager mee te rijden naar Dieme. Mijn koffertje kon ik best tot Maandag onder de steen verstoppen, of waarom zou ik het eigenlijk niet ter liefde Gods en van Sint Franciscus voor een arme schobber aan de weg te vondeling zetten?

Als Sint Franciscus hier voor me uit liep, zou ik hem zeker met genoegen meenemen naar Dieme. Allicht zou hij er ook helemaal geen bezwaar tegen maken om op mijn hoekig houten koffertje te zitten, hij was ex officio wel erger ongemakken gewoon; in elk geval zou hij zeer zeker voor Heer Broeder zon en tot mijn stichting de hymne zingen die, zo tergend, juist buiten de reiking van m'n ziel zweeft.

Boven m'n hoofd schuiven kleine schapewolkjes bedachtzaam voort, achter elkaar aan in als getelde regelmaat. Zo gaan de kralen langs een bidsnoer. Op zulk een dag heeft Ons Heer Henoch tot zich genomen en op precies zulk een dag werd Maria de Boodschap des Heils aangezegd. Het is wel spijtig, dat Sint Franciscus van overlang in het Paradijs is, althans voor mij. Ik zou hem zo graag op dit ogenblik zijn hymnen horen zingen; ik heb het vermoeden, zo maar zonder dieper nadenken, dat er misschien veel goed zou komen tussen God en mij-zondaar, waarvan ik dus nu pijnlijk besef, dat het verkeerd is.

[p. 51]

Als ik Dieme tot op ongeveer twee kilometer benaderd heb, betrekt plotseling de lucht; onmiddellijk plenst dan ook al de regen neer en slaat, slaat me, met de vaart van een onverhoeds opgestoken rukwind mee, venijnig in het gezicht. Met de hysterische geestdrift van een Flagellante geselt zich vrouwe Natuur. In dit land met zijn verbijsterend onstandvastig klimaat moet het risico van bekering wel belangrijk zijn, philosopheer ik. Het lijkt wel aanvaardbaar, het scherpe verloop der geestelijke stromingen ai te tekenen op deze achtergrond - waarin de bezonken grijze Calvinistische grondtoon domineert.

Nu gaat de wind wat liggen en regent het minder hevig, maar gestadig. De lucht zit potdicht, er is een samenscholing van loodgrauwe wolken. Heer Broeder Zon duikt er achter weg als een Gereformeerde boer achter zijn pet; deze houding is voor Heer Broeder Zon minder sierlijk.

En om deze Hervorming te voltooien gromt de donder als een dominee in een verdoemenisperoratie; de nagalm buigt er als een dreigende vuistzwaai achteraan.

Ik voel me in een grote holle kerk en doe, wat ik in grote holle kerken pleeg te doen (de weinige keren dat ik er kom! O, ons geliefde, vriendelijk kleine dorpskerkje!). Ik breid mijn armen over mijn stuur als daar over de rugleuning van de belendende bank en krom me wormachtig over het besef van mijn goddeloos en doemwaardig natte staat; dit is voor mij ook een weinig sierlijke houding en temeer is het voor Sint Franciscus maar goed, dat hij is, wáár hij is; want doende als nu zou ik zijn zachtaardig gelaat aan de volle laag regen blootstellen.

Evenwel, indien de vochtige misère mij al aangrijpt, ze tast niet veel verder dan tot op mijn huid - een kille, klamme greep dwars door mijn doorweekte kleren heen. Als nuttige bacteriën zijn de prettige gedachten aan het thuiskomen (de welkomstzoen van Moeder, de warme thee met een stevig maal aandragende zussen, daarna de prettige boom met Vader) al nijver bezig het beginnende ziekteproces der melancholie braaf te isoleren en solide in te kapselen.

On gemerkt heb ik Dieme al bereikt en ga door, in de regen. De buurtschap door, en bij de Grijpen het fietspaadje neer, langs de dijk die geen beschutting biedt. Altoos in deze trieste regen, die voor me staat als een weke wal van miezerige beroerdheid, waardoor ik me met verbeten benenreppen een weg graaf - de spoed, waarmee ik naar mijn gevoel vorder, klopt met de voorstelling graven. Het is de modder, die zo aan mijn wielen zuigt.

Maar binnen de ziekelijk klamme zak, die mijn lijf nu is, ligt

[p. 52]

mijn ziel droog en besloten en dood op zijn gemak; hij fluit een Bach-koraal. Dit is toch ook de Hervorming, denk ik, de kostelijke vrucht in de onooglijke bolster. Ik zit in mijn ziel te zingen als in onze warme, droge kleine dorpskerk waar de regen voor de ruiten hangend alleen dient, om de innige sfeer stoffelijke contouren te geven en tot bijna-volmaaktheid af te ronden; licht binnen donker, droogte binnen regen.

Doch dat nu dit gebeuren moet: plotseling, als ik een bocht omzwaai, daar ligt een wilg, zet je remmen aan en tuimel opzij uit je vaart! Daar ligt een wilg plomp over het pad gesmakt, knoestig en arm bloot in de regen, en ik moet afstappen en er over heen strompelen, m'n fiets meetillend.

Nu weet ik ineens: ik heb haast, ik heb al een uur lang haast gehad zonder dat ik het me bewust werd. Het is toch niet mogelijk, dat me dit iets ‘doet’, dit hele landschap is toch gematerialiseerde droefheid, wat zou dan die ene omgewaaide wilg?

Maar de hindernis was zo abrupt, zo onvoorzien verraderlijk juist om een scherpe bocht. Het overvalt me, dat deze plek zéér eenzaam is. Godverlaten eenzaam, eenzaamste plekje van heel deze eenzame wereld.

Ik kijk schichtig achterom, als ik weer rijd; natuurlijk zie ik niets bijzonders. Toch, lang na mijn kinderjaren, voel ik, hoe weer de toen zo vaak met lege beloften overrede verdoemenis naar de achteruit wapperende slippen van mijn jas klauwt; ik tast ze bijeen en berg ze zonder mijn vaart te vertragen onder mijn zitvlak. Ik zwiep bijna op de berm; vreselijke gedachte, nu te moeten afstappen. ‘O God,’ mompel ik, ‘o God, wees mij arme zondaar genadig.’ Ik moet de verdoemenis nog eens afkopen, ik dacht, dat ik het al gedaan had. Niet afgekocht, het was me toch kwijtgescholden?

Ik fiets op een vervloekte heilige eenzame plaats, deze plaats is eenzaam dubbel, door een vloek en een heiliging tevens en toch is er alleen maar een kilometer terug een wilg over een pad gevallen.

De lekkage is begonnen in m'n ziel. Ik voel een kleverige vochtigheid zompig sakkeren om mijn al weer suf geworden gedachten, tot het lekken vrijuit regenen wordt. Mijn God, wat een bezoeking; toch zetelt de angst alleen nog maar in mijn benen, die te wild de trappers drijven. Nu hangt er een zieke, zieke regen in mijn ziel en zo slecht ben ik geworden, een kwartier tijds maakte me zo slecht...... Nu worden m'n knieën doodmoe, de angst port ook weer enigszins in mijn rug. Daar zijn de eerste huizen van mijn dorp, het is of ik er tussen vàl, al fietsend opeens vanuit een

[p. 53]

onaardse streek zomaar, hijgend, pijn in de rug, pijn in de rechterzij, in mijn eigen dorpje ben neergetuimeld.

En zie, Koe vernederd, onbegrijpelijk kleingeestig dwing ik ineens om een revanche nu ik me bijna veilig voel. Ik vloek hardop en goed gearticuleerd.- maar m'n drijfnatte ziel kreunt om erbarming - uitgesproken bedoelend een voorbijganger te ontstichten die ik als zeer kerks en hol-vroom ken en wiens bits bestraffende blik ik trotseer met mijn meest verdorven brutale oogopslag. Ik mompel, voortgaande, een onsmakelijke boutade over Holland - het privaat waar alle Westenwinden hun behoefte komen doen. En als voor me uit een meisje gaat met blote donker gebruinde kuiten, die natgeregend, en in dit glimschemerlicht een prachtig uitdagende doffe glans hebben als gepoetst oud brons, laat ik mijn fantasie bandeloos gaan tot zij, plotseling omziend, de schaamte in haar ogen niet weet te bergen voor de naakte honger in mijn verraste ogen. O God, o God, o God - nu ben ik werkelijk een ploert.

Waarom kom ik nog thuis? Mijn zoen bezoedelt Moeders wang en de klok tikt de dood in de kamer.

Ik lees nu. Maar op het pad, dat mijn gedachten willen gaan, ligt telkens weer om een verraderlijke bocht mijn ziel neergesmakt. Als die wilg, zo weerloos bemodderd, zo hopeloos uit zijn veilige verticaliteit geworpen, gevloerd naar een vlak van vuil en trage ontbinding.