Ontmoeting. Jaargang 1

[p. 99]

C. Rijnsdorp
‘Dit wonderbaarlijk kind’^*)

‘Herders’

Bereisde Herder (Griekse Jood)

Oude Herder

Herder uit Galilea

Jonge Herder

Engel

Bereisde Herder:

De nacht is bijtend koud. Wat een klimaat!
Ik geef je Palestina grif cadeau
met Efratha erbij. Heet als de hel
de zon, die door je oude mantel schroeit,
je vochtigheid verdampt, tot je je voelt
alsof je vuur zult vatten als een toorts;
en dan, na korte schemering, de nacht,
die alle warmte naar de sterren straalt,
zodat je klappertandend achterblijft
en zelfs bij 't wachtvuur nog je rug bevriest.

Oude Herder:

Wil jij dan meer dan Koning David zijn?
Die heeft in deze streken ook gehoed,
zich niet beklaagd, ging leeuw en beer te lijf
en zat in 't eind als koning op een troon.

Bereisde Herder:

Blijf met die dooddoeners mij toch van 't lijf!
Werp liever nog wat brandhout op het vuur.
'k Heb in Jeruzalem zijn graf gezien,
maar oude tijden komen niet weerom.
Ik ben een man van de moderne tijd
en zie de dingen nuchter. Davids zaad?

*) Kerstdeclamatorium, dat vermoedelijk volgend jaar bij J.N. Voorhoeve te 's-Gravenhage zal verschijnen. Het hier gepubliceerde gedeelte is het eerste tafreel.

[p. 100]

 

't Hanteert de ploeg, het timmert of het graaft

 

en brengt voor den Romein veel schatting op

 

als jij en ik. Nu die beschrijving weer;

 

Augustus spreekt - en alles doet zijn wil.

 

En of je al of niet uit David sproot,

 

je gaat, je bukt. Dat is de werklijkheid.

 

 

 

Oude Herder:

 

 

 

Aan Gods beloften houd ik altijd vast.

 

't Is waar - vervulling leek nooit verder weg

 

dan deze koude nacht in Efratha,

 

maar als ik naar 't gekriel der sterren kijk

 

denk ik aan Abraham den Patriarch.

 

 

 

Herder uit Galilea:

 

 

 

Mijn buurman greep me gisteren bij 't kleed

 

en beet mij met z'n hese stem in 't oor:

 

‘Judas de Galileër, dàt's de man,

 

dié heeft de geest van 't oud profetenras,

 

dat in vier eeuwen niet zijn stem verhief.

 

Hij is wat groots!’ Hij zwoer bij 't tempelgoud

 

dat hij zijn baard en haren groeien liet

 

tot al die Gojiem met hun gladde kin

 

en stijf gezicht, belachelijk van spraak,

 

met paardenvolk en tros en adelaars,

 

met blijden, catapulten, speer en zwaard,

 

met rechtspraak en 't verdoemlijk tolsysteem,

 

ja samen met den laatsten tollenaar

 

uit 't heilig land zouden zijn weggetrapt;

 

de leiders opgehangen of gekruist,

 

zo niet verhouwen of gevierendeeld.

 

‘Reis mee naar Galilea, doe als ik,

 

voeg je bij Judas als een ware Jood.’

 

Terwijl ik van verbazing spraakloos stond

 

verdween hij op zijn ezel in de nacht.

 

 

 

Oude Herder:

 

 

 

Er broeit wat onder 't volk. Ze zijn het moe.

 

 

 

Jonge Herder:

 

 

 

Maar niet in Bethlehem. 't Lijkt daar wel feest!

 

'k Was er vandaag en keek mijn ogen uit.

 

De menigte zat in de straten klem

 

en kon niet heen of weer; geschreeuw, gevloek,

 

stokslagen, hitte, woest kameelgebrul,

 

het was verstikkend en je lachte toch.

[p. 101]

 

‘Gezegend zij Augustus’, riep er een,

 

‘hij maakt me rijk, m'n geitenstal zit vol!’

 

Dan viel er een z'n buurman om de hals,

 

want al wat leeft, het komt vandaag terug.

 

 

 

Oude Herder:

 

 

 

In 't oude Broodhuis is het brood nu schaars.

 

 

 

Bereisde Herder:

 

 

 

Wat zou het brood? 't Voornaamste is onderdak

 

en 't vinden van den rechten ambtenaar,

 

om met een gift in d'ambtelijke schoot

 

zich te verzeekren van een vroege beurt,

 

om dan, gereed, van alle zorgen vrij

 

de bonte drukte en gezelligheid

 

nog even mee te vieren vóór men keert.

 

 

 

Herder uit Galilea:

 

 

 

Dat's heel wat beter dan hier in de kou

 

bij 't stomme vee te wachten op de dag.

 

 

 

Oude Herder:

 

 

 

Ik mopperde ook zo toen ik jonger was,

 

het is de oudste zonde van ons volk:

 

het murmureren zit ons tot in 't merg.

 

 

 

Bereisde Herder:

 

 

 

De maan is onder... Huilde daar een wolf?

 

 

 

Jonge Herder:

 

 

 

Nu brandt het vuur behaaglijk.

 

 

 

Herder uit Galilea:

 

Oue broer,

 

zing ons wat voor; ik heb zo'n vreemd gevoel,

 

er brandt mij soms zo'n heimwee in de ziel;

 

ik kan wel schreien om ons arme volk,

 

om de verloren hoop van Israël.

 

We klagen over 't kleine dat ons schort

 

of deert, die oude kanker van ons ras,

 

maar broer, bedenk, het heeft een dieper grond:

 

we weten ons toch Jahwè's oude volk.

[p. 102]

 

En dikwijls, in de stilte van de nacht,

 

is mijn gemoed verward en boordevol.

 

Gelukkig David, die 't vertòlken kon.

 

Ons sloeg een engel, en wij bleven stom.

 

 

 

Bereisde Herder:

 

 

 

Wat hoorde ik toch op reis voor vreemd verhaal,

 

dat ik vergat; óók van een engel, die

 

een priester sloeg, zodat die spraakloos bleef.

 

Ik wéét het! Zacharias heette hij;

 

een oude man, die God een offer bracht,

 

toen hem een engel zei, dat hij een zoon

 

zou winnen uit Elisabeth zijn vrouw:

 

ook zij was oud (ze waren kinderloos).

 

 

 

Oude Herder:

 

 

 

En kwam het uit?

 

 

 

Bereisde Herder:

 

Dat heb ik niet gehoord,

 

het was een vaag en wonderlijk verhaal:

 

de oude man, die bijna stierf van schrik,

 

geloofde 't niet en vroeg om klaar bewijs.

 

De engel sloeg hem en hij sprak niet meer.

 

 

 

Oude Herder (zeer bedroefd):

 

 

 

Zo gaat de zegen voor ons volk te loor

 

door ongeloof. Hoe zwart is deze tijd.

 

Volkomen duisternis. God dooft de laatste ster.

 

Egypte niet, noch Assur, Babylon

 

of Rome zijn de vijand van ons ras.

 

Het gif, de dood, de hel zit in ons hàrt.

 

 

 

Herder uit Galilea (hartstochtelijk):

 

 

 

Is dit, o Eeuwige, Uw laatste woord?

 

Het eind van Israël? Waar blijft Uw Naam?

 

Is 't dan tòch Róme, dat van zee tot zee

 

en van d'Euphraat tot aardes verst bereik

 

zal heersen, eeuwig? Wend U van ons af,

 

dat wij niet vloeken 't spansel van Uw kracht,

 

de sterren niet met machteloze vuist

 

uitdagen, om een hémel die niet schéurt;

 

om een Verbond door 't wilde zwijn vertrapt,

 

ja om een Gòd, die zich verborgen houdt,

 

die alles intrekt wat Hij heeft beloofd,

 

die alles laat zo 't was van eeuwigheid.

[p. 103]

 

Oude Herder:

 

 

 

De nacht is heilig, broeders, bidt Hèm aan,

 

wiens mantel over onze hoofden ruist,

 

wiens klederzoom oneindig lieflijk is.

 

Vertrouw op God! Hij is ons méér nabij

 

dan wij wel denken, Wonder is Zijn naam.

 

Hij woont voorbij de sterren, maar een deur

 

slechts is 't heelal en als die opengaat

 

staat Hij vlak bij ons, of Hij zendt een boô.

 

Hij is geduldig en Hij laat niet af.

 

Misschien vergaf Hij Zacharias' schuld.

 

 

 

De Engel (hoger opgesteld):

Ik woon bij God. Hij riep mij.

Bevend van blijdschap stond ik vóór Hem; één onder de nimmer getelde, blanke boden des hemels.

Op aarde kent gij zulk een stilte niet, als waarin wij een nieuwe boodschap Gods ontvangen. Dat is een zwijgen, dieper dan over de hoogste toppen op aarde, bij het rijzen van 't licht over de nimmer smeltende sneeuw, of wanneer de bergruggen zwart worden onder grote, fonkelende sterren.

Maar het hemelse zwijgen lééft, duizendvoudiger dan Uw wereldsteden, dan het ademen van millioenen.

En als God spreekt, zwaarste bourdon in hemel en op aarde, en het brons van Zijn stem ontzaglijk door ons henen davert, terwijl toch de verste natrilling in onze aandacht besloten blijft, dan zijn wij niets dan ontvangst, luisterende gelukzaligheid, maar reeds trilt het uiterste van onze vleugels, en onze voeten staan schrap om als een flits te schieten naar het doel, naar de plaats in hemel of op aarde, waarheen Zijn woord ons zendt.

Ik woon bij God. Hij riep mij.

Dit gespannen luisteren hadden de hemelen nooit gekend. Want wij weten veel van het lot der mensen: Gods boden, Zijn medewerkers zijn wij. Werden Gods boodschappen niet veelvuldiger, was niet Gabriël gezonden naar Zacharias en Maria? Spraken wij niet tot den dromenden Jozef? - teerste, liefelijkste beroering met de wereld der mensen, als wij voorzichtig hun sluimerende geest met een droom aanraken, zachter dan de nachtkoelte een tulp of roos beweegt.

En nu... er is een kindje gaan schreien op aarde. Enkele schreden voorbij de stal wordt het niet meer vernomen, maar alle hemelen neigen zich en luisteren.

‘Zullen wij het machtig bazuinen van de vier hoeken der aarde?’ riepen er. ‘Zullen donderslagen het verkondigen aan het oor van Augustus en de echo's zijn auguren dodelijk verschrikken?’ ‘Zullen wij den Hogepriester verschijnen en een verblindend wit licht doen uitstralen uit het binnenste heiligdom des tempels?’

Maar God had mij geroepen. Hij gaat Zijn hand tot de kleinen

[p. 104]

wenden. Er zijn herders in Efratha; in hun harten is verwachting en geloof; hen heeft God als eersten uitverkoren. ‘Uw verschijning zij hemels, maar liefelijk’, sprak God; ‘verschrik ze niet. Verkondig hun deze grote blijdschap. Wijs ze de weg naar het Kind, naar Mijn Zoon.’

En met mij mede zond God menigten van Zijn boden, als zangers geschapen. In hun harten stormt reeds het lied, zoals ze er nimmer een zongen sinds Hij de sterren schiep. Wat nooit gehoord is op aarde zullen deze herders vernemen - een handvol mensen, eerstelingen van Gods welbehagen, vooruitgeschoven post op aardes landtong te midden van lofzingende hemelen.

Ik daalde neer en menigten van engelen met mij. Hier is Efratha; hier is het wachtvuur, dat ik verbleken ga met mijn glans. Open hun ogen Heer, dat zij mij zien.

Herders wees niet bang, ik ben
zelf een knecht van onzen Heer.
Schrik niet voor mijn luide stem;
blindt mijn glanzend kleed te zeer,
't is van vreugd, kom overeind
uit Uw halve dood en hoor
naar het grootste nieuws dat ooit
engel sprak aan mensenoor.
't Is voor U en heel het volk.
Luister. In de Davidsstad
is geboren als een kind
Gods gezalfde Zoon. En dàt
is het teken hoe ge 't vindt:
't ligt in doeken ingepakt,
armlijk, in een voederbak.