Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 9

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 245]

Letterkunde.

Maurits Wagenvoort. - De Droomers. - 2^e druk. - H.J.W. Becht. Amsterdam.

Er spreekt een vreemde stem uit dit boek, de stem van een denkend, gevoelig mensch die veel verkeerds in het leven ontmoet heeft en daarvan vertellen moet, soms in stille berusting, andermaal vol opstand

Een roman is het eigenlijk niet; 't is vooral eene uiteenzetting van wijsgeerige beschouwingen die, hoewel niet immer nieuw, toch meermaals getuigen van ernstig, diepdoordringend denken en scherp kritisch oordeel. Wagenvoort heeft hier gegeven den anarchist, den droomer die in de samenleving niets dan onrecht tegenover den zwakke en den arme vindt, en die in een aanslag welke zijn hoofd aan den beul overlevert, zijn protest uit tegenover de bestaande maatschappij.

Erg nieuw is het onderwerp niet; ook is het niet de eerste maal dat het in romanvorm behandeld wordt. Daarbij komt nog dat door het gedachtenleven van zijn hoofdfiguur te schetsen, de schrijver gedwongen werd zijn werk te wijden aan de uiteenzetting der anarchistische denkbeelden. Zulks stempelt het boek met een merk van eenzijdigheid, verplaatst het op het terrein der anarchistische brochuren en geschriften, doet den schrijver dus herhalen wat reeds honderde malen door anderen gezegd werd.

Te veel wordt ook de meening gehuldigd dat vooral de armen slechts het ongeluk kennen; schrijver geeft aan dit laatste woord al te lichtzinnig de beteekenis van honger-

[p. 246]

en ontberinglijden. Zijn droomer, hoe goed en gevoelig ook, is een sectarische droomer.

Dit alles zijn schaduwvlekken die echter verzinken in de diepe impressie die het boek op sommige plaatsen geeft; want daar waar Wagenvoort niet gebonden ligt aan het ontwikkelen der anarchistische denkbeelden, openbaart hij zich als een ernstig, eerlijk kunstenaar, eene sterk afgeteekende persoonlijkheid.

Zijne liefde tot de nederigen en mislukten geeft dit werk leven. Als hij vertelt van die simpele, arme menschen, van diegenen die berusten omdat zij moeten, beroert hij u soms heel diep. Hij doet u meeleven de verschillende zielenuancen van dien armen droomer die de samenleving slecht vindt, die niets van het heden verwacht en slechts bestaat voor de verre, glanzende toekomst welke hij in zijne droomen lichten ziet. En men moge het dan niet altijd met hem eens zijn, met hem meevoelen doet men toch.

Wagenvoort doet niet mede aan gezochte detailteekening, noch aan fijn geciseleerde taalarchitectuur. Zijn taal vloeit zuiver, zonder aanstellerij, houdt den lezer steeds in spanning.

Verscheidene fragmenten zouden met lof uit dit hoogst lezenswaardig boek aan te halen zijn en verheugend mag het zeker genoemd worden dat zooeven van het werk een tweede druk verschenen is.

Am. de Lattin.

Le Parnasse érotique du XV^e siècle. - Paris, E. Sansot & C^o 1908.

Een leutig boekje voorwaar! De openhartige zinnelijk-

[p. 247]

heid, de vleeschelijke wellust verheerlijkt in naieve verzen van onbekende dichters uit de XV^e eeuw. Hoe heidensch, hoe oproerig tegenover den geest der onthoudingpredikende kerk! Gedichten waarin een levensrijken zin der menigte spreekt zooals in een Decameron, in een Heptameron, in Cent Nouvelles Nouvelles en in zoo menig ander meesterwerk van lustig-erotischen aard, ook wel van lateren datum.

Wat is onze tijd nu jammerlijk achteruit gegaan, dank aan de steeds meer bekrompen meeningen omtrent fatsoen en beschaving! Wat huichelarij, wat schijnheiligheid tegenover de nobele verrichtingen van den bijslaap! Gelukkig vonden alle tijden hun dichters om het liefdeleven te bezingen, niet enkel de platonische liefde, maar ook en vooral den wellust, het genot. Vond Walt Whitman niet zijn verruimenden, oproerigen zang ter verheerlijking van het vleesch als een geniale beleediging voor de droeve ridders der zedelijkheid van onzen tijd! Maar de eeuw waarin Rabelais geboren werd kende nog geen prijzen geschonken aan de ‘Deugd’, en het volk was... niet onzedelijker dan nu, wellicht een beetje natuurlijker en levensblijer.

M.J.M. Angot die deze bloemlezing samenstelde en met aanteekeningen voorzag, zegt in zijn voorwoord: ‘On a ici réuni, en les extrayant d'un certain nombre de volumes, inaccessibles à la majeure partie des lettrés, quelques-uns des morceaux les plus caractéristiques sur l'amour, tel qu'on l'entendait au XV^e siècle en France.’

De lezing, zeer geschikt om bedaagde jonkvrouwen en pilaarbijters te ontstichten, heeft mij aangenaam bezig gehouden. Gaarne druk ik hier de hoop uit dat er iemand met goeden smaak en kennis een keus mocht doen uit

[p. 248]

onze eigen, erotische poëzie. Deze is stellig weinig bekend, maar ik vermoed dat ook wij veerborgen schatten moeten bezitten.

Ten slotte een woord over de verzorgde uitgaven van het huis Sansot & C^o: in den fondscatalogus vindt men merkwaardige herdrukken en bloemlezingen van oude, minder gekende, Fransche schrijvers die de aandacht van literatuurliefhebbers verdienen.

Lode Baekelmans.