Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 9

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 241]

Kronieken

Swinburne †

Den 10ⁿ April 11. stierf Algernon Charles Swinburne, de laatste en grootste der Victoriaansche dichters. Het past hier dus een korte schets van zijn leven te teekenen.

Swinburne werd den 5ⁿ April 1837 geboren, bij toeval te Londen. Inderdaad de Swinburnes bewoonden nooit de groote wereldstad en onze dichter zelf is er nooit erg op uit geweest daar te verblijven.

Eene helft van 't jaar werd steeds doorgebracht op hun landgoed in Northumberland, de andere in het eiland Wight. De opvoeding van Swinburne geschiedde deels in Frankrijk, deels in Engeland. Hoewel hij nooit titels en diplomas verwierf, was hij een knap student van Balliol College en onderscheidde zich door zijn grondige kennis der Grieksche taal; maar wat beter was voor hem: hij was gansch doordrongen van den Helleenschen geest en de Helleensche kunstidealen.

Swinburne was geen wonderkind, dat verzen schreef terwijl zijn kameraadjes cricket speelden. Zijn eerste bundel verscheen pas toen hij 24 jaar oud was, en werd - natuurlijk! - niet opgemerkt. Hij bevatte reeds degelijke gedichten, zooals ‘Queen Mother’ en ‘Rosamund’.

Dan ging hij op reis en liet in vier jaar niets meer van zich hooren. Zijn tweede werk zou hem met een slag beroemd maken.

[p. 242]

Talentvolle dichters zijn nooit schaarsch geweest, en ten huidigen dage zijn ze talrijker dan ooit, in alle literaruren, - maar groote dichters waren steeds zeldzaam, en onder dezen slechts enkele uitverkorenen, die gedurende hun leven naar hun volle waarde geschat werden. Keats en Shelley waren sinds lang gestorven eer men hun grootheid erkende; onze Gezelle wordt maar algemeen geprezen sedert zijn dood. Swinburne was een der bevoorrechten: toen ‘Atalanta in Calydon’ verscheen was de Engelsche kritiek - en ook het publiek, het zij ter zijner eere gezegd - plotseling bewust, dat een geniaal dichter zich in de literatuur had aangemeld.

De enorme indruk, door deze tragedie teweeggebracht, is vooral merkwaardig, als men bedenkt dat Swinburne hier volstrekt niets nieuws aanbracht: een oude Grieksche legende in attischen vorm, die reeds op meesterlijke wijze ontleend was, voor een bijbelsch onderwerp, door Milton, en eenige jaren voor Swinburne door Matthew Arnold (in ‘Merope’). Swinburne's vers miste daarenboven die koninklijke waardigheid van Milton's dichtkunst en de volmaakte strengheid van Arnold's werk, - maar zijn gedicht leefde door een enthusiasme, innig-menschelijk en toch onsterfelijk als de Grieksche Kunst zelve. Monumentaal en Helleensch als ‘Atalante’ is opgevat en uitgevoerd, schijnen de ‘reien’ soms te teeder en sierlijk, - en toch zijn ze van een exquize schoonheid die nooit overtroffen, ternauwernood door een Shelley geëvenaard, werden in de Engelsche letterkunde.

Dat meesterwerk was nochtans niet de hoogste uitdrukking van Swinburne's genius. De grootste en langdurigste invloed zou uitgeoefend worden door zijn ‘Poems and Ballads’, die in 1866 uitgegeven wèrden. Dit monument

[p. 243]

van heerlijke passie, wonderbare muziek en transcendante poëzie, werd ondanks die zeldzame hoedanigheden, die elkeen erkende, hevig aangevallen door de moralisten. Engeland had ook zijn Baudelaire! Dit was zoo ongeveer het thema der droogstoppels van dien tijd. Men ignoreerde natuurlijk de eerste liefdegedichten van Shakespeare. Nu lijkt dat wel een storm in een glas water, - maar toen achtte de uitgever zich zedelijk verplicht het boek terug uit den handel te trekken. Het jaar daarop verscheen het elders en sindsdien werd het jaarlijks herdrukt: de onbevooroordeelde bewonderaars werden steeds talrijker, en de droogstoppels stierven uit.

Bij de jongste dichtersgeneratie hadden de ‘Poems and Ballads’ dadelijk ingang gevonden; zij verschenen op het oogenblik, dat de aankomende artisten, overvoederd door Tennyson, naar andere bronnen uitzagen. Swinburne's dichtbundel werd dan ook dadelijk en gretig door hen genoten, en was gedurende minstens twintig jaren het eenige model van stijl, taal, vers en bewerking voor de jongstaangekomenen. Onnoodig te zeggen, dat hij door honderden werd nagebootst, maar door geen enkel bereikt.

Swinburne uitte zijn geestdrift voor 't Fransche volk in 1870, en zijn eigen republikeinsche gevoelens gaf hij lucht in ‘Songs before Sunrise’ (1871). 1874 zag de uitgave van een nieuw grootsch werk ‘Both well’, een tragoedie, waarvan de kracht en schoonheid nochtans verdronken worden in een zee van woorden; ‘Both well’ is langer dan het langste tooneelwerk van Hugo. ‘Erechtheus’ volgde in 1876, bijna zoo merkwaardig als ‘Atalanta’. In 1878 een andere reeks ‘Poems and Ballads’; ‘Studies in Song’ in 1881, ‘Tristram of Lyonesse’ in

[p. 244]

1882, ‘A Century of Roundels’ ïn 1883. Deze en meer andere dichtbundels verbreidden den roem en den genius van Swinburne. In al zijn werken bleef hij zichzelf gelijk.

Swinburne, in den roes van den bijval, leefde in den beginne het bohemersleven, dat zulk een vernielenden indruk op groote kunstenaars heeft uitgeoefend. Hij wist er zich tijdig van los te rukken. Met zijn vriend Theodore Watts, zelf een talentvol dichter en geleerd letterkundige, ging hij in 1879 een villa ‘The Pines’ te Putney Hill, bij Londen bewonen. Hij verbleef er tot zijn dood. Hij ontving er zijn vrienden en bewonderaars met de meeste hartelijkheid, maar was nooit te bewegen ‘The Pines’ te verlaten. De gelukkigste uren zijns levens sleet hij in zijn kleine, smaakvolle bibliotheek, met zijn lievelingsauteurs: Shakespeare, Browning, Rossetti en Dickens, en omringd van teekeningen en paneelen zijner goede vrienden Burne Jones en Rossetti.

Swinburne schreef er zijn studies over Engelsche en Fransche letterkunde. Deze prozawerken zijn alleszins merkwaardig, hoewel zij min of meer onsamenhangend zijn en geschreven in een, voor proza, te weelderig versierden stijl. Hij bereikte hier nooit de meesterschap zijner poëzie.

Bij Tennyson's dood werd Swinburne aangeboden ‘Poet Laureate’ van de Kroon te worden. Hij weigerde om deze reden: ‘I am not a professional or official poet, and could not undertake to write any verse - patriotic or other - to order.’

En nu is Swinburne zijn tweede leven, - het onsterfelijke - ingetreden.

Leo van Riel.