Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 9

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 211]

Variatie op Novalis

Die Reise war nun geendigt. Es was gegen Abend, als unsere Reisenden wohlbehalten und fröhlich in der Weltberühmten Stadt Augsburg anlangten und voller Erwartung durch die hohen Gassen nach dem ansehnlichen Hause des alten Schwaning ritten.
Heinrich von Ofterdingen.

Trappelende reden de ruiters de schemering der nauwe straten in. Zij waren met vieren en den ganschen dag hadden zij gereden. Toen zij eindelijk op den top des laatsten hoogen heuvels aangekomen waren, was hun de stad verschenen, onder den schaduw van den avond: een opgaand roerloos veld van kleurloos wordende daken, wallen en bolle geboomtekruinen, tegen den ijlen grijzen Westerhemel aan, en had een luide kreet aan hun lippen ontklonken, terwijl de paarden onrustig deinden en stampten: het was het doel hunner lange, lange reis, en een lach had de gezichten van allen: de beide gebaarde oude mannen, een jongeling en zijne moeder, een schoone matrone, van één gelijken gloed overtogen. En er was gesproken met hooge stemmen; de weerhouden tranen hadden de oogen der vrouw een dieperen glans gegeven: dàar lag haar vaderstad voor haar uit, tegen de lucht aanstijgende, waarin een diepe zilveren scheur was; de jongeling had gestameld: moeder zijn wij nu werkelijk aangekomen? Is dit de stad, die in mijn droomen leefde? Hoe anders! Hoe staat de lucht er strenger over, dan over

[p. 212]

de bosschen en velden die ik kende, zoo bang geborsten door dien wolkenscheur. En dan, o moeder, ik hoor een stem die ik nog nooit heb vernomen, en die uit dit starre woud gestegen komt. Ik weet niet, ik weet niet... het schijnt een heir van menschen-roepen! Zoo zong mijn bloed eens rond mijn ooren, toen ik ziek en koortsig was. Ik weet niet of ik lachen moet of weenen. Doch ik voel opeens dat nu mijn droom niet meer alleen zal zijn. Ach moeder, waarom bracht ge me hierhenen. - Hoe groot is deze avond!

Doch de kooplieden hadden lachende gesproken: Ziet, Mevrouw, welbehouden zijn wij aangekomen, onzen vriendenplicht hebben wij volbracht: dat het wel-thuis u wachte; ùw vreugde zal onze vreugde zijn. Kom! laat ons aanrijden, wij zullen tehuis zijn voor de poorten zich sluiten, voór de lantaarndragers rondwandelen in de duisterende straten.

En de moeder, de schoone matrone, had geglimlacht, gedankt; haar edel-gebouwd gelaat was stralend geweest, plotseling had haar hand die van haar zoon gegrepen en haar veilig en warm omsloten, terwijl hij zich bevende vooroverboog, en deze heet en vast kuste; - zóo, tegen den verdoovenden verren Oosterhemel, hadden de vier ruiters plechtig tesamengestaan, de paarden trappelend en ongedurig, vermoeid van den langen rit van dien dag, hinnekend om den stal. Voor hen spreidde de kale steenige heuvelwand zich glooiende uit, onbestemd grauw en rul, van den zwarten avondadem reeds beslagen. De heuvelrug was volslagen eenzaam, een enkele verwrongen eik kroop erlangs, als een groot monsterdier, eveneens van grauwe bronzigheid, eveneens reeds door den avondadem beslagen. Door de fluisterlooze stilte die erover stond, kwam

[p. 213]

verfijnd de gonzing van de liggende stad tot hun op, een weg voer hel en wit neder, alleenig golvende door het vallende vlak van grauwte. Zij hadden de paarden dan de sporen gegeven, en als in een lichten roes waren zij voortgevaren, over den dalenden weg, nu niet meer sprekende, maar snel aan, en sneller aanrijdende, bij het doffe geklop der slaande hoeven, den alleenigen eik voorbij, den heuvel meer en meer achter zich latende, tot die eindelijk, met den hellen weg en den stillen eik, weder eenzaam en groots lag, diep onder den lichten diepen hemelafgrond.

Dat was nu een wijle geleden. De poorten hadden zich juist knarsende en zwaar achter hen gesloten, en trappelend reden de ruiters de schemering der nauwe straten in. De kooplieden zagen naar vrienden en bekenden rond, roepende van tijd tot tijd, om de voetgangers te waarschuwen; de zoon had groote oogen en trachtte zich te bezinnen dat dit geen droom kon zijn, en mat dikwerf de hoogte der huizen, de moeder was stil en zag soms bezorgd neder op heur schamel gewaad. De huizen stonden nauw aaneengeleund en de straatwanden neigden zich tot elkander over, de lucht was als een lichte baan te zien, geen enkel raam bezat meer glans, doch enkele toppen van de hoogste huizen stonden nog in 't hemellicht als gele bloemen op een donker water.

Onder de ruiters wrong een stroom van donker volk zich voort, met stille gezichten die geheven waren; uit de winkels traden late koopers; uit de huisportalen, van de huisbordessen daalden late wandelaars; achter de doffe glazen was een droom of een schemer van bleeke roerlooze gezichten te zien die van vrouwen konden zijn. De stad bereidde zich voor op den nacht. De geur van

[p. 214]

gebraad ontvluchtte aan de lage ronde keldergaten; in sommige grootere huizen viel in de vensters reeds de gebroken schijn van vroeg-ontstoken kaarsen, en gedurig in de bedding der straten bleef nog de trage vloed glijden van haastige handelaars, moede gezellen, meesters en scholieren, al wat zich huiswaarts spoedde en de bedreiging ontvluchtte van het zwijgende zwart. De kooplieden rekenden getallen op en spraken tesamen over wat er gedaan moest worden den volgenden dag, op hun vermoeide en verloomende paarden, - der moeder handen waren aan 't beven gegaan want het vaderhuis naderde en hoe traaglijk trad het hijgende paard! - De jonge man zag al maar om zich, en was vol van verwondering: de heuvel onder de lichte lucht lag nu hierachter, achter de stad; de menschen gingen vreemd en snel als schimmen; de wereld lag nu rond die donkre stad in den avond en hoe vol van volks waren de straten! - geen zou weenen over eens anders graf; de jongeling kon een angstigen snik niet meer bedwingen en hoe zou ooit een gouden dag, als over de boomen stond van het ouderlijk park in den ochtend, deze stad kunnen beschijnen, met àl die straten van nooit-vermoede strakheid en starre hoogte, met àl die vensters waar menschen achter waren! Ook de moeder weende nu zacht, want trappelend reden de paarden de gracht op waar het vaderhuis stond; zij zag weenende om naar den zoon, heur voorhoofd straalde; trappelende draafden de paarden onder de donkere geboomten waarin ritseling hing; door het grachtvlak gleden enkele zwanen.

Het vaderhuis was hoog en alle vensters schitterden van licht, door d'open deur drong een druisching van muziek en zingende vrouwenstemmen. Er werd een feest gevierd.

[p. 215]

De moeder en de zoon stegen haastig van de paarden af, haastig het bordes op, en door d'open deur stonden zij opeens temidden van muziek, temidden van geur, temidden van licht.

Dirk Coster.