Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 8

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 433]

[Robert Owen II]

Robert Owen was de eerste die in Groot-Britannië een bewaarschool oprichtte.

Hij was de eerste die zijn broeders, fakriekanten, aantoonde, dat het mogelijk en zelfs voordeelig was de vrije mannen en vrouwen, die voor hen werkten, niet slechter te behandelen dan de Amerikaansche planters het hun slaven deden.

Hij drong aan op de eerste fabriekswet en dwong den Staat, door zijn voorbeeld, om zorg te dragen voor de kinderen der armen.

Zijn leerlingen stichtten de groote koöperatieve beweging, die in Groot-Britannië op dit oogenblik twee millioen menschen omvat.

Hij was de voornaamste profeet van de wereldbekende beweging van het modern socialisme.

Elk dezer daden is op zich zelve voldoende om te maken dat zij, die na hem kwamen, zijn naam in gedachten bewaren.

En toch niet daarom eeren wij dien naam op heden.

Het is niet om datgene wat hij gedaan heeft, maar om datgene wat hij was.

Hij geloofde met geheel zijn hart en met geheel zijnen geest in de natuurlijke goedheid der menschen. Tot het laatste oogenblik van zijn leven zag hij met onverdelgbare hoop de komst van den hemel op aarde - het milennium, dat het gevolg moest zijn van zijn leer, even zeker als de oogsttijd volgde op het zaaien, en in dit geloof en in die hoop beminde hij alle menschen, heiligen en zondaren, rijken en armen, meester en mensch, met een

[p. 434]

liefde die onverstoorbaar bleef ondanks ondankbaarheid, verraad en kwaadwilligheid.

Daar was in hem geen kwaadwilligheid en geen lach.

Geloof, hoop en liefde, deze drie, zijn de vervulling der wet, de nieuwe wet, even goed als de oude; en het is om die liefde, die hoop en dat geloof, dat we Robert Owen, eeren als een van de heiligen der menschheid.

Frank Padmore.