Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 8

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 102]

De predikers van het individueel anarchisme in Rusland. (Vervolg.)

Maar misschien zijn de individualistische anarchisten logischer en konsekwenter dan de kommunistische.

Wij hebben reeds gezien dat zij beweren dit te zijn. Laat ons zien in hoeverre die beweringen steek houden.

Wat is het anarchisme eigenlijk gezegd? Het is de ontkenning van het gezag in alle uitingen en als onvermijdelijke konsekwentie de ontkenning van elken mogelijken staat.

Stirner en Tucker en hun Russische leerlingen kritiseeren den staat op heftige wijze. Maar deze kritiek vloekt met hun theoretische konstrukties en is niets anders dan een ijdele frase.

De staat is slechts een der vleeschwordingen van het machtsbegrip op den grondslag van de verdediging van alle voorrechten die voortkomen uit het leger, de justicie, de politie.

Brengen wij hier eenige aanhalingen uit Stirner in herinnering: ‘Mijn vrijheid zal volkomen zijn, als zij zich zal vervormen in mijn macht, maar van het oogenblik af dat zij de macht en de kracht bezit, houd ik op mensch te zijn die enkel vrij is. Ik word weer een origineel mensch, ik word mijzelf... De macht, de kracht is een heel mooi en nuttig ding, omdat een handvol macht meer waard is dan een zak met rechten... Gij zucht naar de vrijheid? Domooren die gij zijt. Maakt u meester van

[p. 103]

de macht en dan zal de vrijheid u vanzelf toevallen. Ziet slechts naar hem die zich meester gemaakt heeft van de macht, hij staat boven de wetten.’

Dat is zeer juist in dien zin dat de macht hem, die haar bezit, een zekere vrijheid van handelen verzekert ter onderdrukking en exploitatie van hen die hem onderworpen zijn.

Als de Eenige van Stirner de vijand is van de voorrechten waaronder hij zou kunnen lijden, dan zou hij er niet boos om zijn deze op zijn beurt te genieten. Hij heeft dus het recht zich meester te maken van al wat onder zijn bereik valt; hij heeft recht op voorrechten; hij heeft bij gevolg recht om anderen te onderdrukken. Wat kan ook in de werkelijkheid de onafhankelijkheid bij den egoïst van Stirner worden, tenzij het vermogen van den sterkste om den zwakken te onderdrukken? Dit is de logische konsekwentie van zijn verbruiksbegrip waarop hij zich baseert om andere menschen te beschouwen.

Ziethier wat hij stelt als basis der vereeniging:

‘Als ik kan profiteeren van mijn naasten, versta ik mij met hen, ik kom nader tot hen als ik door die nadering mijn macht kan vermeerderen en door de eenheid van krachten tot een grooter uitwerking kan komen dan die binnen het bereik van een individu is. Ik zie in die vereeniging niets anders dan een vermeerdering van mijn kracht en ik hecht er alleen aan om door die eenheid haar te vermenigvuldigen.’

Hij verbruikt zijn naasten: ‘het leven van een individu heeft voor mij alleen in zooverre belang als ik er voordeel uit kan halen. Zijn materieele en zedelijke rijkdommen behooren mij toe en ik trek er zooveel voordeel van als mijn krachten het toelaten.’

[p. 104]

Het feit dat Stirner het recht van den zwakke erkent om te strijden tegen de voorrechten van den sterke heeft geen gewicht, zooals wij reeds zeiden. Stirner heeft zelf gezegd dat een handvol macht beter is dan een zak rechten. Deze vrijheid om te strijden doet ons de vrije overeenkomst herinneren tusschen de arbeiders en de patroons in het hedendaagsche leven. Zijn kritiek op den staat wordt veel meer geïnspireerd door het gevoel van spijt. Hij werd daardoor gekweld dat de almachtige neiging heeft de willekeurige en exploiteur bij uitnemendheid te zijn en dat hij alleen den Eenige belet de macht naar de mate zijner krachten te verwerven en haar in zijn eigen belang ten nutte te maken.

Tucker, een verwoed tegenstander van den Staat, voorziet de vereeniging van vrije kontraktanten met zijn attributen en geeft aan deze vereeniging een onbegrensde macht over al haar leden. (De gevangenis, de foltering, de doodstraf.) Op de basis zijner vereeniging steunt de macht en niet op de basis der vrij-sociale organisatie van de kommunistische anarchisten, ofschoon Borovoï, Vicont en de anarchistische individualisten in 't algemeen zich geen andere organisatie kunnen voorstellen dan die berust op de beginselen van de hierarchie en het centralisme.

Tucker, zoowel als Stirner, kent aan elkeen zooveel goederen toe als hij macht bezit. Evenals alle anarchistische individualisten erkent hij het beginsel van privaateigendom, deze bron van alle voorrechten en als gevolg daarvan van alle onderdrukking en exploitatie. Wij hebben reeds gezegd dat Tucker de verdediging opvat van dit heilige eigendom.

Het schijnt eerst dat de Russische anarchistische indi-

[p. 105]

vidualisten in hun oordeel over het machtsbeginsel scherper zijn. Vicont b.v. ziet in den strijd tegen dit beginsel het wezen van zijn stelsel.

Maar alle of bijna alle opmerkingen die wij maakten, gelden hen evenals hun meesters. Alleen zij vermijden de inkonsekwentie van den Eenige van Stirner, die uit liefde voor de menschen, bereid is zich ten offer te brengen.. En zij gaan op dit punt veel verder: zij willen dat de exploitatie en de onderdrukking meer verzekerd zijn. Zij neigen naar het socialistische stelsel. Deze onderdrukking is volgens hen noodzakelijk in het belang van het individu zelf om het geheel te bevrijden. De eeuwen van onderdrukking en slavernij moeten de geestesgesteltenis der vrije menschen bewerken, de psychologische basis scheppen om zich van alle gezag te ontdoen!...

Om dit doel te bereiken achten de kommunistische anarchisten het noodig een dagelijksche, onophoudelijke bevrijdingspraktijk uit te oefenen, een niet alleen woordelijk maar werkdadige verzet tegen elke machtsuiting, de onophoudelijke ontwikkeling van den geest van verzet. Zij ontkennen de macht en roepen onvermoeid ten strijde tegen al zijn vertegenwoordigers en instellingen. Zij ontkennen de macht in 't algemeen, welke haar oorsprong ook zij, en weigeren beslist er gebruik van te maken of er voordeel uit te trekken.

Het individualistisch anarchisme is geen logisch en konsekwent anarchisme.

Wij hebben gezien dat de fraseologie van het anarchistisch individualisme onder zijn schijn vrij duidelijke begeerlijkheden verbergt. Het is slechts de ideologie van een hoog bevoorrechte, het is slechts de sanktie

[p. 106]

van het hedendaagsche (en toekomstige) stelsel van onderdrukking en geweld.

‘De origineele persoonlijkheid’ is slechts een menschelijk wezen, onder den druk van het staats- en kapitalistische stelsel afgeweken van den rechten weg van den menschelijken vooruitgang; het is een wezen gedrenkt met alle fouten der hedendaagsche maatschappij: de konkurrentie, de dorst naar macht, de begeerlijkheid, voorrechten. Het is de geliefde zoon van het kapitaal, het is het gekristalliseerde bourgeoisisme En het is niet zonder reden dat de individualisten aandringen op dit punt van hun leer die ons noodt om ons in onze handelingen te laten leiden door het persoonlijk belang, door ons Ik zooals het is (gij moet mij nemen zooals ik ben, Stirner) te erkennen. Anders zou het hun ‘individualisme’ niet zijn.

Borovoï tracht de onvermijdelijke logische gevolgtrekkingen van het individualistische anarchistische anarchisme te bedekken onder vijgenbladeren: hij neemt den (woordelijken) strijd aan en zelfs tot lijden en stervens toe in naam van een verafgelegen ideaal. Vicont belijdt vrijuit zijn program van aktie, dat in werkelijkheid niets anders is dan de uitschrijving van eenige zinnen van Stirner. Maar het is dan niets anders dan een eenvoudige voorstelling van de manier van handelen die eigen is aan de bevoorrechte en rijke bourgeois en aan hen die pogen het te worden.

En al deze bourgeois, die bourgeois zijn in merg en been, begrijpen zeer goed dat het individualistisch anarchisme een schilderachtig voorstel is waarachter men zeer goed de werkelijke basis van hun bestaan kan verbergen.

En zij rangschikken zich onder de anarchisten. Zoo

[p. 107]

gaat het in Frankrijk en zoo gaat het in Rusland.

Maar tegen deze bende parasieten treedt de klasse der onterfden en onderdrukten op.

Zij vereenigt zich telkens talrijker onder het vaandel der kommunistische anarchisten, zij wordt steeds sterker verbonden door de banden van solidariteit. Zij aanvaardt den strijd tegen alle onderdrukking in naam van de vrije persoonlijkheid die zich harmonisch en sociabel ontwikkelt.

En hare overwinning naakt en is nabij.

Wladimir Zabrenew.