Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 8

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 89]

Harden.

De ruchtbaarheid van dit proces is verzwonden. Bij vriend en vijand zwijgt men afwachtend over Harden en het wordt mogelijk, weer objektief over de zaak na te denken. En deze zaak is werkelijk te interessant en voor Duitsche toestanden te karakteristiek, opdat men ze niet in beschouwing nemen zou.

Een sensatieproces, dat in zijn eigenaardigheid herinnerde aan het beruchte Halsbandproces, dat den weg baande voor de groote Fransche revolutie, en wiens gerechtskosten Louis Capet met zijn hoofd betaalde - dit proces is met de formeele veroordeeling van den zwaarzieken aangeklaagde, die niet in staat was zich te verdedigen, geëindigd. Wat niet altijd gelijkbeduidend is met de moreele veroordeeling.

In Frankrijk hadde het proces, van welken aard zijne uitkomst ook zijn mocht, aan den koenen jonrnalist een ministerkandidatuur bezorgd, hem wellicht geplaatst in de rij der aan vooruitzicht rijkste wachtenden op den presidentzetel; - in Engeland, waar de banale Allerwereld-Stead tot den journalist van zijn geboorteland kon opklimmen, had men voor hem misschien den dank der natie doen stemmen.

Heer Harden is in Duitschland geboren en oefent in Duitschland zijn beroep uit. Hij zal er vrede moeten meê hebben dit voorrecht als bezwarende omstandigheid aan te nemen.

[p. 90]

Hoe zit de zaak ineen?

In den zomer van het vorige jaar verscheen in de ‘Zukunft’ een artiekel van de hand van den uitgever, waarin de personen uit de omgeving van den Duitschen Keizer kritisch in 't daglicht werden gesteld. De verwijten tegen hen waren daarbij in zoo voorzichtige termen gekleed, dat de overgroote meerderheid der lezers, die toch juist niet tot de analphabeten behooren, slechts vermoedde, maar niet verstond. Een tweede artiekel volgde en na eenige weken tot slot het beroemde ‘Nachtgespräch’. Kort daarop werden vorst Eulenburg, ‘Phili’ de zanger van den ‘Sang an AEgir’ en intiemste vriend zijner majesteit, graaf Hohenau, generaal-adjudant en neef van den Keizer - Hohenau is een onwettige Hohenzoller - graaf Moltke, generaal-adjudant en favoriet van den Keizer, en Graaf zu Lynar, een nakomeling van een dier 1000 en 1 vorstjes, wien Napoleon I het souvereine levenslicht uitblies, plotseling van het hof verwijderd, en dit onverwacht incident werd niet, zooals gewoonlijk, bestopt, maar opvallend luid bekend gemaakt. Oorzaak: Harden's artiekels. Zij moeten aan den Kroonprins zijn medegedeeld en deze moet ze den Keizer hebben voorgelegd. Die moet als een razende getierd hebben en dan aan den hals van zijn zoon zijn gevallen: ‘Gij zijt de redder van Duitschland uit het moeras. Wij moeten den Augiasstal zuiveren!’ Beraadslaging met den minister van binnenlandsche zaken en den telegrafisch uit verlof teruggeroepen politie-president van Berlijn: dan exodus met schimp en schande der in één nacht in ongenade gevallenen.

Alles wel te verstaan op grond der verwijten van een journalist, dien de Keizer woedend haat niet alleen om

[p. 91]

zijne kritiseerende artiekelen, maar wiens naam hij nog nauwelijks hooren wil, sedert den tijd dat Harden door den ouden Bismark uitgenoodigd was de 100-jarige flesch Steinwein met hem te ledigen, die Bismarck van den Keizer als verzoeningsgeschenk had gekregen. Alles dus op de verwijten van een journalist, die tot de klas behoorde, waarover de Keizer zich lieftallig zoo te uiten pleegt: ‘Wrakke levens; verkrachte gymnasiasten; menschen die hun doel gemist hebben en nu uit de veilige verschansing van het redaktiekantoor hunne vergiftige pijlen afschieten’. De veilige verschansing van het redaktiekantoor - in Duitschland notabene! Och lieve God!

Zoo moesten dus Harden's beschuldigingen, dat de Keizer omgeven was van een kring lieden met anormale natuur, met ziekelijke denkwijze en mystischen aanleg, die slechts schadelijk werken konden, toch wàar zijn, als zij zóó snel zoo'n zware gevolgen na zich sleepten!

De uitslag? De booze boeven gingen naar 't gevang en de edele redder van 't vaderland kreeg de reddingsmedalje aan het violette lint, hé? Neen, lieve menschen, zoo iets gebeurt in een sprookje. In de werkelijkheid, in de Duitsche werkelijkheid, levert men zoo iemand over aan de klauwen der ambtenaars van het Openbaar Ministerie, aan den Herr Staatsanwalt. Zooals het dan ook stipt gebeurd is.

Was het nu werkelijk Harden's doel, deze lieden aanklagend, homosexueele daden toe te schrijven? Dat is beslist niet aan te nemen.

Sedert jaren strijden de homosexueelen in Duitschland, in het wetenschappelijk-humanitair Komiteit georganiseerd, onder deleiding van Dr. M. Hirschfeld en een weinig talmig

[p. 92]

ondersteund door mannen als Dr. Albert Moll en Geheimrath Eulenburg, om afschaffing te bekomen van § 175, die hun afwijkende sexueele neigingen, als gevaarlijke misdadigheid, met tuchthuis straft. Deze agitatie heeft er veel toe bijgedragen, heden ieder ontwikkeld mensch toe te laten over het wezen der homosexualiteit ingelicht te worden en heeft er niet minder toe bijgedragen meer algemeene waarde te verschaffen aan het elementaire grondbeginsel der sexueele wetenschap: dat de aard der sexueele neigingen en de wijze der geslachtsbetuigingen nauwelijks kenschetsend, laat staan doorslaand zijn voor de beoordeeling van een mensch. Harden, die verscheidene malen warm en energisch voor dit streven der homosexueelen het woord heeft genomen, kon dus in eene mogelijke homosexueele betuiging dezer mannen in geen geval aanleiding tot beschuldiging vinden. Wilde hij dezen aanleg tóch op den voorgrond brengen, zoo kon dit slechts gebeuren om aan te toonen dat er ook in die kringen, die in de nabijheid van den troon zetelen en alles hoogmoedig van de hand wijzen, wat niet in het uniform van den Normalmensch volgens het Pruisische ‘strafwetboek’ past en die zich aan iedere waarheid als de ossen van Pythagoras bevend onttrekken, wijl zij als deze vreezen aan haar geofferd te worden - dat er ook in die kringen mannen en vrouwen zijn met een aanleg, welke hen die er behept mee zijn licht tot gevangenen kan maken - indien de paragraaf, waar zich zooveel lijden aan vastknoopt, niet opgeheven wordt.

Men mag gerust aannemen, dat hij alleen de politieke gevaarlijkheid heeft willen toonen van deze zoetachtige feministen, die in hunne dweeperige vereering voor den regeerenden keizer dezen in een roes van godsgenadig-

[p. 93]

heid drongen, die onder alle opzichten gevaarlijk worden kon.

De aangetaste was vorst Eulenburg. Graaf Moltke was over 't geheel slechts terloops met eenige woorden vermeld. In de plaats van Eulenburg verscheen hij op het voorplan en even merkwaardig richtte de privaatklacht zich slechts tegen het verwijt der homosexualiteit en ook niet tegen dit van verraad, van trouwbreuk, van samenzweering, van majesteitsbeleediging, enz. Dus slechts tegen dit verwijt, dat bij een man van zijn positie het minst gemakkelijk te bewijzen was.

De pers leefde in die dagen van de stof. De pers van rechts trok het gewaad van den Duitschen Bieldermeier aan, verklaarde weliswaar, voor Harden geene sympathie te voelen - zij zou het veel beter gedaan hebben! - maar ontsmet moest de rijksatmosfeer toch worden. De pers van links plaatste zich met van moed gezwollen borst achter Harden - een beetje achter-òp - en zwoer met opgeheven rechterhand, waaraan de nieuwgewasschen witte handschoen blekte - het symbool van den strijd voor zedelijke vernieuwing van het volk - vast bij hem te willen staan: ‘En grimt' ook d'open hel ons aan met al haar duizendtallen...’ Zelfs de sociaal-demokratische pers - Kenteeken: kost per nummer 5 Pfg. en is geen pfennig waard - ontwaakte uit den winterslaap en stak, met veel Indien-en-maar, de loftrompet voor den gehaten Harden. Gehaat, want deze rijpe personaliteit kan natuurlijk de sociaal-demokratie, dit vergaar voor filistrositeit in alle vormen, niet bevallen.

Het eerste proces, op de breedste grondslagen gevoerd, bracht de Moltke-partij, d.i. aan den achter deze weggekropen lafaard Eulenburg, eene schitterende nederlaag

[p. 94]

toe; aan den uit het portaal van het moabiter-gerechtshof tredenden aangeklaagde eene ovatie, welke de Kroonprins, die een verkenningstocht maakte tusschen de verzamelde duizenden, met bezorgd gezicht bekeek!...

Harden, de gevreesde tegenstander van alle politieke, literaire en wetenschappelijke babbeltoten, nu ook nog volkstribuun?! Dit kwam noch rechts, noch links, noch boven te pas! Met schoppen en stooten werden de heeren Moltke en Eulenburg weder in de gerechtszaal teruggejaagd om zich een betere faam te halen. Ook de pers kwam weder op het voorplan - ditmaal om de tegenpartij bij te staan - uit puur evenwichtsgevoel waarschijnlijk. Dapper in den aanval, als het de Duitschers betaamt, waren Harden's vijanden; voorzichtig en nadenkend in de verdediging zijne vrienden. Wat ook eene Duitsche deugd is.

Het tweede proces was eene zoo meesterlijk vervaardigde, zoo passend geïnsceneerde en zoo voortreffelijk gespeelde Koninklijk Pruisische hofkomedie, dat onze naneven werkelijk te benijden zijn, - onze naneven die eenmaal in de lektuur van dit proces een zoo klaar beeld van Duitschland in 't begin dezer eeuw zullen bezitten, als het ons geen boek van vroeger bood.

Emile Charlet.

(Slot volgt.)