Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 465]

Uit den Odyssee van een Opstandeling

Eens bezocht ik ook de door Ferrer gestichte ‘Escuela moderna’, dit voorbeeld eener vrijheidslievende, op anarchistische pedagogie berustende school. Geene examens, geene straffen en wat vanzelf spreekt geen godsdienstonderwijs. De kinderen van allen ouderdom en van beide geslachten zitten bont vermengd en alhoewel zij geene straffen te vreezen hebben heerscht rust en oplettendheid in de gansche klas. Voor een groot deel draagt daartoe de omstandigheid bij, dat ieder kind, zoodra het moe of niet meer tot aandacht bekwaam is, gerust de klas verlaten kan om in den hof te te gaan en daar te spelen. De school geeft hare eigene leerboeken over alle onderwerpen uit, welke door circa 250 tot 300 door vrijdenkers gestichte scholen (‘escuela laica’) in gansch Spanje aangenomen worden. Naar de verschillende onderrichtsafdeelingen gaan de kinderen over, al naar gelang hunne kennissen en bekwaamheden, zonder aan bepaalde tijdsperioden gebonden te zijn. De leergierigheid der kinderen wordt voornamelijk door de belangwekkende voorstelling van het onderwerp geprikkeld, en anderzijds wordt echter ook hunne eerzucht hierdoor aangewakkerd, dat van tijd tot tijd in de door de school uitgegeven boeken de groepportretten der beste leerlingen geplaatst worden. En daar toch bijna ieder kind zijne beeltenis in het schooldag-

[p. 466]

blad wil zien, zijn de kinderen niet alleen oplettend maar ook vlijtig.

Zeer verschillend van wat wij in het ‘beschaafde’ Europa zien en hooren is de houding der ‘onverschillige’ arbeiders tegenover de aanslagen en de aanslag-plegers. Geen werkman is daar verontwaardigd, verbolgen over de ‘laffe moordenaars’ zooals de dappere smeerlappen der ‘fatsoenlijke pers’ iedermaal schreven, zoo dikwijls een aanslag wordt gepleegd, - en wier woorden door het idiotische populo, dat om zijne gezindheid bij de dagbladen te leer gaat, gedachtenloos worden nagepraat. Van verschillende werklieden die geene anarchisten waren en zich heelemaal om niets bekommerden, hoorde ik bijna met dezelfde woorden de meening uitspreken: ‘Nu, dat de anarchisten hunne vijanden, die hen vervolgen, dooden als zij kunnen, dat verstaat zich toch van zelf. Wraak is toch een natuurlijk recht. Indien de anarchisten slechts dolk en revolver gebruikten, zoo kon niemand iets tegen hen hebben. Zij hebben slechts ongelijk, wanneer zij bommen gebruiken, wijl daarbij dikwijls gansch onschuldige personen getroffen worden.’ - Wat daar de menschen zeiden is heelemaal redelijk. Indien slechts de ‘onverschillige’ arbeiders der andere landen zoo dachten.

Het stratentype van Barcelona is sterk verschillend van het stratentype eener midden-Europeesche stad. Palmen bloeien op alle Ramblas en op alle plaatsen zijn zeer vele mannen, vooral de groentenverkoopers loopen rond met hunne roode Barretina op den kop, de vrouwen zonder hoed met hun kanten hoofddoek, de ‘mantilla’. Men ziet geene fietsers in de straat, maar in de plaats daarvan tallooze zigeunerinnen, bedelaars, gansche scharen van Don Basiles met hunne zwarte mantels, dat het zwart rond de oogen wordt, en bij iederen tred de beruchte ‘guardia civiles’, die er bijna juist

[p. 467]

zoo brutaal uitzien als de officieren van het Midden-rijk, die als teeken van dapperheid het voorbeeld huns keizers volgend, de punten hunner knevels loodrecht naar... averechts dragen. De lezer heeft vast geraden dat hier China bedoeld wordt. Bij mijne ontdekkingsreizen in Barcelona kwam ik ook in het specifieke haven-prostituees-kwartier. In de enge steegjes aan de haven zitten de vrouwen op den stoep voor hunne huisdeur op het gaanpad en pakken iederen voorbijganger bij den frak, om hem bijna met geweld naar binnen te trekken. Het zijn allemaal oude, terugstootend hatelijke vleeschmassa's van alle nationaliteit, van alle rassen en van alle kleuren. Men vindt daar geen geurig, sierlijk, elegant ‘Parijzer artikel’, maar ook niét de solide, dartele, goed gebouwde ‘Duitsche waar’ zooals zij in massa in de straten van Londen rondzwerft. In Barcelona heeft men de keus tusschen Chineezen, negerinnen, mulattinnen en blanken - Katalonische vrouwen - die uit het land zelf zijn natuurlijk het talrijkst vertegenwoordigd - die naar hier hunnen werkkring verplaatsen voor de schippers, matrozen, soldaten, enz. als zij reeds voor het betere publiek in het centrum der stad hebben uitgediend. Iedere vrouw, zoo oud en hatelijk zij ook zijn moge, heeft echter eene roode roos in het haar om voor Andaloesische door te gaan, want in gansch Spanje hebben de Andaloesische vrouwen den naam de schoonste vrouwen te zijn. De roode roos maakt hen echter toch niet schoon. Met hunne heesche stemmen roepen deze valsche Andaloeschen de voorbijgangers in echt Barceloner Katalonisch toe. De indruk dezer physische en moreele ellende is vreeselijk terneerdrukkend - maar anderzijds werkt de enkele aanblik berustigend, verkoelend, als men te zeer door onbevredigd liefdeverlangen geplaagd wordt. Ik deed nog op enkele avonden wandelingen in dit

[p. 468]

oord om nieuwen moed tot verzaking te halen, om op die wegen mijne jeugdelijk verhitte zenuwen door den enkelen aanblik tot rust te brengen en af te koelen. En immer gebeurde dit met goeden uitslag.

Door het verkeer met bekende anarchisten begon ik echter opgemerkt te worden. De politie kreeg een nieuw gezicht in 't oog, het was voor mij tijd op te breken en verder te marcheeren. Reeds bijna twee maanden was ik daar, had zoo goed als alles leeren kennen wat ik weten wilde, had mij met mijn loon eene menigte voor mij zeer interessante boeken over Spanje en zijne revolutionaire bewegingen aangekocht en naar Parijs gezonden.

Eenige dagen voor mijne afreis hoor ik hoe mij iemand op de Plaza de Catalina mijn naam achterna roept. Ik zie om, het was een goede kameraad uit Londen, S. Pierconti, die mij daar toevallig op straat herkende. Hij wilde ook Spanje doortrekken en wij besloten de reis samen te doen. Terwijl ik echter over Saragossa en Madrid te voet naar Valencia zou komen, zou hij per schip direkt daarheen varen, daar werken om wat geld te verdienen en op mij wachten tot ik naar Valencia kwam.

Met Kerstmis ontving ik eene briefkaart uit mijne geboorteplaats van mijnen broeder, waarin hij mij met groote letters schrijft dat het daar 25° koud is en men het in zijn kamer, niettegenstaande voortdurende verwarming, niet warm genoeg krijgt om gemoedelijk te kunnen schrijven. Ik ging op straat en zag op den thermometer: 18° in de schaduw.

Het was Kerstmis, maar alles was in de Lente, de eeuwig groene palmen, de vrouwen in helle kleederen en met parasols. Ik maakte nog een boottochtje op de zee om van Barcelona afscheid te nemen, - maar van de zee uit ziet men weder slechts het vervloekte Montjuich; en zijn heuvel, die

[p. 469]

vlak aan de haven ligt, maakt uit de zee gezien den indruk alsof hij de gansche stad wilde ineendrukken.

Weder was Montjuich de laatste indruk uit de eeuwig rebelsche stad Barcelona.

Misschien vertoefde ik, in deze bladeren, een weinig te lang in dit oord, maar de menigte nieuwe indrukken, het lange oponthoud in deze stad, het langste dat ik op mijne reizen gehad heb, de beteekenis en de omvang van de plaatselijke beweging en van hare geschiedenis, zullen mij misschien als voldoende reden daartoe kunnen aangerekend worden.

Op tweeden Kerstdag nam ik afscheid van Barcelona.

Siegfried Nacht.