Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7
(1907)– [tijdschrift] Ontwaking–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermdMaandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap
[pagina 349]
| |
Suntemethijsnacht
| |
[pagina 350]
| |
gezet ... dà kon die goed, joa goed. Kon ze 't nou moar lèze, maar wète al wà daar stond in gescrift. Ze most moar wachte tot 'r iemans kwam die 't er kon zegge en dan dà grôt pampier dà ze onder de deur gedouwe hadde wà òf dà toch wel waar?... Wà of ie toch dee Merinus daar zoo heel wijd ewèg bij die zwerte... doar liepe ze half blôt, bekant zonder kleer ... ach wà 'n scand toch; maar dà zou Merinus toch nôit, doen, neeë dà zou ie nie. 't Waar nou mè Suntemethijs bekant twee jaar dà ie ewèg was gegaan... ach, ach wa hadde ze toen bij d'r oan de klok getrokkenGa naar voetnoot(*) hij was ook zoo'n goei jong veur d'r gewèst en nou wierd ze toch zoo oud en zoo verslète, ze kon bekant nie meer veur d'r eiges zurrege... 't petretje hà ze in 't tafellaaike maar ze kon nie goed meer zien, 't keek zoo bleek en in die seldoatekleer was ie toch zoo vrèmd, zoo oarig. ‘Nou moeders as 'k trug kom, zel 'k weer goed veur je zijn’, dà hà ie gezeed ach, ach... as ie trug kwam... Onder kreunende zuchten stond ze op en met eene hand geleund op de stoelzitting, tastte ze met de andere naar d'r krukje. Slijferend schuurde haar ruwe klompvoeten over de weekvochte plavuis. Uit 'n grauw zakje in de hoek nam ze wat aardappelen en legde ze in heete asch om gaar te laten smeulen; die hà ze toch zoo geer! Al gaauwkes zouwe ze gaan piepen as krekelkes. 'n Hond krabde jankend aan 't kreupele deurtje. ‘As ge d'errepels ruikt dan kun de wel komme’, pruttelde ze en opende met groote moeite. Een vleug wind blies guur-kil naar binnen, bracht 't schouwkleedje in wappering en deukte 't licht neer dat verwalmde. Klein zwart hondje was binnengetippeld en snuffelde in 't vuur naar aardappels, 't | |
[pagina 351]
| |
buikje ging op en neer als 'n blaasbalg; dan ineens met 'n nijdig gebrom schoot 't naar de deurspleet en blafte luidop. ‘D'r kumt iemans’, mummelde Hendrien toen buiten in 't weeke zand slofstappen doften. Met 'n rukstomp vloog de deur weer open. ‘Goeien avond Hendrien!’ bromde 'n lage stem en de vette dorpslager stapte binnen: zware kerel met rood hoofd waarop scheef 'n Duitsche, zijden pet stond. Hij had pantoffels aan van bont koevacht en propte 'n roode zakdoek tegen de wang. 't Hondje dat onbedaarlijk geblaft had kwispelde met z'n pluimstaartje en lekte de vleezige zachte handen met hongerige vraatoogjes. ‘Ik kom bij ou Hendrien’, zoo diepte z'n basstem, ‘veur me 'ne tandpijn want om naar enen dokter te goan dà tel ik niks’, zuchtte hij zwaar op 'n stoel neervallend, ‘die trekt oe al de tand maar uit de mond.’ ‘Joa en doar verspeul de veul aan; as ge oud bint dan motte ze verspeule maar as ge jonk zijt nie, moar 'k zal wel moake da ge d'er af kumt, 'k zal oe wel wà gève, wacht maar effekes.’ Ze slofte naar 'n donker hoekje en onder fluisterig gemompel bracht ze 'n stuk plantwortel te voorschijn. ‘Kèk er is oan: 'n mirkswortelke... doar nèm de maar 't avond 'n stukske van in oewe mond en...’ ‘Is 't lellik?’ ‘Niks nie, heelegansch nie. 't Is stark moar kèk dà gift gloeiïgheid en door die gloeiïgheid brandt de pijn dôd, verstoa de?’ ‘Verduld joa en dan zet ik er nog ene goeien op ok, want mè zoo'ne wuijenden pijn bin de geene mins.’ ‘Dà wil 'k goed geleuve.’ ‘Enne... enne... Wà mot 'k oe nou gève?’ Hij stak z'n hand in de zak en leunde vèr achterover zoodat de kreupele | |
[pagina 352]
| |
stoel bijna uitelkaar kraakte. ‘Ziedaar’, zoo stopte hij wat in 't knokkelhandje, ‘kun de 'n taske koffie veur hebbe... Vooruit hond, blijf me toch van de been.’ ‘Hij ruikt vleesch an oe, kunde begrijpe.’ ‘'t Is zoer weer buiten en dà 's toch ok 'n vuurke van niks, daar zul de geenen os op braaie.’ ‘Neeë, maar dà hoeft ok nie ... 'k Het van de merrege ene brief gehad van ons Merinus.’ ‘Wie is Merinus?’ ‘Witte wel die verreweg is gegoan, bij de zwerte.’ ‘O, Merinus die naar den Oost is gegaan: je zoon die gezète het?’ D'r mummelmondje verstrakte pijnlijk, de kin beefde. Gezète ... gezète ... Ach, 't was maar veur enen enkelen hoas; maar kèk toen ie trug kwam, toen ie trug kwam... ‘Toen zal ie nergent meer terechte gekunt hebbe dà's klaar.’ ‘Kun de gij 't gescrift léze? 'k Bin zoo neisgierig.’ ‘Dà zal wel gaan’, bromde hij 't beduimelde papier bij 't licht houdend. Ze bracht de hand aan 't oor en stak gretig 't hoofd vooruit. Met horten en stooten las hij: ‘Dierbare moeder. Ik maak het nog goed al ben ik heelegansch verreweg van je, maar ik heb altijd nog grooten spijt dat dat gebeurd is toen met die 'n haas anders had ik bij je kenne blijve om voor je te verdiene en nou onder het seldatevolk gaat dat nie maar Piet van Jeel zegt as dat ik wel eris gelt over ken sture en as ik wat hep zel ik sture as ik weet hoe maar den aart krijg ik hier toch nie het is hier zoo werm en ze slaapen hier overdag enze bestelen oe en neme den gek met oe. Och had ik toch maar nie dien haas gestrikt | |
[pagina 353]
| |
dan had ik nie hoefe te sitte en had ik altijd zat werk kenne krijge en had gij nie an de klok hoefe te trekke over mijn het was toch zoo spijtelijk maar kijk ik dee het toen voor dien daalder. Dierbare moeder ik zent je mijn groet en de bewijze van trouw en oprecht staan versekert van u dierbare zoon. Merinus.’ Hendrien's oogen wijd open hadden begeerig de woorden uit zijn mond gekeken. Ze schudde in droeven glimlach 't hoofd. ‘Neeë, neeë hij het er den aard nie; 't is veuls te wijd ewèg’, verzuchtte ze beefhuilerig met 'r hooge kopstem. ‘Neeè, 't is niks gedoan bij dà seldoatevolk in den Oost’, bromde slager; 'k zou net zoo geer van erremoei hier verongelukke als je deur die zwerte nog is dôd te loate sciete.’ ‘Dôd sciete?! Wà zegde?’ ‘Joa wis en werachtig. Hij mot 'r toch vechte, hij is toch seldoat.’ ‘Och lieve Heer... ach... ach... Dà het ie noît nie an me gezeed.’ ‘Moar hij zel je geld sturen dà 's ok geene vuiligheid; ken de wel gebruike, zou 'k zoo zegge.’ ‘Ach, dà zal toch onderweeges verlore goan, maar dà ie nou mot vechte... da'r he'k nog noît nie an gedacht, heelegansch nie.’ ‘Nou en die zwerte, die hebbe geene genoade die sciete en stèke je perdoes dôd; hè 'k zoo duk heure zegge...’ ‘Och Merinus. Wa zel 'k 'r nou altijd over motte prakkezeere, alle daag, alle nacht. Was ie toch maar hier, was ie nog maar hier.’ ‘Dan moste gij toch veur 'm zurrige, ene kostgenger.’ ‘Ach, wà ge zoo geer doet, daar lij de nie van.’ | |
[pagina 354]
| |
Door 't verdofte ruitje kwam 'n zoetzwart gezicht spoken waar 't oogenwit brutaal uit glom. 't Hondje schoot van onder slagers stoel uit en stoof in woedend geblaf op de deur af en snuffelde met z'n neus gedrukt in de kieren. De kat vluchtte in de hanebalken. ‘Tinus de smid mè z'n kwaai been.’ ‘Allejennig wà is 't donker buiten, pekzwert, ge kunt geenen hemel of eerd onderscaie’, kwam de smid binnen en hij wreef boven 't vuur z'n handen die als raspen hoorbaar schuurden; z'n broeksbeenen glommen als kachelpijpen. ‘Ach, en 'k mot van den nacht nog ewèg’, zuchtte Hendrien stijfbeenig opstaande, ‘'k mot nog naar 't weegske van de Rossepôt om blaaikes te plukke van 't pèperbumke da 's 't erste bumke wà uitleupt en dà mot geplokke wurre mè Suntemethijsnacht, dan hebbe de blaaikes dè're kracht. Toen Merinus d'r nog was gink ie d'r effekes heen en haalde me gaauwkes 'n haffelke.’ ‘In 't weegske van de Rossepôt, bezije in, daar spôkt 't,’ lachte de slager. ‘Nou moar ik zou dà spôk wel eris mè mène smidshoamer en gij met oe sloagersmes... ‘Ach dà mansvolk toch’, schrikte Hendrien. ‘Ge kunt er gelijk nie teugenin, 'n spôk is geene mins die ge bevechten kunt.’ ‘'t Is geen spôk het mèster gezeed; 't is eene vermeutelden bômstam, die gèft licht af as 't heelegansch donker wordt.’ ‘Enen bôm? Neeë 'k hè noît geheurd dá enen bôm licht afgèft en gij?’ ‘Ik ok nie’, bromde slager. Bij elke beweging die de roetzwarte smid maakte gromde 't hondje met nijdig opgetrokken bovenlip. | |
[pagina 355]
| |
‘'k Mot nog wà moanblajer van oe hebbe, Hendrien, voor m'n kwaai been?’ vroeg ie hurkend bij 't vuur; z'n gezicht door vlammenschijn overspookt. ‘Hedde geene lucifeerke veur m'ne pijp?’ Slager kwam met 'n vlammetje. Hendrien slijferde weer naar 't donker hoekje waar ze dorre bladeren uitzocht. ‘Daar hedde oe moanblajer; nou op d'open plekskes legge en noît nie afwassche.’ ‘Wá kost dá gerij?’ ‘Niks nie. Hedde veur niemendal, die he'k mè zommerdag maar veur 't plukke, laat Lieve Heer van eiges wasse.’ ‘Zooveul te bèter. 't Is hier verduld koud, Hendrien. Ge most ene goei kachel hebbe; veur twee gulde gèf 'k er oe ène.’ ‘Dan hè 'k nog nie te stôke, man.’ ‘Gèf dan moar is 'n rondje, dan worre we werm in 't lijf. 'k Heb grôten trek; luste gij d'r geene? goed veur den tandpijn, man.’ ‘'k Lust 'm wel, al bin 'k den echten pruver nie’, lachte slager. ‘'k Heb geenen drank, niks nie... Ach m'n scôn errepels zijn gelijk verbrand; 't is klare assche gewurde wà spijtelijk, wà spijtelijk’, klaagde Hendrien, met 'r stokje de verkoolde aardappels uit 't vuur duwend. Zwart hondje schoot toe, verslikte zich in de verkoolde, gloeiende aardappelen die in de keel stokten. ‘Braai 'n stukske spek.’ ‘'t Is vasteldag, moar spek dà hè 'k toch nie; nog'n klein stukske zouten hering’. ‘Dà's 't erremelui's verreke’, lachte slager die geen vette klant aan Hendrien had. ‘Nou wille wij d'r eene gaan vatte bij Verdaavere? Goa | |
[pagina 356]
| |
de mee? Vooruit dan maar. Haauw de woar, Hendrien’. ‘De blajer op d'open plekskes leggen!’ riep ze de smid na. In ruw-hard gepraat schuifelden ze in duisternis weg. Zuchtend pafte ze 'n paar plaggen op 't vuur. Ach Merinus... vechte teuge de zwerte... en hij het er den aard nie. Ze ging 't petretje nog 's hoalen uit 't laaike... daar lag dà grôt pampier ok moar altijd... wà of dà toch was; bekant fel eender zoo'n papier as Merinus kreeg, waar ie zoo van verscôte waar omdàt ie most zitte. Ze betastte met weifelende greepjes de letters en trok de hand terug alsof ze er zich aan gebrand had. Ze nam 't portret, ging er mee onder 't lamplicht, lachte met 'r goedig mondje er overheen. Wà was ie toch ène flinke mins, en zoo goed van gezicht, maar in dieë seldoatekleer zag ze 'm toch zoo geer nie. Wà was dà toch ijsselijk dà ie nou vechte mos teuge die zwerte. Ach, lieve Heerke... Ze mocht d'r nie teuge morre, 't was lieve Heerke's wil gewèst, moar 't was toch wel arg, verzuchtte ze. De versteven handen grabbelden 'n rozenkrans uit de zak en ze liet kraal na kraal schuiven door de knokevingers terwijl 't mummelmondje prevelig bad. Wà was 't toch kaauwd, merrege zou ze op 't kapotte ruitje 'n pampierke plekke. Uren later stond ze verstijfd op; de kauw was heelegansch in d'r deurgedronge; merrege vruug zou ze wà koffie hoale dan kon ze 'n werm taske vatte, ze wierd zoo flaauwkes... spijtelijk toch van d'errepels. Nou wierd tijd; ze most goan, 't was Suntemethijsnacht. Ze sukkelde op en deed 'n doekje om. Onder 't lamplicht was te zien hoe niets meer van 't oorspronkelijk ruitje was overgebleven; éen netwerk van stopsel had ze er van gemaakt. 't Kaarsje van 'n lantaarntje stak ze aan in de vuurvlammetjes, nam de kruk en ging op weg. Haar schuddend hoofd met groote wijduitstaande muts leek veel te zwaar voor 't mager halsje. Ze | |
[pagina 357]
| |
verdween met 'r lantaarntje in duisternis; 't hondje tippelde mee. Als 'n bloedige wondprik in zwart vacht deed haar rossig licht buiten. Heel langzaam wenden haar oude oogen zich wat aan 't donker en onderscheidde ze flauw, weifelig, boomenomtrekken tegen glansloos hemellicht. Tastend met 'r krukje tegen de graskantjes zocht ze den weg. Bij den dertienden bôm most ze 't weegske insloan en ze telde, voelend met 't stokje telkens een boom af. As ze 't spôk maar nie zag zou ze er nog wel komme maar, daar, daar bezije in, was 't nie zuiver, dà wist alleman. Kille wind scheerde over 't heivlak en blies tranen in haar oogen; hooge trillers floten in 't sidderend riet van den slootkant. Langs het wegje stonden dreigend, lage knotwilgen met groote bobbelhoofden en verwilderde takken als te bergen rijzende haren; schots en scheef op de been waren ze dwaze kabouters gelijk. Ach dieë kaauw maakte zoo kort van asem en zou weer zoo'ne stijvigheid in de been gève. Ieder keer most ze stille staan zoo muuj wierd ze toch... as ze maar vort kon... As ze toch 's nie wijer kon? Lieve Heerke nog toe; wà was toch 'n aauwe mins en vruuger joar waar ze toch zoo hel, zóo hèl!... Ze luisterde... joa joa in 't hakhout... daar was gegrissel... ach ze wilde maar dà ze d'r blaaikes al had... ze heurde... ze heurde. De hond sprong in razenden vaart door de struiken en schoot over sloot en greppel: 'n valsch gegil scheurde vlijmscherp de omhuivering van nachtstilte. 't Lantaarntje viel uit 'r bevende hand, ze knelde zich beschermend tegen een boom aan... Wà 'n scrik!... Verscôte dà ze toch waar, ach, ach... en 't woare de katten, joa, mè Suntemethijs woare de katte krijsch, och 't bonsde en 't bèfde gelijk al wà an d'r waar. Foei toch foei... 't was geen doen meer veur d'r. 't Licht was uitgedoofd, ze tastte naar 't lantaarntje, knelde 't in de versteven vingers en krabbede weer verder langs 'n boschje dicht | |
[pagina 358]
| |
struikgegroei. Ademingehouden keek ze beangst naar de plek doar om dieën hoek van den heg, daar... joa, 't wàs er... 't ijsselijk spôk! Ze griezelde, verzette geen voet meer, sloeg kruis na kruis. Neeë, ze gink nie wijer, nie meer omzien, gaauwkes ewèg en ze kon nie meer veuran moake, ze kon d'r eige nie meer spoeie... O, o, 't was kloar van vuur, 't glimperde in 't donker. Ze wankelde, glibberde uit in 'n verdroogden greppel, kon 't pad niet meer bereiken en bleef maar haspelen met 't vreeselijke spôk in den rug. De muts verwoei, de boezelaar flapte over 't hoofd. Ze klauwde met de handen langs den vochten grond, klampte zich vast aan takken. O, dà vuulde ze, dà scriklijk spôk zou de re dôd nog is wèze; was ze dà akelik weegske moar uit. Kon ze moar leupe, leupe. Ach, lief Heerke, erberreming toch mè 'n aauwe mins. Ze trok zich verder aan halmen en struiken, gliste en zwikte telkens... Ze kon nie meer; alle macht was uit de're been ewèg. Daar stond ze weer stil, ademsmakkend in angstspanning luisterend. Op handen en voeten kroop en wroette ze verder. Versuft, doodop bemodderd en verhavend kwam ze de hut weer binnen zonder lantaarn, 't hondje bij zich. Ze deed haastig 't deurtje op de klink en verademde even. Ach waar most ze toch kruipen en d'r eigen ewègvringe; 't stond al maar veur d'r ooge zooas ze 't gezeen hà: zoo grôt as ene manskerel en kloar van vuur. Of 't bokspôten en hores hà, dà wist ze nie. Ze zou maar gaauwkes noar bed goan, 't vuurke gink toch uit; ze kroop maar onder 't dekselGa naar voetnoot(*). De bemodderde kleeren trok ze uit en sukkelde in pijnlijk gekreun de hooge bedstee in, telkens schrikte ze op van 't minste gerucht. Ze hà niks geeëte en ze was toch zoo | |
[pagina 359]
| |
flaauwkes, maar honger hà ze nie. Ze bêfde en scudde deurmekoare of ze wel de kwaai koors hà. Ze zou maar 'n Voader-onske bidde, en met 'n stem die plechtig en vreemd aansloeg in de stilte begon ze ‘Onze Voader’, maar heel veel verder kwam ze niet, 't spook kwam tusschen d'r gebed dreigen: Dà 't oe overal vijnde kon... 't was zèker de gèst van iemans die nie ruste kon. Met doffen val plofte iets naar omlaag Hendrien gilde met de handen voor 't oogen gedrukt: ‘Heere sta me bij!’ Ze kromp in elkaar, plakte zich tegen 't uiterste bedsteehoekje en dorst niet meer bewegen. Met 'n smak was poes uit de hanebalken geplofd. 't Plaggenvuurtje ging uit, de vlammetje floepten en dansten nog, als glimwormen dwaalden de laatste vonken door de aschruigte en roetzwarte flappers gingen omhoog, deukten neer, nog eens en weer even als laatste vleugelstuiptrekkingen van stervende raven. Wà zou ze toch stram en stijf van de kaauw wurde, nou was 't vuurke heelegansch uitgevoenkt. Ze stopte de ooren maar toe om toch niks geen gespók te heure want ze zou d'r nog 'n overval van krijge, dà zou ze zèker. Ach, dà de heilige Meria d'r toch maar hielp, doar hà ze toch altijd zoo 'ne grôte devôsie veur gehad. Wà was 't toch grimmelig en ijsselijk; overal zag ze nog gespôk; 't was toch of uit al dieë donkere hoekskes uit al dieë zwerte goater daar bove in 't gebint spokerije gehotst kwamme, 't droezelde en kierde en kraakte en kloegde dà de grôten angst haar over de're rug kroop en 't er kriewelde in de been. 't Waare spôkige, akelike dinger, die truguit ginke en dan weer gelijk naar veur kwamme en daar in 't donkerste hoekske was 't of alles gink lève; daar kwamme de zwerte, allegoar zwerte mè witte, grensende tand; ze hadde blakke messer en grôte roeren om Merinus te bevechte. Ach, he- | |
[pagina 360]
| |
mel - help toch, help! Dà de lieve Heer toch compassie met 'r kreeg want ze stierf van den angst... De kaauw blaasde 't gezweet op d'r veurhoofd dreug en in de're kèl propte 't dik op of ze wel verstikke zou; d'r hoofd gink scudde en de koake die klipperde dà ze 't nie meer teuge kon hauwe... ach... Ze wilde nou maar, joa dà ze in mekoare zakke en starreve gink, d'r erreme wierde lam en in d'r oore bromde 't zoo oarig... nou stierf ze, zoo dôd vuulde ze d'r eige... Merinus noît meer zien, noît, noît meer Merinus zien... Ze hà d'r eige nie gebiecht en zoo den euwigheid ingaan was onzoalig. ‘O, heilige Meria compassie mè oe erreme diensmaagd,’ bad ze op de knieën in wanhopig stuipgesnik en handgewring... maar d'r gewète was toch zuiver, zèker dà was zuiver. Bermhertige God gink nou dà scrikkelijke gebeure... kwam dà nou strakskes?... kon ze nou daalik veur Gods rechterstoel verscijne... maar gezondigd, zwaar gezondigd dà hà ze toch nie. O, 't wierd benauwd... benauwd... 't schokkelde en wakkelde alles ondereene... erberreming... genoade... ach genoade... ach...
Maar sterven ging ze toch niet oude Hendrien; angst, honger en kou hadden haar neergeslagen en overzwakt; tegen de morgenstond, wakkerde ze weer op, kwam ze wat bij. Verbaasd zag ze de dingen in de hut aan die daar nu vredig, nuchter en vertrouwd stonden; 't was zoo dwaas en vol gerucht geweest in 't nachtstille duister waar 't nietigste geluid had aangeslagen. Nu was er kalmte neergedaald en rust om haar heen gezeteld. Door 't kleine betraande ruitje droefde glansloos morgenlicht in en weekvochte guurheid sloeg door spleten en kieren binnen, verkilde en omhuiverde alles. Ze was opgekrabbeld; de bibberhanden steeds in mistasting strikten en haakten de kleeren verkeerd; ze | |
[pagina 361]
| |
stond daar haveloos en verslordigd in hare ontreddering; 't dunne doekje rafelde om beenige schouwders, de gazen muts weekte in slappe plooi langs 't mager nekje, de ruige kousevoeten slipten in groote klompen die zwaar onder de enkels uitblokten. 't Vriendelijke mummelmondje bracht steunende geluidjes uit. Ach lieve mins, wà was ze nou toch flauwkes, hà ze nou maar 'n enkel taske koffie en 't was nog zoo'n scrikkelijk eind den weeg op om 'n onske te vatte en èrst most ze nog plag stèke en 't vuurke aanmoake. Ze was nog zoo muuj, en dol in den kop dà ze toch waar! Paardenhoefslagen pofden in 't zandpad, een schel uithinneken klaterde als 'n hoogen jubel door trieste mistatmosfeer. De bronzen koppen rukkend in 't glimmig, schuimovervlokt gebit, stonden ze pal voor Hendrien's waggelhut. De geappelde glansvachten kreukten onder 't jolig heen en weer getrappel vlak tegen 't betraande ruitje. Bruut en driest in stapgeweld van rinkelspoor en sabelklink, met uitdagenden zwier en tartend machtsvertoon waren ze afgestegen, de maréchaussees in hun smetloos blauw met krijtwit overtrest. De deur kermde in 't roestscharnier onder krachtigen greepduw. Streng-brutaal in trotsche overtuiging van hun beteekenisvol optreden, stapten ze binnen de krachtige jonge kerels met hun fier opgestreken snorren: ‘Hendriena Bavers! ‘Joa, joa dà wète goed’, lachbeefde Hendrien's hoog stemmetje. ‘Juist! Daar is proces-verbaal tegen je opgemaakt!’ ‘Wà, wà zegde?’ ‘Dat er proces-verbaal tegen je opgemaakt is.’ ‘Ben de wel terechte? Hedde geen abuis, man?’ ‘Nee, waarachtig niet: Hendriena Bavers, bij verstek veroordeeld voor 't onbevoegd uitoefenen van de genees- | |
[pagina 362]
| |
kunde’, lichte de ander toe, z'n hoofd door 't deurtje stekend. Hunne machtswoorden ketsten af op haar versuft brein. Ze zocht er ook geen recht of onrecht in; ze hoorde hunne bevelen als geboden van overmachtigen waarvoor zij, hulpelooze zwakke, maar te buigen had. ‘Och... mijn gewète is toch zuiver.’ ‘Maar je hebt toch 'n bevèl thuisgekregen? ‘O... 't grôt pampier... 't grôt pampier!’ De oogen schuilden verlegen weg onder 't ruime vel. De geappelde dij van 't forsche paard kraakte 't betraande ruitje in. ‘Je hadt geen kruie mogen verkoopen, je hadt niet voor dokter moeten spelen!’ ‘Ach, hà dà nie gemeuge?’ Dà hà mèster d'r al èns gezeed moar ze hà 't niet geleufd.’ ‘Ach menheerke genoade... genoade... 'k hê toch noît iemans kwoad gedoan.’ ‘Je hadt je behooren te melden op den twee-en-twintigste aan 't huis van bewaring.’ Huis van bewaring, 'n traag gewaarworden, een nog onzekere gedachte klom tot 't besef van iets vreeselijks, iets onafwendbaars dat met haar gebeuren zou. In verstommende ontroering bleef ze daar hulpeloos, bevangen staan kijken met oogen die wijder en wijder openspaakten. Achteruit, achteruit sukkelde ze naar 'n beveiligenden haardhoek, de knokkelhandjes verwerend, afwenkend met sparteling van verzet. ‘Daar valt nie tegen te doen!’ ‘Genoade’, bibberde ze nu met de handen in bidhouding. ‘Kom, 't gaat van hooger hand uit.’ | |
[pagina 363]
| |
‘Huis van bewaring’, dà was dà lellikste, dà ijsselijke hellendink da Merinus, die goei jong wijd ewèg gebracht hà... ach, as ie dà toch wist... z'n aauw moeder!... en d'r gewète, dà was toch zuiver, dà wist de lieve Heer. Ach was ze van de nacht maar gesturreve, dàr... ‘Heb dan toch erberreming mè 'n aauw mins?’ ‘Komaan, vooruit, d'r is niks tegen te doen zeg ik’, klonk 't ferm-barsch tegen haar huilerig gesmeek in. Kreunzuchtend bracht ze hare stakerige beenen in gang en stumperde de hut uit. De mannen stegen op. Klein hondje in blije verrassing over dien ongewonen gang, sprong wild vooruit in luid, schel geblaf, en tusschen de jolig dartelende paarden met hun fiere ruiters strompelde Hendrien gebogen over 't krukje moeizaam voort in dien koud-kleurloozen morgen, onder tranenregen van druipende boomtakken in ondoorzichtbaren mist.
Marie Gijsen. |