Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 195]

Duitsche Toestanden

Het wordt iederen dag duidelijker: de trouwring, die het voormalige liberalismus met de oostelbische reaktie vereenigt, heet: de hoeravaderlandsliefde. De hottentottenverkiezingen hebben alle bestuurs- en tol-politieke verschillen tusschen de partijën der protestantsche bourgeoisie over boord gegooid; het tooverwoord ‘vaderland’ heeft weer eens als kiesreklaam moeten dienst doen.

Wie door het ontplooien der zwart-wit-roode driekleur het meest heeft geleden, dat is onze (sociaal-demokratische) partij geweest.

Het staat buiten twijfel: niet alleen het ‘nationale zwijn’ maar ook de nationale phrase heeft de zege over ons behaald. De tegenpartij is er goed in geslaagd haar ouden oproep tot de ‘vaderlandsliefde’ weer opnieuw op te vernissen en met eenige versche, bonte lappen te omhangen. Haar geschreeuw over de nationale waardigheid die in gevaar is, hare domme voorwendsels van de afgunst van het buitenland en de leugenachtige bewering dat enkel en alleen de duitsche sociaaldemokratie aan internationaliteit doet, terwijl alle overige socialistische partijën aan hunne respektieve vaderlanders de ‘machtmiddelen’ niet ontzegden: al deze oneerlijke klimbim, waarachter zich, benevens eenige gram zuiver idiotendom, het gansche centenaarzware geschut der winstbegeerige intresten-politiek verborg, zij hebben onze kiezers, dat wil zeggen de kiezers wier ganschen klas-

[p. 196]

senstand hen met alle macht naar de sociaaldemokratie had moeten drijven, topschuw gemaakt en ze ons ontnomen. En inderdaad is niets minder vreemd dan dat! Wat hadden wij, sociaaldemokraten, om tegenover de ‘nationale phrase’ te zetten? Edward Bernstein had niet zoo'n ongelijk als hij zeide: niets als eenige onbenullige cijfers die het weinigvoordeel-opbrengende onzer koloniën zouden bewijzen, daarbij mogelijk wel eenige bloedige geestigheidjes over Puttkamereien en Dernburgiaden en eindelijk de rotsvaste verzekering, dat wij eigenlijk de ‘beste’, ja, de eenige patriotten zijn, en dat ook wij ons vaderland lief hebben, zoo lief, dat wij, ja, juist wij, bereid zijn, in geval van nood met lijf en leven tot den laatsten man toe, ieder brokje duitschen grond tegen den vijand te verdedigen.

Wat zeide toch Bebel? Dat hij en de oudste gezellen niet dralen zouden in een aanvalsoorlog, waarin het om het bestaan van Duitschland zou te doen zijn, nog het geweer op den schouder te nemen om tot den laatsten ademtocht ieder voetbreed plekje van den Duitschen grond tegen den vijand te verdedigen! En wat schreef nog kortelings de ‘Vorwärts’, ons in de handen der ‘radikalen’ zijnde centraal-orgaan, ter gelegenheid der ontvangst van den nieuwen Reichstag-president bij den Keizer? Dat de Duitsche sociaal-demokratie niet alleen in een verdedigingsoorlog, maar ook in een gebeurlijken aanvalsoorlog steeds zal bereid zijn ‘hare plichten te doen’!

Dat alles mag menigmaal zeer doeltreffend zijn en ook misschien op het einde heelemaal de uitwerking hebben, menigen krulkop onder de kiezers in de ongetelde, helaas ontelbare gelederen onzer meeloopers, ja, wie weet? onzer medepartijgenooten (waartusschen de meeloopers waarlijk niet ontbreken!) te scharen. Maar eene dergelijke opvatting

[p. 197]

van het wezen van het ‘vaderland’ en de ‘plichten’ der vaderlandslievende menschen, onderscheidt zich van de vaderlandsliefde der heerschende klassen in niets als in den geringeren graad harer logische doorvoering. Het is gansch onverklaarbaar hoe wij er toe komen den krijgsstaat, die ons zoogezegd vaderland tegen onzen zoogezegden vijand moet beschutten, gladweg te loochenen, wanneer wij het bestaan van een met de bourgeoisie gemeenzaam vaderland en de bestaansmogelijkheid van een met de bourgeoisie gemeenzamen ‘vijand’, die - tevens gezegd - ook zijnerzijds weer te gelijkertijd uit bourgeoisie en proletariaat moet bestaan, theoretisch erkennen! Wanneer wij werkelijk gemeenzaam met onze ‘verdrukkers’ een vaderland bezitten, dan moeten wij ook zorg dragen dat het onaantastbaar is; want het militarisme is in de huidige omstandigheden in der daad niets anders dan het logische gevolg der vaderlandsliefde. Wie een ‘vijand’ erkent, die moet zich tegen hem wapenen, en wie zich op den rechtsgrond stelt van Pruisen-Duitschland, door onderdrukking van vreemde volkeren op den weg van bloed en ijzer vet geworden, die moet ongetwijfeld het geweer op den schoft nemen, om het laatste Duitsch geworden Polendorp tegen de Polen en het laatste Duitsch geworden Franschennest tegen de Franschen te verdedigen. Maar dat alles is gelukkiglijk niet het proletarische socialisme, doch de gruwzaamste afdwaling van zijn eeuwige princiepen. Wanneer ingeval van oorlog Bebel aan de Duitsche grens en Jaurès aan de Fransche grens ieder den schietknuppel van den muur neemt, om in den strijd voor zijn vaderland (Bebel voor het Duitsche en Jaurès voor het Fransche vaderland) den heldendood te sterven, wat voor een belachelijk, maar ook wat voor een onsocialistisch schouwspel! En toch moet het internationale socialisme nog

[p. 198]

tot eene dusdanige negeering van zich zelf komen, indien wij niet stilstaan op den weg onzer kiesvaderlandsliefde, en indien wij onze menigten, waaraan wij waarheid verschuldigd zijn omtrent het wezen van het vaderland, niet beginnen in te lichten. De proletariër bezit geen nationaal begrensd vaderland. Daarop heeft reeds Karl Marx in het Kommunistisch Manifest met klare woorden uitdrukkelijk gewezen en geene sophisterij kan het resultaat dezer bekentenis weer uit de wereld helpen. De proletariër heeft met het vaderland, dat is met den klassenstaat, welken zijne uitbuiters geschapen hebben en onderhouden, niets te maken. Hem is hij nóch gehoorzaamheid nóch eerbied verschuldigd. Zijn vaderland is zijne klas, met andere woorden: de zeer groote meerderheid van het geheele menschdom. Haar hoort hij toe. Voor haar leeft hij, voor haar weet hij te sterven als het pas geeft.

De bourgeoisie weet het vaderland veel juister te waardeeren dan wij. Voor haar is het vaderland de melkkoe, waarvan zij leeft, haar bezit waarover zij naar goeddunken oordeelt. Daarom is het ook maar recht en billijk dat de bourgeois zijn ‘vaderland’ lief heeft. Het belang van dit vaderland stemt overeen met het belang zijner klas. Daarentegen zal de heerschappij der bourgeoisie slechts daardoor staande blijven, door dat het haar gelukt ook het proletariaat met hare vaderlandsgedachten te vervullen.

De heerschende klassen hebben er alle voordeel bij de proletariërs, bij iedere zich daartoe leenende gelegenheid, vaderlandsliefde in te enten. De vaderlandsliefde van het proletariaat is het sterkste machtmiddel, waarover de Staat beschikt om het vaderlandslievende proletariaat zelf neergedrukt te houden. De heilige liefde van het proletariaat tot het vaderland is het voorbehoedmiddel der bourgeoisie. Zij ver-

[p. 199]

eenigt in één gebied, in den klassenstaat, den arme en den rijke, den onderdrukte en den onderdrukker en omsluiert den klaren blik van den klassenstrijder met den nevel eener mystieke solidariteit. Er is niet alleen eene goede dozis begripsverwarring, maar ook een in den hoogsten graad betreurenswaardig gebrek aan socialistisch gevoel toe noodig, om het proletarische internationalisme met het patriotisme, dus den klassenstrijd met de harmoniedommelige liefde voor een met de bourgeoisie gemeen vaderland, te willen vereenigen.

Het moet daarom onze taak zijn de proletarische menigten waarop onze agitatie betrekking heeft, in hunne begrippen nopens het zoogenaamde ‘patriotisme’ zoo vast te maken, dat ook het vaderlandslievende phrasengewauwel hen niet méér roert dan het dwaze zoogstergeloof aan een kinderbrengenden ooievaar. Zoo lang de huidige theoretische verwaarloozing in zake ‘patriotisme’ onder ons voortduurt, zullen wij nog dikwijls hottentottenverkiezingen te beleven hebben. In naam van het vaderland wordt het proletariaat overwonnen. In naam der vereeniging van alle proletariers tegen den gemeenzamen vijand, het kapitalisme, zal het, de ketens verbrekend, overwinnen.

Dr. Robert Michels.