Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 112]

Brieven uit Parijs
III.

De groote gebeurtenis der maand Januari was voor ons de komst te Parijs van Peter Kropotkine. De kameraden hadden er aan gehouden zich te vereenigen rond dien veteraan van 't Anarchisme, dien onvermoeibaren strijder die, hoe vergrijsd dan ook, nog immer op de bres staat en nog de verwachtingen en illusies der jeugd behoudt. Er waren daar een veertigtal personen, verschillend van ouderdom, landaard, kunne en temperament, maar allen met dezelfde strekking, allen gedragen door dezelfde strooming, allen vereenigd door de liefde voor het breedste en schoonste maatschappelijk ideaal. De oude generatie was vertegenwoordigd door den ouden internationalist James Guillaume, die een der ijverigste leden der Jura-federatie was en die tegenwoordig over de Internationale bundels documenten en herinneringen uitgeeft, die tot nog toe de waardevolste bijdragen zijn voor de geschiedenis dier groote vereeniging. 't Is een kleine ouderling, mager, met sober gebaar, terughoudend maar blijkbaar goedhartig, wiens beminnelijk woord, gemengd met een zachte ironie, een onvergelijkelijke klaarheid en scherpte heeft. Tegenover hem bemerkte men Cornelissen met opgeheven hoofd en gestrekten hals, met glinsterende oogen en buitenwaards gebaar, altijd op zijn hoede alsof hij steeds klaar stond om

[p. 113]

discussies aan te gaan. Verder zat de jonge Charpentier, de zwarte dichte haren op een zeer wit en fijn gelaat van ‘intellectueel’. Dan waren het de syndicalisten Griffuelhes en Pouget, twee krachtdadige masken, met de sterke, besloten trekken van mannen der actie, die koelbloedig blijven en helder zien te midden den strijd; niets is er in hen van den droomer of den utopist; niets van den idealisten-blik van een Elisee Reclus; men voelt hen zoo heelemaal in de werkelijheid, in het dadelijke leven. Pouget heeft een echt franschen kop en zijn koud en correct uiterlijk herinnert in niets aan het havelooze der spraak van ‘Le Père Peinard’. Maar ongetwijfeld was de spraak van ‘Le Père Peinard’ vrijwillig aangenomen als den best geschikten vorm om reeds zeer scherpe en zeer practische gedachten te doen inslaan.

In een hoek waren de artiesten vereenigd: Steinlen, de teekenaar van volkstooneelen, de fijne caricaturist Herman Paul, Maximilien Luce en Grandjouan. Elders zag men Amédée Dunois, open, vrank, vol jeugd; en vader Grave, ontloken dien avond en in een glimlach al zijn witte tanden toonend. En ik wil niet vergeten een chineesch kameraad te vermelden, die, met handen bevend van aandoening, aan Kropotkine de drukproeven toonde eener chineesche vertaling van enkele zijner brochuren. Het zicht dier bladzijden, bedekt met schilderachtige letterteekens, die zoovèr de goede propaganda gingen verbreiden, gaven de vertroostende gedachte in, dat de ontwikkeling der humanitaire begrippen de uitbreiding van het kapitalistisch regiem op den voet volgt.

Niets in die bijeenkomst herinnerde aan de officieele banketten, die men onder de burgerij aanbiedt aan ‘mannen van beteekenis’. Er waren geen toasten, geen redevoeringen

[p. 114]

met ronkende zinnen. Allen die daar vereenigd waren, zijn eenvoudige, eerlijke en overtuigde lieden, wier gemeene karaktertrek de moreele eerlijkheid is, de openhartigheid: men voelde ze innerlijk zooals ze zich uiterlijk vertoonden en niemand was daargekomen om effect te maken. - Kropotkine sprak ons over den toestand in Rusland, en de russische revolutie moet volgens hem gelukken en elders vollediger omwentelingen tot stand brengen. De rust die tegenwoordig heerscht zou maar tijdelijk zijn: wellicht dees jaar nog, altijd binnen kort, zal zich een nieuwe, geweldigere beroering voordoen, de vernietiging van 't Czarisme meebrengend en Rusland verder dragend dan de andere naties van Europa. Overigens de agitatie houdt in Rusland niet op. Als de fransche bladen - merkwaardig verschijnsel - sinds maanden heelemaal zwijgen over de russische gebeurtenissen, dan is het doordat zij betaald zijn om de fransche kapitalen, die de russische leeningen moeten dekken, niet af te schrikken. De revolutie wint sinds heur aanvang buitengewoon veld in Rusland; men heeft al menige vrijheid veroverd, onder andere de vrijheid van Drukpers, niet door bemiddeling van het parlement en den wetgever, maar langs directen weg, door de propaganda met de daad, door de vrijheden te nemen. Vrijelijk zet men aan alle kanten de vooruitstrevendste denkbeelden uiteen en men drukt en verspreidt anarchistische brochuren bij hoopen. De nieuwe geest zou ook in de menigten zijn doorgedrongen, en Kropotkine stelt veel betrouwen en veel hoop in den russischen boer.

Dat de vooruitgang verkregen wordt, zooals Kropotkine het zegt, door de directe actie der belanghebbenden en niet door uitvaardigingen van parlementen, wordt elken

[p. 115]

dag door de gebeurtenissen aangetoond. Zoo laat de wet op de zondagrust, door het fransch gouvernement gestemd, zoovele uitzonderingen toe en laat zoovele wegen open aan de patroons die zich er willen aan onttrekken, dat zij zonder uitwerksel blijft en dat de bedienden en de werklie verplicht zijn te manifesteeren om de uitvoering van de wet te eischen. Maar ziehier nu het drolligste: de minister die deze wet heeft voorgesteld duldt niet dat anderen dan hij haar willen doen toepassen. Aan hem komt die functie toe; dat hij onmachtig is om haar te vervullen, geeft weinig; hij zal aan anderen, geschikteren, niet toelaten er zorg voor te dragen. Aan hem te waken over de belangen der burgers; hij is er voor benoemd en kan niet dulden dat de burgers zelf zorgen voor hun eigen belangen. En ziedaar waarom Clemenceau een manifestatie deed verbieden die voor doel had een wet te doen eerbiedigen door hem gemaakt en waarom hij door de troepen degenen deed chargeeren die trots alles wilden manifesteeren.

't Is onzeggelijk boertig! Maar 't is te hopen, dat de werklieden, door gelijkaardige ondervindingen, eindigen zullen met zich te overtuigen, dat zij ongelijk hebben aan om het even wie de verdediging van hun belangen op te dragen, - dat een gecentraliseerde regeering niets anders is dan een hinderpaal aan de harmonische werking eener maatschappij, - dat het gezag er niet minder schadelijk om wordt als het zich bevindt in de handen van een man die niets deed dan het recht en de vrijheid verdedigen, zoolang hij niet aan 't bewind was.

Jacques Mesnil.

Parijs, Februari 1907.