Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 73]

Brieven uit Parijs
II.

Een italiaansch kameraad, die kort geleden voor 't eerst naar Parijs kwam, voelde zich terstond vol geestdrift voor de machtige, veelvuldige en vroolijke bedrijvigheid der groote stad. Na Londen, verpletterend en doodsch, waar men zich afgezonderd voelt, waar zaken en wezens u maar weinig aanhalen, deed Parijs hem zoo goed aan, door hetgeen hij er meedeelend en direct-menschelijk vond. Hij was de opstellers van Les Temps Nouveaux en die van Le Libertaire gaan vinden, evenals de inrichters de syndicalistische beweging; hij was een bezoek gaan brengen aan Delesalle die een sociologischen boekhandel inricht, aan den ouden Naquet zoo genegen voor de nieuwe gedachten, en aan Paul Robin die al zijn werkkracht wijdt aan de neo-malthusiaansche propaganda. Overal kreeg hij het versterkende gevoel van een ievrig, eerlijk werk. Maar niets liet zulken verfrisschenden indruk na als de Kerstnacht, dien hij doorbracht in de volksuniversiteit van het XIV^e arrondissement. Daar zag hij menschen uit de volksklasse zich aan de vreugde overleveren met de ongemaaktheid en de spontaniëteit der kinderen, zonder dat die vreugde iets stuitends of gemeens had. Hij zag er werklie die een uitstekende opvoeding aanwezen, en hij was letterlijk verbaasd te bestatigen

[p. 74]

dat die lui geen wijn namen buiten den maaltijd, alhoewel er te hunner beschikking was, en dat heel hun vreugde zich handhaafde zonder eenigen kunstmatigen prikkel. Midden dit feestende volk bevond zich de oude internationalist James Guillaume, gelukkig om 't genoegen dier brave lui, die hij uit al zijn krachten helpt verbeteren en onderrichten en die hem beschouwen als een vader. Zelf mengde hij zich in den dans en hij bleef daar tot 's morgens, willende onder de zijnen leven en hun indrukken deelen tijdens de uren van vermaak als tijdens de uren van strijd.

Dees Parijs, ongelukkiglijk, is niet datgene wat gezien wordt door de vreemdelingen, de voorbijgangers: wat door dezen bijna uitsluitend wordt gezien, is de stad van weelde, van vermaken en van zaken: onder dit opzicht is Parijs niet méér waard dan andere groote steden. Het is niet meer bedorven dan Berlijn, Londen of Weenen, maar 't verderf heeft er een zekere kleur, een zekeren brio die elders eraan ontbreken, daarom komt het meer uit...

Dìt Parijs biedt vele spectakel-zalen: de verdervendste en minst vermakelijke is voorzeker het Parlement, dat tevens iets weg heeft van de beurs en den circus. Er worden daar kluchten gespeeld die dikwijls meer siniester dan wel leuk zijn, maar, gelukkiglijk, soms ook leuker dan siniester. De klucht der scheiding van Kerk en Staat kwam nog niet aan heur einde: die scheiding, die het noodigste en natuurlijkste ding ter wereld schijnt aan elken gezonden geest, voltrekt zich in het vooruitstrevendste land van Europa (van uit een politiek oogpunt gesproken) alleen met alle voorzorgen en met alle

[p. 75]

denkbare omzichtigheid. De halstarigheid van den paus heeft de zaken iets of wat bespoedigd; maar de Republiek vertoont tegenover de oproerige kadodders een verduldigheid en grootmoedigheid, die zonderling afsteken tegen zijn brutale houding tegenover werklie-opstanden. Het is waar, dat die arme kadodders maar zwakjes en erbarmelijk voorkomen en het is zichtbaar dat, in Frankrijk, hun levenskracht tot zeer weinig gedaald is. - Gelukkig verschijnsel!

De politieke daad, die de volksvertegenwoordigers met de meeste overtuiging, geestdrift en samenhang uitvoerden, was het verhoogen van hun tractement met 6000 franken ineens. Hierdoor bezwaren zij het budjet met verscheidene millioenen, maar ten minste hebben ze nu een voldoende loon (15000 fr!) om te genieten van de parijzer vermaken.

Een genoegelijker, gezonder en minder kostbaar schouwspel dan degenen die vertoond worden in 't Parlement, werd ons verschaft door Lugné Poe: het is de comedie van den Belg Charles van Lerberghe, ‘Pan’. Dit stuk, met geheel anarchistisch accent, vertoont ons Pan, aankomend in een vlaamsch dorp, onthaald en begroet door de eenvoudigen, door het volk, predikend het communisme, de vrije liefde, den terugkeer tot het natuurleven. De overheden - de burgemeester, de veldwachter, de pastoor, de kapelaan, de onderwijzer, enz. - verontrusten zich en vergaderen tot het treffen van middelen om het gevaar te keeren. Hun beraadslagingen vullen het grootste deel van het stuk en 't is een opperbeste satyre, op de houding der ‘orde-partijen’ tegenover de revolutionairen. De ontoegevende clericale partij, vertegenwoordigd door den

[p. 76]

kapelaan, en de voltairiaansche liberale partij, vertegenwoordigd door den schoolmeester, twisten over de middelen om het oproer te dempen en beleedigen malkaar; maar wanneer het gevaar dreigend wordt, trekken zij allen aan één zeel en vereenigen zich tegen den gemeenschappelijken vijand, den anarchist, den heiden. - Er zijn daar onwederstaanbaar-luitige tooneelen, onder andere een kiestooneel, dat een smakelijke parodie is op het algemeen stemrecht: het volstaat den vorm der gestelde vraag te veranderen, om met groote meederheid een motie te doen aannemen, die de vergadering kwam te verwerpen met bijna algemeene stemmen.

Het publiek dat die uitvoering bijwoonde was vebluft en slecht te pas: het verstond niet immer (want de satyre was te fijn voor hem) maar het voelde zich gedurig geraakt door die ‘charge’, die niets spaarde van zijn geloof, zijn superstitie noch zijn princiepen.

Jacques Mesnil.

Parijs, Januari 1907.