|
| |
| |
| |
Uit 't leven van Jozef
‘Katrien’
IV.
Haar laatste morgen.
En zijn laatste ook, bedacht ze treurig.
Die kleine kerel, dat arme schaap, die schattebout...
Zij zelf de schuld van alles, en hij had 't uitgebracht, in z'n onschuld, en i besefte niet wat i gedaan had...
Ze behield haar eigen kind, en hij behield z'n moeke. Maar was zij niet z'n tweede moeke?...
O nee, ze kon 't 'm niet zeggen, nu in geen geval, nu 't ook zoo'n zonnige morgen was, en i weer zoo aardig was begonnen te babbelen.
- ‘Jozef heeft Katrien gister heelemaal niet gezien. Jozef is de heele dag bij tante geweest, omdat pa ziek was. Pa blijft vanmorgen ook nog thuis. Hoofdpijn en koorts.’
Ze liet 'm maar praten, hopende ook, dat i 't teere punt zelf zou aanroeren.
En werkelijk, bij 't gaan langs 'n tapperij, onder de indruk van 'n plotselinge herinnering vergetende, zich te zullen verraden, treuzelde i hardop:
- ‘Nee, nee, naar de kerels nooit weer, moeke en pa willen 't níet hebben; nooit weer, nooit weer, hoor Jozef.’
| |
| |
Katrien voelde 'n lichte vreugde, angstig al, bij 't naderen van de school er zelf over te moeten beginnen.
- ‘Maar venteke, moeke en pa? Wat zeiden die... Heeft Jozef 't dan verteld?’
Hij kleurde even, maar, zijn schrik handigjes met kinderlijke niet-nauwnemendheid wegmoffelend achter 'n zenuwachtig lachje, terwijl i gemaakt-druk Katriens hand heen en weer zwaaide, zei i:
- ‘Ja, ik heb 't verteld... Nee, niet verteld, maar pa vroeg er naar... Jozef wist heelemaal niet meer, dat 't niet mocht.’
Ze had wel 'n verwijt willen zeggen, maar ze voelde er geen kracht toe. Wat zou ze zoo 'n kind ook verwijten, de laatste tien minuten dat ze nog met 'm saam was?
En was 't niet alles hàar schuld, had ze zich zelf niet alles op de hals gehaald, èn dat kind? Ja, hem ook, want vanmiddag zou ze weg zijn en i zou 'r zoo missen....
O God, 't zwaarste kwam nog aan! Ze moest 't 'm zeggen en i zou 't niet geloooven, want de reden kon ze niet noemen, en dat plotselinge zou i niet begrijpen..... En als ze niets zei, zou i 't later ‘zoo stout van Katrien’ vinden, net als wanneer ze soms onverwacht achter z'n rug wegkroop om 'n deur of in 'n zijstraatje.... Dan kon i met zoo iets angstigs, diepellendigs in z'n hoog stemmetje om 'r roepen... En dan zou ze toch niet weer komen, als anders wel, om zich te laten slaan en 'm te kussen op z'n lachend en huilend gezichtje. O, dat lieve kind, dat lieve kind....
Maar liet ze nu kalm zijn, even bedenken, dat Jozef eigenlijk niets verloor en dat zij haar eigen | |
| |
venteke bij zich kreeg, dat 't 'n scheiding was, die toch eens had moeten komen, en dat ze 'm nog wel 'es weerzien zou ook.
Wat was 't dan, dat haar in deze oogenblikken zoo treurig maakte?
Dat ze 'm zoo lief gekregen had om z'n gelijkenis met haar eigen kind, dat ze zóó zelden zag; dat hij haar niet begrijpen zou en dat zij 't niet ophelderen kon; dat i voortaan met 'n andere meid zou loopen?
O, 't was zeker omdat elke scheiding moeilijk valt, en deze nu zoo plotseling was en voor hem zoo om over na te tobben... Maar later, als moeke 't 'm vertellen zou, - die zou niets dan goeds van 'r spreken... O, die goeië, lieve mevrouw... Best, best voor haar, tot 't laatste toe! ‘Als meneer 't niet beslist wou...’, had ze nog gezegd... 't Was om te huilen, te huilen...
En nu zou 't uit zijn, deze straat nog en dan nog de hoek om, en dan, en dan... Ze moest 't toch zeggen, zeggen: vanmiddag komt 'n ander je halen...
- ‘Jozef, m 'n kereltje... Nee, Katrien zal er niks boos om zijn, dat je 't verteld hebt... 't Is wel heel naar voor Katrien, dat je 't gezegd hebt, en voor jou ook, ook voor jou, vent, want... e... Hè?... Zeg, heeft moekeje 'n lekkere boterham meegegeven in 't trommeltje... en wat lekkers ook, venteke?’
Haar stem hokte, Jozef begreep niet, vond Katrien weer vreemd, net als Zaterdag, en haar hand achteruit trekkend, hield i haar staande en keek haar aan. Toen verdwenen voor haar de huizen en de straat en de menschen, ze voelde iets moeilijks in haar keel en haar oogen vochtig worden, ze zag niets meer dan dat kind, dat blonde krullekopje, dat tengere lijfje, die onbenullige beentjes | |
| |
in 't spannende tricot-broekje, en ze tilde 'm zoo maar zonder aarzelen tot zich op, tegen zich aan, en kuste 'm, kùste 'm.
Jozef was beteuterd, werd even angstig, duwde zich terug en begon haar te aaien, als om 't oude, gewone gezicht terug te roepen.
- ‘Katrien, wat is er?.... Toe, gewoon doen, anders wordt Jozef bang...’
- ‘Bang, bang? Nee schat, niet bang hoor, niet bang, kom maar, kom maar... kom, hè?’
Ze moest nog iets doen voor 'm, toe, ja... maar wat, wat? O, 't zou nu zoo gauw uit zijn tusschen hen, en ze kon, ze kòn 't niet zeggen....!
Haar groote teederheid voor 'm, geworden en gegroeid naast die voor Nol en haar kind, een daarmee omdat hij 't eenige was dat haar altijd aan die twee deed denken, welde nu warm in haar op, 'n uitweg zoekend eerst in zoenen, en nu, en nu...
Ze moest nog iets voor 'm doen, nog ièts, nog 'n klein bewijsje geven, 'n klein pleiziertje...
- Zeg, vent, geef nou Katrien dat trommeltje 'es... Wacht, hè?... Toe maar vent... Zoo... Hij krijgt wat van Katrien, hoor! Hier, kijk 'es, uit die mooie winkel... zoo 'n groot stuk chocola... Nou?’
Hij liet zich mee trekken naar binnen, bang eerst om haar vreemd doen, toen blij en alleen denkend aan 't groote, ‘'t heele, heele groote, lekkere stuk chocola’, dat ze 'm kocht, uitbundig dan en met stralend gezicht bij 't heerlijke zakje fondantjes, dat ze als 'n moeder zoo zorgzaam tusschen z'n beide boterhammetjes in 't trommeltje stopte.
| |
| |
- ‘Ziezoo vent, van Katrien hoor.... Nou, kom maar... Dag juffrouw!’
Buiten zei ze eerst niets: ze was zoo vol, zoo vol; 't moest nu ook gedaan zijn, want alles danste al in heete tranen.
Jozef, toch 'n beetje gedrukt onder 't vreemd-ongewone, liep zwijgend naast haar, z'n gedachten gingen van die goeie, lieve Katrien aan z'n eene zij naar die heerlijke schat aan de andere.
Maar voor ze bij 't schoolhek kwamen, in de drukte van kinderen en meiden, bleef Katrien nog eenmaal staan; nu om 'm te dragen... voor 't laatst misschien... en 't 'm in te fluisteren, dat ze wegging... en ze wel 'es gauw terug zou komen, maar niet om 'm naar school te brengen... en dat i 't niet naar moest vinden,... dat moeke wel weer 'n nieuwe Katrien, misschien 'n betere, veel betere Katrien voor 'm zou vinden...
't Laatste zei ze, even diep in zichzelf gekeerd, met 'n snik.
Jozef geloofde er niets van, kneep in haar wangen, om haar te doen lachen, gaf haar, toen ze ernstig bleef, gauw twee kleine zoentjes...
Wat later, na 't binnengaan van de kleedkamer, kwam i nog even met z'n krullekop boven de vensterbank uitkijken en zag i haar staan, aan de overkant der straat.
Ze wuifde, snel en opgewonden.
Hij wuifde terug.
Die heele morgen en 's middags ook dachten ze veel aan elkaar.
's Middags haalde pa 'm.
| |
| |
Hij kleurde, lachte, blij-verrast.
Moeke had 'm ook wel 'es gehaald; dat was prettig tegenover de kinderen, vond i; juf maakte dan 'n praatje, vertelde van z'n werk, z'n gehoorzaamheid, streek 'm over 't haar, was veel aardiger nog dan gewoonlijk.
Met pa was 't nog weer anders. Hij sprak veel met de jongens over ‘z'n pa’ en zij over de hunne. Zulke echte groote heeren als dat waren, en ze deden dit of dat, gingen altijd naar 'n kantoor, hadden knechten aan 't werk, hadden 'n gouden horloge en echte scherpe messen, en ze waren zoo sterk... Maar nu werd z'n vreugde gauw verwondering.
Zonder 't, met z'n klein verstand, sterk te kunnen overwegen, merkte i Katriens woorden van vanmorgen door z'n hoofdje gaan. En toen weer ging i 't vreemd vinden van de chocola en de fondantjes; dat had 'm de heele dag al wat onrustig gemaakt, soms even gejaagdverlangend naar 't oogenblik dat ze er zou zijn om 'm af te halen, de oude lieve Katrien van altijd. Ook 't gebeurde Zaterdag had i er aldoor, hoewel weer zonder 't duidelijk te kunnen beredeneeren, mee in verband gebracht.
En nu was ze er niet.
- ‘Dag pa,... waar is Katrien?’
Meneer vond 'm opgewonden, dacht eerst dat 't van blijdschap was, maar merkte nu wrevelig z'n gejaagdheid op.
- ‘Wacht vent, eerst je jas maar even... dat we buiten komen. Pa vindt 't hier warm,.... hè, om te stikken!’
Op de stoep bleef juf nog even praten en Jozef, aan pa's hand, keek vorschend naar buiten, langs 't | |
| |
hek en de straat op, vaag hopend dat Katrien er toch nog zou zijn. Hij had ook chocola voor haar bewaard, had zich willen laten dragen, om 't dan midden op straat onverwacht voor de dag te halen en 't samen, zoo met de gezichten dicht bij elkaar, op te peuzelen.
Dat was nu zoo 'n ideetje van 'm geweest.
En nu was ze er niet.
Buiten herhaalde i z'n vraag.
Wist i er dan heelemaal niets van, vroeg meneer, had moeke 'm niets verteld, en Katrien zelf dan, vanmorgen?
Nee, nee, Katrien was weg, pa zou 'm in 't vervolg halen en Frits brengen en misschien binnenkort 'n nieuwe meid.
Maar Jozef was niet tevreden, geloofde niet, wilde meer hooren, begon dreinerig te zeuren.
Moeke zou 't 'm wel vertellen. Hè, hij moest nu 'es even zoet zijn: pa was pas weer wat beter...
Hij bleef ontstemd, liet zich als vermoeid half onwillig voorttrekken en vertelde van al 't lekkers dat i gekregen had, en van z'n plannetje met de chocola, en dat nu morgen de aardigheid er af zou zijn.
Want morgen moest Katrien 'm weer brengen, ze had 'm vanmorgen wat wijs gemaakt en pa zeker ook, en pa was vandaag weg geweest: ze kon er nog best wezen, als ze thuis kwamen. Ja, acht fondantjes had i nog in 't trommeltje, voor ieder twee, voor Katrien 'n groot stuk chocola, want die had 'm alles gegeven. Ze kregen 't dus eigenlijk allemaal van Katrien, hij niet alleen. Maar toen pa stil bleef, wrevelig onder 't geval van dat lekkers en Jozefs overdreven aanhankelijkheid voor die meid, die meid die 'm zeker altijd met snoe- | |
| |
perijen omgekocht had, om zich van z'n stilzwijgen te verzekeren; toen pa 's gezicht bij die laatste opmerking zwart stond en i zich plotseling door 'n driftig rukje tot flink loopen voelde aangespoord, schoot de gedachte door z'n hoofd, dat alles in verband kon staan met 't gebeurde Zaterdag.
Hij keek aldoor naar boven, 't donkere gezicht bestudeerend, of de oude welwillendheid niet terugkwam.
Hij moest 't nu toch weten, want hij begreep maar niet; alles was zoo vreemd de laatste dagen, Katrien zoo gek, en pa en moeke...
- ‘Pa, dat van Zaterdag, is pa daarom kwaad geweest op Katrien?’
- ‘Heeft ze daar met Jozef over gesproken?’
- ‘Nee, Katrien heeft niks gezegd. Jozef heeft gezegd, dat ik 't gezegd heb van de kerels.’
- ‘Nou vent, ze is weg, voor goed; pa is heel boos op haar geweest en moeke ook. Katrien is 'n slechte, slechte meid. Jozef moet nooit, nooit meer aan haar denken;... foei!’
- ‘Katrien slecht? Katrien, Katrien?’ treuzelde i. ‘Weg, weg... Katrien weg,... waarom... waarom?’
En toen opeens, nog verre van vereenigd met de gedachte, dat 't al gebeurd was:
- ‘Dan zal Jozef Katrien zeggen dat ze blijven moet, Jozef zal Katrien vast houden, heel vast, als ze weg wil.... Als Katrien niet naar Nol mag, waarom komt Nol dan niet bij Katrien?... Jozef zal 't vragen, straks dadelijk... En Katrien krijgt de chocola, en ook nog de twee fondantjes, die Jozef anders zelf had opgegeten.’
Hij begon te huppelen, blij om 't vinden van de | |
| |
mooie uitkomst, met 'n gloeiend, uitdagend gezichtje naar pa, die even gemompeld had en zwart keek, onheilspellend zwart.
Thuis, maakte i z'n handje dadelijk vrij, deed z'n mutsje af en hing 't, beslist als 'n groot mensch, aan de kapstok. Alles voorbijdenkende, pa en moeke en Frits en de huiskamer, al z'n begeeren en willen uitend in 'n krampachtig klemmen van 't trommeltje tegen z'n borstje, ging i gejaagd, opgewonden, rechtstreeks naar de keuken.
Met de kracht van z'n volle lichaampje duwde i de deur open, wilde haar tegemoet stormen...
Ze was er niet.
Terug toen, de gang door, de kamer in...
Moeke niet, Katrien niet... Naar boven...
Pa stond bij 't fonteintje aan de trap en hield 'm tegen.
- ‘Jozef...’
- ‘Pa, waar is Katrien? Katrien, katrien!’
- ‘Jozef...’
Hij schreeuwde 't nog 'es, wond zich meer en meer op bij die drukkende geheimzinnigheid, die koelheid, dat ontwijken van pa, die anders gezegd zou hebben: ‘Venteke, wat is er? Er is niets, niets,’ en 'm opgenomen en gekust en bij moeke gebracht hebben....
- ‘Katrien, Katrien!’
Toen ging i toch de trap op, springend met beide voetjes tegelijk, driftig z'n vuistjes slaande op de treden.
Boven vond i moeke in stijve houding voor de slaapkamerdeur.
Ze vloog 'm niet tegemoet als anders, had tranen in de oogen, wachtte tot i bij haar zou zijn, als heel welwetend maar onmogelijk kunnende helpen.
| |
| |
Jozef begreep niet, maar gevoelde...
En i stormde op haar toe.
Toen tilde ze 'm met 'n zenuwachtig-driftige zwaai tot zich omhoog, drukte z'n gezichtje in haar wang, kuste 'm, kuste 'm, hartstochtelijk. Maar opeens merkte ze dat i schreide; z'n borstje schokte, z'n onverstaanbare woorden gingen over in zacht gedrein, en ze duwde 'm terug, nu vastberaden-ernstig om'm te kalmeeren.
- ‘Venteke, wat is dat nou? Katrien heeft 't toch gezegd; kom, kom... Moeke 's kereltje, hoor!’
Ze kon zich al niet meer goed houden; ze had ook zóo ernstig nagedacht vandaag, ze was zóo vol van alles.
- ‘Moeke, is Katrien dan wèg, komt Katrien niet wèer??’
Hij vroeg 't met zoo groote, verschrikte oogen, zoo plotseling hield 't schreien op, als stond alles opeens in 'm stil, dat ze huiverde van aandoening.
Hoe had ze 't 'm ook willen zeggen, hoe, hoe? Waar waren al die verstandige woorden van vanmiddag?
- ‘Jozef, maar schat, moeke 's pop, hoe is 't nou? Lieveling dan..., moeke blijft toch bij je...!’
- ‘Maar wàarom is Katrien dan weg, waárom, waàrom blijft pa zoo lang kwaad...
‘Waarom, waarom...? Jozef begrijpt 't niet, ikke begrijp 't niet...’
Moeke bleef zwijgen, weifelend.
En i wrong zich opeens los en als dreef 'm 'n wilde gedachte, ging i springend en glijdend en strompelend de trap af, stormde naar de voordeur.
Driemaal sloeg z'n voetje met kort-nijdige wanhoopsslag er tegen; maar toen die twee daarbinnen stil | |
| |
bleven, verrast, gespannen luisterend, drukten zoo de eenzaamheid van z'n jong bestaantje, z'n machteloosheid, z'n hulpeloosheid op 'm neer, dat i zich plotseling slap liet vallen tegen de muur, en z'n hoofdje achterover werpend, huilde, jammerde i 't uit.
Gron. 1904.
David Moolenaar.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd