Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 342]

In 't Morgenland

Na de groote internationale meeting, die in Juni l.l. te Londen gehouden werd om de Armeensche kwestie te bespreken, had men kunnen verwachten dat de Sultan het wezenlijk gevaar zou inzien dat er, voor zijn rijk, in zijn barbaarsch regeeringssysteem besloten ligt.

In plaats van verbetering, zien we de wanorde en verdrukking steeds stijgen, met nu en dan een korten stilstand om den een of anderen konsul te laten voorbij trekken. Wanorde in 't finantiewezen, wanorde in 't leger, wanorde in 's lands bestuur! Buiten de vijf duizend Albaneezen, die de persoonlijke wacht van den Sultan uitmaken en nacht en dag zijn paleis omringen, werden er nog 1900 Albaneezen aangeworven. Het scheen dat die vijf duizend mannen niet bestand waren tegen de aanvallen van zekere ministers! Er werden in 't paleis revolverschoten door de ministers gewisseld; één zou zelfs op den Sultan gevuurd hebben. Er is niet achter te geraken, wat er eigenlijk gebeurd is, doch zeker is het dat dit incident aanleiding gegeven heeft tot de aanwerving der 1900 nieuwe Albaneezen. Die Albaneezen zijn dan ook de eenige die goed en regelmatig betaald worden. In 't binnenland zijn de meeste soldaten zonder kleeding, soms zonder voedsel en altijd zonder soldij. In Bitlis werd de bazar (overdekte markt) die bijna uitsluitelijk door Armeensche winkels bezet is, in brand gestoken en geplunderd door de Turksche soldaten, die te vergeefs op hunne soldij gewacht hadden en zich

[p. 343]

verplicht zagen op dergelijke wijze het noodige te bemachtigen.

Rusland doet wat het kan om, op de bekende manier, de orde te helpen handhaven.

Toen het nieuws der ijselijke moorderij van Sassoun in Rusland toekwam, trok eene bende van 60 Russische Armeniërs de grens over om hunne broeders te helpen. Zij werden nagezet door de kozakken, die zich bij de Turksche soldaten aansloten. Het handvol dapperen, ziende dat geen strijd mogelijk was, wilde zich overgeven. Vier afgevaardigden werden uitgestuurd en werden, zonder aanhoord te worden, ter plaatse vermoord. Dan trokken Turken en kozakken op de overblijvende af en brachten tot den laatsten man om. Na de slachting vierden de de moordenaars feest en dronken, tot ze allen als zwijnen in bloed en wijn rondwentelden. Om een aandenken aan deze roemrijke daad te behouden, werden de lijken, na de schandelijkste schendingen ondergaan te hebben, op een hoop gestapeld en, omringd van de bedronken moordenaars, door den kapitein der kozakken gephotografieerd. Deze photografie is in onze handen en vormt een der striemendste bewijsstukken tegen de geweldenarijen der Russische regeering, die de taak op zich genomen heeft het leven en de vrijheid der Armeniërs te doen eerbiedigen!?⁽¹⁾

Maar, zal dit blijven duren?

In September verscheen volgend manifest der Armeensche Revolutionnaire Federatie:

‘De Turksche regeering heeft het 4^de legerkorps te

(1) De commandant Pickoff, die aan 't hoofd der kozakken stond, en de hierboven vermelde gruwzaamheden bevool, werd door een Armeensch revolutionnair gedood, kort na die gebeurtenis. Hopen wij dat het eene heilzame les voor andere officieele mordenaars weze.

[p. 344]

Etzindjan gemobiliseerd; onder 't gewone voorwendsel den opstand te dempen wordt eene nieuwe slachting beraamd. - De Armeensche revolutionnairen vragen niet dat men hen spare, maar zij hebben het recht der regeering te vragen dat de strijd gevoerd worde tegen hen en niet ontaarde in gruwzame bloedbaden, aangericht onder de weerlooze en onschuldige bevolking; zooniet zal de revolutionnaire partij zich genoodzaakt zien hare toevlucht te nemen tot de uiterste middelen, waarvan zij zich tot heden onthouden heeft. - De partij hoopt dus dat de diplomatie eindelijk krachtdadig en doelmatig zal optreden, om de veiligheid der vredelievende bevolking te waarborgen.’

Wanneer Rusland zijne kozakken over de grens laat gaan om de Baschi-boezoeks de hand te leenen en de Armeniers uit te moorden; wanneer Oostenrijk in de inrichting der Macedonische gendarmerie niets anders ziet dan het plaatsen van Oostenrijksche officieren en de uitbreiding zijner politiek wanneer Duitschland zwijgend toeziet en van de algemeene wanorde gebruik maakt om zijne industrieele ondernemingen te doen gelukken; kortom, wanneer men in de diplomatieke kringen van Konstantinopel niets beters weet dan den Sultan aan te raden den opstand in Armenië onmiddelijk en krachtdadig te onderdrukken, dan zou het kinderachtig wezen nog langer te vertrouwen op die tusschenkomst van Europa. Het woord zal dus aan ‘'t uiterste middel’ moeten gegeven worden.

Europa heeft het gewild en draagt de verantwoordelijkheid van de gebeurtenissen die onvermijdelijk geworden zijn.

Edward Greene.

Konstantinopel, 12 November 1904