Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 223]

In 't Morgenland

De kwestie van Sassoun is uit de Wereld.

Sedert de Turken in Armenië regeeren was Sassoun steeds een hinderpaal voor het uitmoorden der armeensche bevolking. Door zijne hooge en stijle bergen bood het den opstandelingen eene veilige schuilplaats, eene oninneembare vesting. Geen wonder dus dat de regeering alles in 't werk stelde om zich van die streek meester te maken en er het armeensch element uit te drijven.

Geholpen door de Europeesche mogendheden en bezoldigde Kurden is de regeering er in gelukt de bevolking tot den laatsten man uit te moorden.

Zooals gewoonte werden de ondenkbaarste wreedheden op de slachtoffers gepleegd.

De tradionneele verkrachtingen vrouwen en meisjes, afsnijden der borsten, openrijten van buiken na de verkrachting herhaalden zich in elk der 52 vernielde dorpen.

Dank zij de werkeloosheid der Europeesche mogendheden, de bijzondere bescherming en den steun van den duitschen Keizer, heeft de Sultan zijn plan van vernietiging en uitroeiïng in Armenië kunnen doorvoeren. Er kome nu wat wil, zijn doel is bereikt en al het geparlementeer der wereld zal niet verhelpen dat Bitlis, Sassoun en Mousch verwoest en verbrand zijn. -

Even als in 1894 staan wij voor eene voorbe-

[p. 224]

dachte stelselmatige uitmoording. De verdelging der 52 dorpen en den moord, in Sassoun alleen, van 15.000 menschen was een plan dat reeds verleden jaar opgevat was en waarvoor de toebereidselen reeds in 't begin van dit jaar gemaakt werden. - Er werd zelfs door de regeering eene leening van 3 miljoen aangegaan om de kosten te dekken... Onder de oogen der Europeesche Consuls werden sedert Januari bataljons soldaten naar Sassoun en Mousch gezonden zonder dat daartoe een grond voorlag.

Wat meer is en van aard was om bij de staten die door het onderteekenen van het verdrag van Berlijn in 1878, zich verbonden hebben het leven en de vrijheid der Armeniërs te doen eerbiedigen, is dat het bevel over die bataljons, en het gezag over de streek die in 1894 en 1896 zoo bloedig geteisterd werd, aan dezelfde personen toevertrouwd was, die zich toen beroemd gemaakt hadden door hun moordenaarsgenie. - Veldmaarschalk Zekki pascha stond nu weer aan 't hoofd van een legerkorps te Erzindjian en de gouverneur van Bitlis is dezelfde Ferid Bey die het bloedbad van Konstantinopel wist in te ríchten. Europa eischte, na de gruwzaamheden van 1896, de afstelling van die twee ambtenaren, maar verwaarloosde hunne heraanstelling te verhinderen op het oogenblik dat de voorteekenen eener nieuwe slachting elken dag zichtbaarder werden.

Dagelijks zagen de Armeniërs met ontzetting de troepenversterking rond hunne dorpen toenemen en het klimmend fanatism der Muzelmannen, dat zich uitte in beleedigingen en bedreigingen, verspelde eene vreeselijke ontknooping.

Menigvuldige telegrammen, berichten en smeek-

[p. 225]

schriften werden door de Armeniërs aan al de consulaten en gezantschappen gezonden ten einde de hulp en bescherming der mogendheden in te roepen, zoodat het gebeurde voor Europa geene verrassing was.

Begin Mei werden, krachtens een keizerlijk besluit, de dorpen van Sassoun ontruimd en de inwoners werden naar de vlakte van Mousch overgebracht. Deze ontruiming gaf aanleiding tot het afbranden van 17 dorpen (officieel cijfer). Hierdoor werd het doel der regeering duidelijk. In Sassoun kon de bevolking zich te gemakkelijk verdedigen, dank zij het gebergte; in de vlakte van Mousch, daarentegen was er geen weerstand mogelijk en de troepen konden daar naar hartelust de weerlooze bevolking ombrengen.

Na de bewoners van Sassoun op de vlucht gedreven te hebben werden de bewegingen der troepen derwijze geleid dat alle vluchtelingen op zekere punten moesten samenloopen. Zoo hadden de voornaamste slagleveringen in twee groote dorpen van Sassoun plaats: Guelié-Kouzan en Talvori. De bewoners van 45 dorpen werden afgezweept en naar Guelié-Kouzan gedreven, door de troepen omsingeld en van den eersten tot den laatste omgebracht, uitgenomen de jonge vrouwen en meisjes die weggevoerd werden om den Kurden en soldaten tot boelin te dienen alvorens te sterven.

Helzelfde gebeurde te Talvori waar ook de inwoners van verscheidene dorpen eene schuilplaats meenden te vinden.

De wijze waarop die gruwelmoorden gepleegd werden, bewijst, dat de Sultan er zich aan verwachtte rekenschap van het gebeurde te moeten geven, want alles werd in 't werk gesteld om de sporen der verdelging

[p. 226]

uit te wisschen en een gebeurlijk onderzoek der Europeesche consuls onmogelijk te maken.

Na de slachting werden de lijken verbrand of in kleine stukken gehakt en in den stroom geworpen. Zoodat voortaan hun getal niet meer kon vastgesteld worden.

Waneer de consuls berichtten dat 52 dorpen vernietigd werden, bracht de regeering er tegen in dat er slechts 27 dorpen verwoest werden (alsof het getal 27 niet even welsprekend tegen de Turken getuigde!) In deze rekening echter werd Guelié-Kouzan slechts voor 1 dorp gerekend dewijl het eene samenlooping van 25 dorpen is.

Na Sassoun was het de beurt aan Mousch. Ook dáár konden de Turken dood en vernieling brengen, niettegenstaande de mogendheden reeds van al 't gebeurde te Sassoun onderricht waren.

Mousch werd beschoten onder voorwendsel dat de revolutionnaire aanvoerder Antranik er zich met eene bende schuil hield. In sommige dorpen van Mousch poogden de boeren weerstand te bieden en de militaire bevelvoerder noemde dien weerstand een verzet tegen de overheid en gaf bevel zonder genade alle dorpen neer te branden. Zoo werden achtereenvolgens verbrand en uitgemoord de dorpen Pertak, Megrakom, Guermerd, Alikchban, Avazaakpur en Arnid, ondanks de tegenwoordigheid der fransche en engelsche consuls.

Overigens deze laatsten hadden geene volmacht iets uit te voeren, hunne taak bestond slechts in het nagaan en opteekenen der gebeurtenissen. Zij hadden dus evengoed kunnen thuis blijven.

Terwijl in alle landen van Europa onophoudelijk meetingen en betoogingen plaats hebben om verzet aan

[p. 227]

te teekenen tegen de uitroeiïng van het armeensche volk, wedijveren de regeeringen onder elkaar om den sultan in zijn uitmoordingstaktiek te helpen en aan te moedigen.

Frankrijk, la grande nation, kon eene vloot naar Mytilene zenden om de betaling der schuld Lorando en Tubini te eischen en op het oognblik zelve, dat in Armenië, op twee dagen afstand van Konstantinopel, de slachting in vollen gang was, deed een fransch admiraalschip eene plezierreis hierheen en liet admiraal Gourdon met zijn gevolg van vergulde lummels zich door den Sultan feestelijk ontvangeu en onderging den smaad van wege den sultan gedecoreerd te worden, - beleediging die, op dit oogenblik, door geen man van geweten kan geduld worden.

In de kamers antwoorde M. Delcassé, minister van buiten landsche zaken, dat de geruchten over Armenië sterk overdreven zijn. Om dit te zeggen steunt hij zich op de rapporten van M. Constans, fransch gezant te Konstantinopel, die eens luidop durfde zeggen; ‘Onze agenten zullen niets zien en als ze toch zouden meenen iets gezien te hebben, zal ik ze wel overtuigen dat zij aan oogenschemering lijden.’

De fransche pers is grootendeels aan den sultan verkocht en mag geen woord reppen op straf van niet betaald te worden.

Duitschland verkoopt den Sultan kanonnen en Mausergeweren en moedigt hem aan het begonnen werk te voltooien.

De duitsche nijverheid, vooral de duitsche knoeien broddelindustrie, bevindt zich daar goed bij en zoo-

[p. 228]

lang de kapitalisten tevreden zijn, is er geen gevaar voor den troon der dwinglanden.

Rusland, gelast met het doorvoeren der hervormingen in Turkijë, stuurt betaalde agenten uit om de Turken tegen de Armeniërs op te hitsen en doet alle Armeniërs die niet gerussifeerd zijn, over de turksche grens zetten om hen door de overheid te doen gevangen nemen.

Zoo weet de sultan door vlijerij en omkooping, de Europeesche belangen derwijze te verwikkelen, dat de diplomatie voortdurend gemuilband en geblinddoekt is.

De eenige redding der Armeniërs ligt in de organisatie hunner eigene krachten. Indien slechts de helft der armeensche bevolking van klein - Asie bewust was dat elke vrijheid door eigen kamp en eigen wil moet veroverd worden, indien slechts één vierde der mannelijke bevolking in 't bezit der middelen was om de Europeesche banken en handelsondernemingen ernstig te bedreigen, de hulp van Europa zou zich niet laten wachten.

Toen de Macedoniërs de bank van Salonika deden springen en een regen van bommen op de stad deden vallen, toen werd Europa dadelijk diep geroerd en alles kwam in beweging om de hervormingen (voor de honderd en zooveelste maal) te doen invoeren.

De Macedoniërs begingen de onvoorzichtigheid de vijandelijkheden te staken op Europa's verzoek en stemden er mede in de uitwerking van het fameuze programma van Muerzteg af te wachten. Nauwelijks was er een beetje kalmte of de Sultan begon reeds met zijne gewone muggenzifterstaktiek de voornaamste punten van het programma te snoeien en wist de onderhandelingen zóó heen en weer te schudden dat van de heele her-

[p. 229]

vorming niets meer overbleef dan de herinrichting en versterking der gendarmerie onder toezicht van Europeesche officieren. Maar ook dit nog op voorwaarde dat deze officieren het turksche uniform droegen en onder bevel en soldij van den sultan stonden, waardoor hen natuurlijk alle macht en initiatief ontnomen werd.

Dit is zóó waar dat Hussein Pascha, militair inspecteur van Macedonië, kortelings een rondschrijven aan de Europeesche officieren gericht heeft, hen berichtend dat zij zich niet in te laten hebben met de geschillen tusschen Macedoniërs en turksche overheden; dat hun rol zich beperkt bij het uitvoeren zijner bevelen. Een beter muilpeer kon Europa niet verlangen.

De Macedoniërs gaan nu herbeginnen en 't is te hopen dat ze ditmaal zich niet meer zullen laten terughouden, want van hun optreden hangt ook de verlossing van Armenië af.

Edward Greene.