Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 99]

Rond den Macedonischen Opstand

De beweging der Macedoniërs, evenals die der Armeniërs, is eene beweging der massa tegen gouvernementeele willekeur, een verzet tegen staatsonderdrukking, eene onbedwingbare opblaking van 't vrijheidsgevoel, een drang naar zelfstandigheid. 't Is 't bewustworden van een lang verdrukt volk dat, door veel lijden heen, eindelijk de noodige zedelijke kracht verkregen heeft om zijn ketenen af te werpen en den tyran het hoofd te bieden. 't Is eene heerlijke beweging vol forschen wil en grenzelooze kracht, die niet goedschiks buigen zal voor overmacht. Eene dier bewegingen die helden schept en de zielen sterkt.

Geboren uit het volk zal zij moeten zegevieren door het volk. 't Is niet te verwachten dat Europa, uit eigen drang, doelmatig ten voordeele der Macedoniërs zal optreden. Alleen eene buitengewoon sterke drukking der openbare meening zou de mogendheden tot handelen kunnen dwingen.

Ook hebben de opstandelingen met recht alle hoop op Europeesche tusschenkomst laten varen. Het verleden heeft hen geleerd dat men op niets rekenen kan indien men niet eerst en vooral op zichzelve rekent; dat het uitgangspunt van alle kracht in zichzelf liggen moet en dat men, in plaats van hulp en medelijden af te smeeken,

[p. 100]

Europa de tanden moet toonen en de financen-wereld doen sidderen. Geen deemoedig, zelfontkennend smeeken, maar zich tot eene bewuste kracht opwerken en door daden eerbied afdwingen van zijne meesters. Sympathiën doen ontstaan bij de volkeren is het eenige middel om Europa's tusschenkomst te bewerken. De mensch heeft slechts eerbied en bewondering voor de kracht; voor een volk dat zich zonder morren laat verdrukken voelen wij medelijden; maar wanneer dit volk opstaat en strijdliederen zingt, dan siddert onze ziel en worden wij heel en al, met ons innerlijk wezen, vastgehecht aan de beweging die spreekt tot ons bloed en een heerlijk beeld van mannenkracht in onzen geest schept, dat ons tot bewondering dwingt. - Dat is méér dan medelijden!

Sedert meer dan 25 jaar hebben de Macedoniërs ondervonden dat langs diplomatieken weg niets te bekomen is, en dat de Europeesche regeeringen nooit aan eene ernstige tusschenkomst gedacht hebben, althans niet ten voordeele der Macedoniërs. Hervormingsplannen werden genoeg gesmeed, meer dan er noodig waren; 't eenige wat men echter verwaarloosde was de toepassing dezer hervormingen. Europa liet zich telkens afschepen met de goedkoope beloften van den Sultan, niettegenstaande men wel wist wat die beloften waard waren. De geschiedenis bevat lessen genoeg om 't niet vergeten te hebben.

Sedert 1856, na den oorlog van Crimée, heeft het niet opgehouden hervormingsplannen te regenen. In 1875: belofte de hervormingen toe te passen (dat bewijst dus dat er verschil bestaat tusschen verbindingen aangaan en dezelve nakomen). In 1876: uitroeping eener Constitutie. - Die Constitutie kwam natuurlijk niet in werking en, in 1877, waren het alweer nieuwe beloften. - Eindelijk

[p. 101]

kwam, het jaar daarop, onder Engelschen invloed, het verdrag van Berlijn tot stand. Dit verdrag had een ernstig uitzicht en gaf iedereen hoop. Art. 23 heeft voor opschrift:

‘Hervormingen in Europeesch-Turkijë.’

Art. 61 luidt:

‘Hervormingen in Asiatisch-Turkijë.’

Art. 62:

‘Vrijheid en bescherming der Eerediensten.’

Van heel dit verdrag, zoo plechtig en ernstig opgesteld, met zooveel staatsie afgekondigd en door de zes grootste mogendheden onderschreven, is nooit een letter uitgevoerd. Integendeel, de afpersingen en vervolgingen, kortom, het hamediaansch stelsel nam meer en meer toe.

Van 1895 tot 1902 zagen alweer vier nieuwe hervormingsplannen het licht en ondanks al die hervormingen op papier, werd er geen vin geroerd om ze in praktijk te stellen en 't scheen niemand op te vallen dat nieuwe plannen totaal overbodig waren. Nochtans ware het niet moeilijk geweest de noodige drukking op den Sultan uit te oefenen, zelfs ondanks de verdeeldheid der Europeesche mogendheden, want op grond van het Berlijnsch verdrag heeft elk der onderschrevene mogendheden het recht afzonderlijk op te treden; en de zaak Lorando heeft bewezen dat eene ernstige vermaning, begeleid van een oorlogsschip, eenen zeer afdoenden invloed op den Sultan uitoefent. Wel is waar zou door een zulkdanig afzonderlijk optreden, de zaak niet uit de wereld zijn; want zonder een bestendig Europeesch toezicht is er in Turkijë nooit iets goeds te verhopen. Maar er zou ten minste eene tijdelijke beterschap in den toestand gekomen zijn en er ware veel bloed gespaard gebleven.

Het Europeesch toezicht, ingesteld door gezament-

[p. 102]

lijke werking der mogendheden en alleen afhangend van en verantwoordelijk tegenover Europa, is het eenige middel om de uitmoording der Macedoniërs te beletten. Niet alleen is dit toezicht een middel om de inwendige orde te handhaven, maar het is eene volstrekte noodzakelijkheid geworden om eenen algemeenen Europeeschen oorlog te vermijden.

Reeds verleden zomer was een Turksch-Bulgaarsche oorlog op 't punt uit te breken. Het naderen van den winter dwong echter de Macedoniërs voorloopig den strijd te staken en aldus wonnen de beide regeeringen den noodigen tijd om te onderhandelen en, voor 't oogenblik, het voor de deur staande konflikt te verdragen. Zeker is het echter dat een zulken oorlog onvermijdelijk is, indien niet Europa zonder dralen afdoende maatregelen treft om de Macedonische grieven te bevredigen. Maar dit is sterk te betwijfelen ondanks de schijnbaar goede wending die de onderhandelingen nu nemen.

Dezelfde redenen die nú eene Europeesche inmenging wettigen, bestonden er ook vóór 't uitbreken van den opstand. - Verleden jaar was de toestand juist zooals nu en niets belette Europa de handen aan 't werk te slaan en de toepassing van 't Berlijnsch verdrag te eischen. De gebeurtenissen hebben echter genoeg uitgewezen dat zulks niet het minst in Europa's bedoeling lag en we hebben integendeel gezien dat, toen het er op aan kwam Bulgariëns grenzen te doen eerbiedigen, Rusland zich plotseling heel en al terugtrok en Duitschland eene scherp geteekende, dreigende houding tegenover Bulgarië aannam, terwijl anderzijds den Turken vrijë hand gelaten werd.

Dus tot heden is de invloed der regeeringen vol-

[p. 103]

komen resultaatloos en hunne ‘visch noch vleesch inmenging’ heeft voor de opstandelingen meer kwaad dan goed gedaan, want de opstand is daardoor vertraagd en de verdrukking verlengd geworden.

't Is dus te voorzien dat, wat men nu ook nog in den zin eener tusschenkomst uitvoere of belove, de Macedoniërs voor die schoonpraterij doof zullen blijven, vooral zoolang de uitvoerende macht aan Rusland en Oostenrijk zal overgelaten zijn. Inderdaad kon men het niet beter verzinnen om wantrouwen bij de opstandelingen te verwekken. Het behartigen hunner belangen in handen leggen van twee machten, wier eenig doel is: hun eigen rijk uit te breiden ten nadeele van het Turksch grondgebied, was het zekerste middel om nooit tot eene oplossing te komen. - De twee mogendheden zullen elkaar steeds in den weg staan, door 't najagen hunner persoonlijke belangen, die onverzoenbaar zijn. - Voor Oostenrijk is de hoofdzaak zich meester te maken van Salonik om zijnen handel eenen uitweg langs de Egeeïsche zee te verschaffen. De verwezenlijking van dit plan staat lijnrecht tegen de Russische belangen, want, door de hand op Macedonië te leggen zou Oostenrijk den Russischen invloed in Bulgariën verdrijven en daardoor den weg naar Konstantinopel versperren, wat Rusland in geen geval gedoogen zal.

We zien dus klaar en duidelijk dat, als de eene loopen wil, de andere hem struikelsteenen voor de voeten zal werpen. Het beste wat zij gezamentlijk kunnen bereiken, is eene gelijkmatige verdeling van Macedonië, en de ongunstigste ontknooping zou zijn: een oorlog tusschen de twee naties. Noch in 't een, nog in 't ander geval ware het eene oplossing voor de Macedoniërs die

[p. 104]

noch Russen noch Oostenrijkers zijn willen maar wel: Macedoniërs, eischende hun recht op leven en ontwikkeling.

Hunne eischen zijn klaar en bondig saam te vatten en zouden gemakkelijk door te voeren zijn, indien de mogendheden belangloos handelen konden.

Hunne eischen luiden:

1^e	Een kristen gouverneur van Europeesche nationaliteit.
2^e	Een Europeesch toezichts-komiteit met uitvoerende macht.
3^e	Afschaffing der Turksche ambtenaren en bestendige scheiding van Macedonië.
4^e	Volkomen zelfstandigheid met gelijke rechten voor alle Macedoniërs, zonder onderscheid van ras. -
5^e	Aanwending der inkomsten voor de behoeften van het land, inbegrepen herstelling der wegen en invoering van een nieuw openbaar onderwijsstelsel. -

De onwil der regeeringen lijdt geen twijfel meer en de diplomatie is voor goed bankroet.

Er blijft nu geen ander redmiddel meer, dan dat waarmede men had moeten beginnen, namentlijk: drukking op de Europeesche regeeringen uitoefenen door de verschillende volkeren en gewelddadig optreden der opstandelingen, niet alleen in Macedonië maar in heel Turkijë, zoodat de beursdieven, uit schrik voor hun goud, de zaak der menschheid dienen.

Edward Greene.

Konstantinopel, 27-2-04.