Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 47]

In 't Morgenland

De komedie der hervormingen, besloten in 't programma van Muerszteg duurt nog immer voort. De Russische en Oostenrijksche regeeringen spelen goed hunne rol, zoo goed zelfs dat vele eerlijke menschen een oogenblik geloofden dat er ernst bij was. Men hoeft echter geen groot verstand te zijn, om reeds lang begrepen te hebben dat de werking dezer beide regeeringen volkomen nul is. De schandelijke diefstallen die Rusland onlangs pleegde ten nadeele der Armeensche natie, geven genoeg te kennen hoe Rusland de verdediging der Armeniërs verstaat.

Het hervormingsprogramma, dat eigenlijk overbodig is vermits het verdrag van Berlijn alle hervormingsplannen in zich sluit, werd reeds begin Oktober der Turksche regeering overhandigd, met het dringend verzoek hetzelve onmiddelijk uit te voeren: zooniet zou men zich genoodzaakt zien door afdoende maatregelen den Sultan er toe te dwingen, in andere woorden, men dreigde met eene oorlogs-verklaring. De gewone taktiek der Turken ging haar gang. Stelselmatig verschuiven, uitstellen, heen en weer trappelen, om op dezelfde plaats te blijven staan en daardoor de onderhandelingen te verlammen.

Het programma werd eerst afgewezen om eindelijk, na talrijke besprekingen, deerlijk verminkt aangenomen te worden. En hoe werd het dan nog aangenomen?

[p. 48]

In princiep!....... dus zonder verplichting voor de regeering hetzelve uit te voeren. Zoodat de Sultan door de Europeesche mogendheden gemachtigd is, onbekommerd voort te gaan met Macedonië en Armenië uit te moorden. Europa slikt de pil en is tevreden!

Die diplomaten zijn onbetaalbaar.

De Macedoniërs echter, weten ook waaraan zich te houden en hebben niet het minste vertrouwen in de werking van 't hervormingsplan. Zij vinden het geraadzaam gedeeltelijk onder de wapens te blijven gedurende den Winter, om met vernieuwde kracht den strijd weer op te nemen bij 't naderen der Lente. De hardnekkige en heldhaftige strijd, dien ze dezen Zomer gevoerd hebben, heeft genoeg bewezen dat zij vastberaden tot het uiterste zullen gaan en het is te voorzien dat de dinamiet nog van zich zal laten hooren.

Om de Europeesche mogendheden zand in de oogen te strooien, heeft de Sultan, met toelating van zijn boezemvriend Pinhelm, eenige Europeesche officieren laten komen om de gendarmerie in Macedonië herinterichten. Dus, de dringendste noodzakelijkheid in de oogen van Europa is de versterking der gendarmerie?!.... Ik denk dat de Macedoniërs er weinig voordeel zullen in vinden van door Europeesche gendarmen in plaats van Turksche neergesabeld te worden. Immers, ook die gendarmen worden door den Sultan betaald en staan onder zijne rechtstreeksche bevelen? Onder deze Europeesche officieren zijn er ook vier Belgische en die keuze is zeer goed, want de Belgische sabelsleepers zijn op 't punt der brutaliteit niet te onderschatten. - Na een paar weken in Konstantinopel geparadeerd te hebben, werden twee hunner naar Salonik en twee naar

[p. 49]

Uskule gezonden. Toen deze twee laatsten op hunne bestemming kwamen, vernamen zij dat de Zweedsche officieren, die door de regeering tot hetzelfde doel aangeworven waren, hun ontslag hadden ingediend omdat ze niet betaald werden. Plezierig vooruitzicht voor de Belgische gelukzoekers!

Op 15 December kwamen de Turken van Salonik in opstand tegen de hervormingen.

De politie ontdekte eene samenzweering en nam elf opstandelingen in hechtenis, daarna ging de Vali de Muzulmannen in hunnen tempel aanraden zich kalm te houden. Dit aanraden tot kalmte is van beteekenis, want dit bewijst dat de overheid eigenlijk met hen t'akkoord is. Zonderling bestuur: wanneer de fanatieke aanbidders van Allah zich gereed maken eene algemeene moorderij uit te voeren, raadt men hen tot kalmte aan - dat wil zeggen: niet te haastig, jongens, 't is 't juiste oogenblik nog niet; - maar wanneer de Armeniërs zich wreken op de schurken die hunne vrouwen en dochters verkrachten, dan wordt op bevel van den Sultan het dorp afgebrand en de bevolking uitgemoord.

Men hoeft zich zelfs niet eens schuldig te maken aan wraakneming, het feit Armeniër te zijn is voldoende om, zonder plechtpleging, neergeschoten te worden. - Getuige 't volgende uittreksel van een verslag, verschenen in Pro Armenia:

Verslag van Bitlis - Kergamo:

‘Ali-Mousso, dorpsoverste, heeft den Armeniër Ohan

[p. 50]

Garabédian dood geschoten toen deze met zijnen met koren beladen ezel voorbij zijne woning ging.’

Als uitleg gaf hij het volgende:

‘Er is een keizerlijk bevel, al de Ghiaours (ketters) te vermoorden, die ergens, ik weet niet waar, in opstand zijn.’

Dit piramidaal antwoord is eigenlijk eene domheid van wege den moordenaar geweest.

De Sultan beveelt wel onrechtstreeks de uitmoording der Armeniërs in Klein-Azië, maar wil niet dat zulke bevelen aan 't klokzeel gehangen worden. Dit neemt niet te min weg dat bovenstaand voorval een bewijs te meer is dat de Sultan nog immer voortgaat met Keizerlijke uitmoordingsbevelen uit te vaardigen.

De regeering heeft onlangs een nieuw reglement uitgevaardigd, krachtens hetwelke het innen der belastingen slechts door één enkel persoon mag geschieden. - Des niet tegenstaande is de belasting - ontvanger immer vergezeld van 80 á 90 soldaten, die de arme boeren welke niet betalen kunnen, duchtig afrossen en hun haver en goed met geweld weg nemen.

Volgens vertrouwbare statistieken is het aantal brooden dakloozen, ten gevolge der Turksche ordehandhaving in Macedonië, ongeveer 65.000. - De meesten dezer ongelukkige slachtoffers van de Turksche slachtingen, gaan barrevoets, hebben nagenoeg geene kleeding en sterven van honger en koude. Toch ben ik overtuigd dat de Europeesche regeeringen, die 't zoo goed meenen

[p. 51]

met de onderdrukte bevolking van Turkije, hen voor bandieten zouden uitmaken, indien, uit die massa uitgehongerden, een geduchte bende baanstroopers ontstond, - wat toch niemand mocht verwonderen!

Plaatsgebrek belet mij in dees nummer verder nieuws mede te deelen, maar in 't volgend nummer zullen de lezers van Ontwaking een nauwkeurig verslag vinden van de laatste mij bekende Turksche wandaden in Armenië. Het is goed dat het publiek op de hoogte zij van de hamediaansche moorderijen, waaraan Europa deel neemt en waarvan dus een gedeelte der verantwoordelijkheid valt op elken Europeaan, die niet doet wat in zijne macht ligt om die toestanden te doen ophouden.

Edward Greene.

Konstantinopel, 2-1-04.