Ons Erfdeel. Jaargang 50

[p. 94]

Imperfectie zo perfect mogelijk weergeven
Vijftig jaar, een zelfportret

Vijftig worden is iets waarvan ik me vroeger nooit kon voorstellen dat ik dat zelf ook eens zou meemaken. Het jaar 2007 lag heel ver in de toekomst. Eerst moest het nieuwe millennium nog komen en dat was al onwezenlijk genoeg. Mijn toekomstbeeld is nooit geënt geweest op het iets bereikt moeten hebben op een bepaalde leeftijd. Ik had gewoon een hoop idealen die ik door de loop der jaren heb bijgesteld aan de situaties waar ik in terechtkwam. Ik heb ook niet bereikt wat ik echt wilde, maar ik heb wel bereikt wat ik nooit verwacht had. Ik droomde, toen ik net begon als choreograaf, van wereldberoemd worden en de hele wereld over reizen, maar naargelang de jaren vorderden, wil je eigenlijk ook dat het zo gaat als het gaat. Je kiest toch zelf je pad.

Natuurlijk was ik me bewust van het proces van ouder worden. Het gaat allemaal niet zo soepel meer en dingen die ik ‘vroeger’ wel kon en deed, kan ik nu niet meer of niet meer zo goed of zelfs wil ik sommige dingen ook niet meer. Maar eigenlijk wen je er geleidelijk aan. En ineens ben je het: vijftig. Ik realiseer me dat ik het grootste deel van mijn leven geleefd heb, maar dat als alles goed gaat, er ook nog een heel stuk te gaan is. Tijd gaat snel, maar gelukkig niet zomaar voorbij, al heb ik wel meer haast gekregen omdat de tijd niet meer zo eindeloos is als dat hij vroeger leek. Ik ben daardoor wel kritischer gaan kijken naar waar ik nu sta, wat ik nog wil of niet wil én wat ik nog kan. Je bereikt een punt van bezinning en wil alles meer in balans brengen.

De laatste vijfentwintig jaar is er veel veranderd, ook in de danswereld. Er was toen ik begon als choreograaf veel minder competitie, maar dat nam niet weg dat je je wel moest bewijzen. Kwaliteit stond hoog in het vaandel. Natuurlijk was er haat en nijd,

[p. 95]

ed wubbe
is vijftig geworden op 18 februari 2007.
Is choreograaf en artistiek leider van
Scapino Ballet Rotterdam.
Adres: Eendrachtsstraat 8, NL-3012 XL Rotterdam

maar daartegenover stond een sterke solidariteit. De laatste jaren is de concurrentie steeds sterker geworden en de mentaliteit verhard. Aan de andere kant is er ook veel meer de gedachte dat iedereen een kans moet krijgen. Terecht, maar er zou wel meer een natuurlijke schifting plaats moeten vinden om de nivellering te voorkomen. Ook heb ik tegenwoordig vaak het gevoel dat het niet meer om de kwaliteit gaat, maar of je wel de juiste mensen kent. Netwerken is geen vies woord meer, als je het niet doet ben je niet van deze tijd. Ik zet daar grote vraagtekens bij. Er zijn nu te veel mensen in het vak die op handen gedragen worden, maar eigenlijk bar weinig kunnen.

Gelukkig staat daar veel talent tegenover en ben ik trots op het feit dat ik in mijn positie als artistiek leider van Scapino Ballet Rotterdam mijn rol kan spelen in de ontwikkeling daarvan. Op drieëntwintigjarige leeftijd maakte ik mijn eerste choreografie bij de ‘springplank’ van het Nederlands Dans Theater (NDT), een opleiding voor dansers die pas van de academie kwamen. Uiteraard was die sterk beïnvloed door het werk van Jirí Kylian, de toenmalige leider van het Nederlands Dans Theater, maar ze had al wel een flinke dosis eigenheid. Die eigenheid wordt door de jaren ontwikkeld. Je maakt andere keuzes, los van enige invloed, behalve die van je inspiratie.

De inspiratie voor mijn leidmotief: imperfectie zo perfect mogelijk weergeven, de innerlijke onrust in de mens, het paniekgevoel, het gebrek aan controle. Door de jaren heen heb ik dat steeds dieper gevoeld. Het gaat over mensen, hun kracht, hun zwakheden, hun passies. Over innerlijke tweestrijd, harmonie en disharmonie. Ik ben anders gaan denken over esthetiek, anders gaan denken over ‘lelijkheid’. Over hoe lelijk eigenlijk heel mooi kan zijn.

[p. 96]

In al mijn stukken, zoals bijvoorbeeld Kathleen, Rosary, De Bruiden, komt dat naar voren. Ik zoek thema's waarin ik dat kwijt kan.

Ik raak geïnspireerd door alles: kranten, boeken, films, tv, de straat. Een gigantische bron. Die inspiratie krijgt zijn uitweg in de studio waar ik met de dansers de zoektocht begin. De zoektocht hoe je vorm moet geven aan de noodzaak die je voelt. Dans drukt het innerlijke uit. Iedere danser heeft dat op zijn eigen manier. De bewegingen komen voort vanuit basale menselijke emoties.

Creëren is een intuïtieve strijd. Je wilt dat ene stuk maken, je bent altijd op zoek naar het ultieme, dat onvervulde aspect. Een stuk maken waar alles wat je bezighoudt op zijn plek valt. Dat geeft de motivatie om door te blijven zoeken. Hoe ik ook kan relativeren, het blijft een kwelling.

Ook het vormgeven aan artistiek beleid is creëren. Mijn ambitie met Scapino is het gezelschap sky high brengen. Scapino heeft een soort uitgesproken extraversie die je bij gezelschappen van dit formaat niet snel tegenkomt. Als je internationaal kijkt dan zie je dat de middelgrote gezelschappen veelal een inwisselbaar/stereotiep repertoire hebben. Dezelfde namen van bekende choreografen komen daar terug: Kylian, Van Manen, Ek, Forsyth, Naharin. Ik kies daar niet voor. Scapino heeft een volstrekt uniek repertoire. Wat we maken is nieuw, maar niet per definitie experimenteel. Daarvoor ben ik altijd op zoek naar gedreven kunstenaars die wat te zeggen hebben, zoals Georg Reischl en Marco Goecke, onze vaste choreografen. Dat is zeker niet de makkelijkste weg en risicovol, maar dat typeert Scapino. Wat zij maken is te allen tijde spannend en integer. Ze worden gedreven door een soort heilig moeten, het is geen kunstje.

Waar ik altijd naar zoek is echtheid, iets waarin je kunt geloven. Met onze voorstellingen willen we mensen raken en de magie, de rijkdom en de schoonheid van de dans laten zien. De dans ontwikkelen en die telkens een stapje verder brengen. Noem het een missie.

Het is een geweldig vak, maar ook een constante innerlijke strijd in een vreemde balans tussen Himmelhoch jauchzend en zum Tode betrübt. Je bent er vierentwintig uur per dag mee bezig. Het beheerst mijn leven. Dag en nacht. Ik hou van mijn vak, het is het mooiste dat er is en ik kan me geen leven voorstellen zonder creëren.