Ons Erfdeel. Jaargang 49

Een boek uitlopend op een advertentie. Nieuwe roman van Renate Dorrestein

Renate Dorrestein (^o1954) is een van de bekendste Nederlandse schrijvers. Sinds 1983 publiceerde ze elk jaar een boek, vrijwel allemaal romans. En die boeken werden allemaal uitgebreid besproken, zowel in de serieuze literaire katernen van de dag- en weekbladen als in allerlei week- en maandbladen die, zacht gezegd, doorgaans weinig interesse aan de dag leggen voor literatuur.

Je zou haar een bekende Nederlander kun nen noemen, ware het niet dat die zijn bekendheid doorgaans aan niets anders ontleent dan aan zijn bekendheid, hij is de vleesgeworden tautologie, terwijl Dorrestein haar bekendheid toch in eerste instantie aan haar boeken dankt. Maar méér nog aan de derivaten en de echo's daarvan in al die damesbladen, die mode- en interieurtijdschriften, die radio- en tv-programma's die zich gretig op die boeken, of liever nog: op de welbespraakte schrijfster daarvan, plegen te storten. Die boeken gaan tenminste ergens over; dat maakt Dorrestein zo algemeen geliefd.

Jaren geleden stond zij al op de bres voor het feministische gedachtegoed, strijdbaar en in klare taal, inclusief diagnose en therapie van de schokkendste eenvoud, als een Beauvoir voor de ongeletterde huisvrouw. Later kwam ze op voor de lijders aan ME, ofwel myalgische encefalomyelitis, een chronische vermoeidheidsziekte die haar het schrijven moeilijk maakte. Daarover schreef ze romans en daarover vertelde ze vervolgens weer honderduit als ervaringsdeskundige, los van die romans.

Dat verschil is voor Dorrestein miniem, buiten de romans praat ze op dezelfde manier, in dezelfde toon en in dezelfde bewoordingen over haar thema's als erin. Soms lijkt de roman niet meer dan een moeizame omweg om prominent in de media te kunnen verschijnen. Wie haar daar een beetje volgt, hoeft haar boeken ook helemaal niet meer te lezen, sterker, hij zou gemakkelijk het gevoel kunnen krijgen die boeken allang gelezen te hebben.

Behalve aan haar actuele, uit het leven gegrepen thema's dankt Dorrestein haar populariteit aan haar vlotte stijl. Ze babbelt er altijd lustig op los, voor de microfoon of op papier, dat lijkt niet uit te maken. En het belangrijkst van al: die vlotheid wordt zelden getemperd door twijfel. Dorrestein is een schrijfster die weet wat ze wil, nooit zal ze haar minder goed gebekte lezers en andere lotgenoten knollen voor citroenen verkopen.

De titel van haar nieuwste boek luidt: Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor. Die titel is veelzeggend, zowel voor de toon als voor het thema van het boek.

[p. 448]

We zullen met een geestig, wellicht zelfs hilarisch boek te maken krijgen. Hilariteit, vaak op het hysterische af, dat is ook het handelsmerk van de schrijfster, zij houdt van stoere woorden, duidelijke tegenstellingen, spottende kwalificaties. Dat geeft haar een air van onaantastbaarheid, zelfs als zij overduidelijk het slachtoffer is. Dorrestein laat om de dooie dood niet met zich spotten, zo was de rolverdeling niet afgesproken, zij is de schrijfster.

En die schrijfster - ook dat is zonneklaar - is ditmaal een tussenpersoon, zij heeft heel wat te stellen met haar zoon én met haar moeder. Zij is het slachtoffer van beiden, zo blijkt, haar eigen leven schiet er danig bij in. Lang hoeft de lezer niet te wachten voor die verhoudingen in alle duidelijkheid zijn uitgetekend. De schrijfster - ja, ik weet het, je mag de schrijfster niet vereenzelvigen met de verteller, maar aangezien ze dat zelf ook probleemloos doet, permitteer ik me die vrijheid nu ook maar even - is in de overgang, ze heeft last van opvliegers en een uitgeblust seksleven, en ze denkt dat alle vrouwen daar op dezelfde manier last van hebben als zijzelf; dat blijkt uit dit boek en uit de talrijke interviews die het heeft uitgelokt.

‘Tot dusverre had ik nog op geen enkele site kunnen vinden of je na die maximaal twaalf jaar je libido weer terugkreeg. Ik kwam alleen maar zwaar bedreigende praatjes tegen over uitdrogende en dunner wordende vaginawanden, zonder enig opbeurend woord of een toekomstgerichte visie. Als ik aan mijn vagina dacht, zonk de moed me in de schoenen. Sinds mijn vijftiende had ik niet meer zo obsessief bij dit lichaamsdeel stilgestaan. Je dácht dat je gewoon zoals altijd rustig achter je bureau zat, maar ondertussen was je bezig van binnen te verschrompelen.’

Dorrestein geeft al haar aan een ‘droge vagina’ lijdende lotgenoten wel degelijk een opbeurend woordje mee. Zij heeft het middel aller middelen gevonden en maakt daarvoor op de laatste pagina van deze roman nadrukkelijk reclame. Dat is, voor zover ik weet, een novum in de literatuur. Maar misschien is het ook niets anders dan de consequentie van Dorresteins ambities - schreef ze niet al altijd boeken als medicijnkastjes?

Voor haar aan geheugenverlies lijdende moeder, over wie het grootste deel van dit boek gaat, heeft de vertelster helaas geen medicijnen in de aanbieding. Dat zou niet erg zijn als ze dan tenminste iets moois, iets zinnigs, iets bijzonders over haar te vertellen had. Maar helaas, de lezer moet het stellen met louter gemeenplaatsen. En dat kan ook niet anders gezien de betrokkenheid van de schrijfster. Als haar moeder een infarct heeft gehad wordt ze bevangen door weerzin: ‘Ik wilde hier helemaal geen getuige van zijn.’ En daar hoeft de moeder zich niet over te beklagen want dat was ook háár belangrijkste levensles: ‘denk in alle omstandigheden allereerst aan jezelf.’ Dat had Dorrestein goed in haar oren geknoopt. Tegen het einde van het boek zegt ze, geheel overbodig trouwens: ‘Wat wist ik van haar leven? We hadden elkaar altijd zorgvuldig op afstand gehouden.’

Dat mag onsympathiek klinken, op zich zegt het niets over het niveau van dit boek. Maar dat stoere egocentrisme, die door weerzin getekende afstandelijkheid, zorgt er wel voor dat de schrijfster niet één keer aan waarnemingen of overdenkingen toekomt die haar moeder of haarzelf uittillen boven het allertreurigste niveau van het grauwe, bepaald niet opbeurende cliché.

Cyrille Offermans

renate dorrestein, Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor, Contact, Amsterdam/ Antwerpen, 2006, 256 p.