Ons Erfdeel. Jaargang 49

Het epicentrum van de Nederlandse film. Het Nederlands Fonds voor de Film

Eind 2004 tekenden het Nederlands Fonds voor de Film en het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) een liefdesverklaring. Met ingang van 2005 zouden beide partijen jaarlijks elk maximaal 600.000 euro steken in ‘liefdesbaby's’ van over de grens. Dat komt neer op 200.000 euro per film, voor drie in Nederland en drie in Vlaanderen geïnitieerde speelfilms die door wederzijdse steun op een groter productiebudget kunnen rekenen, met een bestedingsverplichting in beide landen. Twee majoritair-Vlaamse projecten werden in 2005 via het verdrag van minoritaire Nederlandse steun voorzien: The Colour of Water van Peter Brosens en Jessica Woodward (productie The Ice House) en Windkracht 10, een film van regisseur Hans Herbots (productie MMG) naar de gelijknamige tv-serie. Als Nederlands-majoritaire projecten werden tot op heden Blind van Tamar van den Dop (productie Phanta Vision) en Ober van Alex van Warmerdam (productie Graniet Film) minoritair ondersteund vanuit Vlaanderen. Begin 2006 kwamen daar nog twee projecten bij: de Vlaams-Nederlandse film Man zoekt vrouw van Miel van Hoogenbemt (productie A Private View) en de Nederlands-Vlaamse coproductie Wolfsbergen van Nanouk Leopold (productie Circe Films).

Enkele jaren eerder zette het Nederlands Fonds voor de Film al stappen in vergelijkbare richting met het Duitse filmfonds van Nordrhein-Westphalen. Bij gebrek aan heldere afspraken bleef het toen bij een vrijblijvende flirt, omdat de Nederlandse filmwereld te wei-

[p. 440]

nig terugzag van het in Duitse coproducties geïnvesteerde geld.

De afspraken die met het Vlaams Audiovisueel Fonds zijn gemaakt, passen in het beleid van het Nederlandse filmfonds, dat zichzelf in zijn beleidsplan 2005-2008 omschreef als ‘het epicentrum van de Nederlandse film’. Een ambitie die tot over de landsgrenzen reikt, zoals in 2004 ook al bleek uit een ander door het fonds opgezet project: CinemaNet Europe. Wat in februari 2002 begon als een netwerk van tien door het fonds met digitale projectoren uitgeruste theaters in Nederland, kreeg in november 2004 een Europees vervolg met de uitbreiding van het netwerk tot 180 theaters in 9 landen. Al gauw rees de vraag of de voortrekkersrol die het fonds zich toebedeelde wel bij haar doelstelling hoorde: moest de digitaliseringstendens niet gewoon aan de markt worden overgelaten? Anderzijds bracht het voor de deelnemende Nederlandse filmtheaters de verplichting met zich mee jaarlijks een vast aantal geselecteerde documentaires te vertonen. Die plicht riep bij de theaters, die liever zelf bepalen wat ze draaien, de nodige reacties op. Ook sommige distributeurs protesteerden tegen de concurrentie die het fonds door de geleverde documentaires voor CinemaNet met hen aanging. Het fonds zou met haar activiteiten op de stoel van de distributeurs gaan zitten.

Het Nederlands Fonds voor de Film ontvangt subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW). In 2005 had het fonds een budget van 14 miljoen euro te verdelen. De statutaire missie van het Filmfonds is tweeledig. Zijn eerste taak is het stimuleren van de filmproductie in Nederland, waarbij de nadruk op kwaliteit en diversiteit moet liggen. Filmmakers kunnen een aanvraag indienen voor de ontwikkeling, realisering en distributie van films. Een adviescommissie van doorgaans drie externe deskundigen adviseert het bestuur over de kwaliteit van het project. Sinds er in 1998 fiscale stimuleringsmaatregelen ingevoerd werden voor commerciële films kunnen filmmakers daarnaast terecht bij twee intendanten die de totstandkoming van commerciële



films in de scenariofase begeleiden. Sinds 2003 is er ook een ‘artistiek adviseur’.

De tweede taak van het fonds is het bevorderen van het klimaat voor Nederlandse filmcultuur. Op grond van die breedgestelde opdracht heeft het fonds de laatste jaren steeds meer taken naar zich toegetrokken. Naast de genoemde activiteiten rond CinemaNet is het fonds zich in toenemende mate gaan bemoeien met het uitbrengen van de door hem gesteunde films. Een werkkopie van een film moet aan het fonds worden voorgelegd om het laatste deel van de subsidie te ontvangen. En sinds zomer 2003 is een testvertoning voor publiek verplicht onderdeel van het door het Filmfonds verleende budget voor publieksfilms. Sinds 2005 geeft het fonds tevens onderdak aan de landelijke consulent filmvertoning, die filmtheaters adviseert over organisatorische zaken. Voorheen werd die functie direct door het ministerie van OCW gefinancierd. In opdracht van het ministerie van OCW stelde het fonds in 2005 (tijdelijke) subsidieregels op voor distributeurs van kinderfilms en uitbrengers van wereldcinema-films. Mediadesk, de plaatselijke informatiebalie van het Europese Mediaprogramma voor de audiovisuele sector, verhuisde begin 2004 naar het filmfondsadres. Ook lieerde het Filmfonds zich in maart 2004 aan de Stichting Onderzoek Filmsector, dat wetenschappelijk onderzoek verricht voor de filmsector.

Met deze initiatieven wierp het Filmfonds zich op als de logische kandidaat voor de vorming van een Nationaal Filminstituut, toen de Raad voor Cultuur - het adviesorgaan dat de

[p. 441]

regering gevraagd en ongevraagd adviseert over cultureel beleid - de oprichting daarvan bepleitte in het kader van de Cultuurnota 2005-2008. Behalve voor ‘het stimuleren van de filmcultuur in Nederland’ (dus niet alleen de Nederlandse filmcultuur) zou een sectorinstituut dienen ‘als spil en aanjager van ontwikkelingen, debat en reflectie’. Ook educatie, promotie en brancheonderzoek zouden tot het takenpakket moeten behoren, gekoppeld aan ‘een duidelijke publieksfunctie.’ Niettemin passeerde de Raad onlangs het fonds door zijn voorkeur uit te spreken voor een ‘aangekleed’ Filmmuseum, dat zou moeten samenwerken met Holland Film (de promotor van de Nederlandse film in het buitenland), het NIF (filmeducatie) en de Filmbank (korte films), waarbij een fusie met het Filmmuseum ook nog nadrukkelijk tot de mogelijkheden werd gerekend. De fusie moet op 1 januari 2007 rond zijn op papier, zodat de nieuwe organisatie op 1 januari 2009 operationeel is. Dat het subsidieverstrekkende Filmfonds deel zal uitmaken van het instituut lijkt uitgesloten sinds Van der Laan eind augustus 2005 in een brief aan het parlement stelde dat ‘om vermenging van belangen te voorkomen geen subsidietaken door sectorinstituten [worden] uitgevoerd’. Niettemin is inmiddels besloten dat het Filmfonds in 2009 mee verhuist naar de nieuwe locatie van het Filmmuseum aan de noordelijke oever van het Amsterdamse IJ, waar deze zomer de eerste paal voor een nieuw onderkomen in de grond wordt geslagen. Hoewel het beoogde filminstituut al in 2009 operationeel zou kunnen zijn, is veel nog onzeker.

Ondertussen is het aanvankelijke succes van publieksgerichte Nederlandse films tanende en blijft de deelname van omroepen aan films achter bij de vraag. Het marktaandeel van de Nederlandse film daalde van 13,3% in 2003 naar 9,4% in 2004. De 12,4% die over 2005 werd genoteerd, heeft vooral te maken met de terugval die de buitenlandse producties dat jaar incasseerden: in absolute zin was er sprake van een daling van 4,5% in het bezoek aan Nederlandse films. Dat gaf weer munitie aan criticasters die vinden dat het Filmfonds met onder andere een premie voor kaskrakers een te commerciële koers vaart. Eind 2004 nam het Dutch Director's Guild daarom het initiatief tot oprichting van de Pressiegroep Auteurs film (PAF), die de auteursfilm weer centraal wil stellen in het filmbeleid. In oktober 2005 ging de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten zelfs zo ver het vertrouwen in de directie van het Filmfonds op te zeggen vanwege te verregaande inmenging in de totstandkoming van filmprojecten. Het is nu aan het fonds om met die kritiek iets te doen.

Karin Wolfs

Nederlands Fonds voor de Film, Jan Luykenstraat 2, NL-1071 CM Amsterdam, tel. [phone], fax [phone], [e-mail], www.filmfund.nl.