Ons Erfdeel. Jaargang 49

Mozart her-dacht in 2006

In 2006 is het tweehonderdvijftig jaar geleden dat Wolfgang Amadeus Mozart geboren werd - en dat zullen we geweten hebben, want die geboorte wordt in Vlaanderen en Nederland oorverdovend herdacht. Het aantal en de diversiteit van de evenementen is indrukwekkend, variërend van gastronomische trucjes zoals het charmeren met Mozartkugeln tijdens de pauze van een concert (in Bozar in Brussel) tot wetenschappelijke colloquia waarbij de stand van zaken van de Mozartstudie wordt belicht, zoals het deugddoende tweedaagse congres van de Vereniging voor Muziektheorie, met medewerking van Vlaamse, Neder-

[p. 436]

landse en buitenlandse musicologen en uitvoerders in het Koninklijk Conservatorium te Brussel (23-24 februari): van commerciële stunt tot waarachtig herdenken (‘Rethinking Mozart’ was het motto van het congres). Alles kan en mag - en waarom niet, al wordt de grens van het fatsoen af en toe wel eens overschreden. Puur bedrog is bijvoorbeeld het recente product van succesauteur en essayist Maarten 't Hart, dat onder de titel Mozart en de anderen wordt gepromoot als ‘een liefdesverklaring’, waarbij bovendien ‘onbelicht gebleven aspecten aan de orde komen’. De lectuur van dit werkstuk is echter behoorlijk irritant als gevolg van het destructieve narcisme van de auteur - want hijzelf is de centrale figuur, en niet Mozart.

Leuker en informatiever zijn twee journalistieke publicaties van andere Nederlandse auteurs: Wolfgang Amadeus in de Lage Landen van Jos van der Zanden en Mozart op reis. De toernee van een wonderkind, 1763-1766 van Piet Verwijmeren. Beide auteurs volgen de familie Mozart op de voet door de Nederlanden tijdens hun eerste grote Europese reis van drie jaar, met veel fragmenten uit (of bij Verwijmeren volledige vertalingen van) de fascinerende brieven van vader Leopold. Al viel er toen in de Nederlanden op muzikaal vlak niet zoveel spectaculairste beleven- dé invloedrijke centra bij uitstek waren Londen en Parijs -, toch slagen de auteurs erin een boeiend, zij het vooral (uit noodzaak) anekdotisch verhaal op te hangen over de doortocht van Mozart in Vlaanderen en Nederland.

Vluchtiger, maar desondanks soms ook beklijvender, zijn de talrijke concerten die in Vlaanderen en Nederland gepland zijn, hetzij als losse manifestaties hetzij als heuse festivals, waarin wél ‘onbelicht gebleven aspecten’ van de componist aan de orde komen en waarmee de platgetreden paden van de alom ingeburgerde Mozartpromenade worden verlaten. In Nederland is er zelfs een heuse Stichting Mozart 2006 opgericht ‘om de activiteiten in het Mozartjaar



te stimuleren en waar nodig te coordineren’, aldus de website www.stichting-mozart2006.nl. Alles opsommen is onbegonnen werk, maar vermeldenswaard zijn alvast de talrijke activiteiten in de steden waar Mozart als wonderkind heeft opgetreden en waar hij zijn eerste compositieproeven heeft afgeleverd, zoals Den Haag, Amsterdam en Haarlem. Zo valt de veelzijdige programmering op, gedicteerd door zowel ‘klassieke’ concerten als grensverleggende activiteiten met kinderprogramma's, opera's (in het Nederlands) in het Amsterdamse Marionettentheater, een theaterprogramma rond de ‘Grap Partita’ (‘Post van Mozart’) of, in Den Haag, rond Mozarts liefde voor vogels (‘Mozart met Andere Woorden’), enz.

Ook Vlaanderen is door de Mozartmicrobe besmet. Het Concertgebouw in Brugge pakte tussen 27 januari (zijn geboortedag) en 3 juni uit met een exclusief Mozartfestival, met meer dan zeventig concerten en een lijvig programmaboek. Bedoeling was de componist werkelijk te her-denken, onder meer door confrontaties, niet alleen met tijdgenoten (de Italiaan Pasquale Anfossi en Mozart componeerden beiden een opera op hetzelfde libretto, met één jaar verschil, La finta giardiniera, 1774 en 1775) maar evenzeer met de muziek

[p. 437]

van deze tijd (met tentoonstellingen, video-producties, improvisaties op thema's uit zijn werk, de uitwerking van schetsen door hedendaagse componisten etc.). Opvallend en verheugend is vooral dat integrales in het programma zijn opgenomen: de strijkkwintetten, de vierhandige pianomuziek en vooral de drieëntwintig pianoconcerti, zodat de luisteraar een unieke gelegenheid wordt geboden al deze composities te plaatsen binnen de context van de genre-evolutie en -esthetiek tijdens Mozarts leven.

Het Festival van Vlaanderen Brugge gaat nog een andere uitdaging aan, namelijk Mozart samen presenteren met zijn bij ons nagenoeg onbekende Russische tijdgenoten. Het is begrijpelijk dat de stad Mechelen, de geboorteplaats van Ludwig van Beethovens grootvader, zich geroepen voelt Beethoven naast en samen met Mozart te programmeren. Er is uiteraard nog veel meer: ook de Muntschouwburg en Bozar in Brussel laten zich niet onbetuigd en we laten de talrijke kleinere, minder opvallende, maar daarom niet minder waardevolle lokale initiatieven nog onvermeld. Beschamend is echter de opvallende terughoudendheid van de Vlaamse televisie, die op en rond 27 januari wel uitpakte met enkele programma's (bij voorkeur rond middernacht), maar daarmee was de kous af. Een gemiste kans voor de zogenaamde ‘cultuurzenders’. Wanneer men constateert dat de Vlaamse krant De Standaard de uitvoering van de negen symfonieën van Beethoven op Canvas, gespreid over vijf zaterdagen in alle ernst (of met enige ironie?) bestempelt als ‘Beethovengekte op Canvas’ (25 februari 2006), weet de cultuurminnaar zo ongeveer waar we aan toe zijn.

De vraag naar de zin van deze oorverdovende herdenking moet natuurlijk ook gesteld worden. Jammer genoeg laat het met veel tromgeroffel aangekondigde Mozartjaar nog al te vaak te weinig ruimte voor stilte en reflectie en evenmin voor een eerlijk her-denken, voor een verfrissend her-ontdekken, voor een verruimend her-interpreteren en vooral ook voor een verdieping van de luisterervaring. Al te veel ontbreekt nog enige duidende benadering van het fenomeen Mozart, de contextuele situering binnen het kader van de maatschappelijke, religieuze, politieke, economische en vooral muzikale bedrijvigheid op het einde van de achttiende eeuw. Wanneer ik het hier ter afsluiting even houd bij het muzikale, ben ik er van overtuigd dat wij opnieuw moeten leren luisteren naar Mozarts muziek om er de oneindige finesses en de onuitputtelijke rijkdom (opnieuw) van waar te nemen, zodat Mozart eindelijk bevrijd wordt van het verstikkende odium een componist van ‘leuke melodietjes’ te zijn. Alleen al de subtiele schakeringen van zijn orkestcoloriet zijn bijvoorbeeld fenomenaal, maar we merken ze niet meer op. Vandaar het belang van liveconcerten, met introducties voor een breed publiek (zoals in Brugge). Vandaar de noodzaak van klassieke radio zenders die het aandurven een componist tot437 ‘componist van het jaar’ uit te roepen met ‘weg-wijzende’ programma's die de stunts van marathons waarop alle werken op negen dagen en nachten op de luisteraar worden afgevuurd, overstijgen. Er is dus nog (veel) werk aan de winkel.

Ignace Bossuyt

Literatuur

Mozart06, programmaboek Concertgebouw Brugge, onder redactie van pieter berge en ignace bossuyt, Brugge, 2006, 256 p.
maarten 't hart, Mozart en de anderen, De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen, 2006, 271 p. (met cd).
jos van der zanden, Wolfgang Amadeus Mozart in de Lage Landen, Pimento, Amsterdam, z.j., 160 p. (met cd).
piet verwijmeren, Mozart op reis. De toernee van een wonderkind, 1763-1766, Walburg Pers, Zutphen, 2005, 336 p.