Ons Erfdeel. Jaargang 48

Het penseel als scalpel. Het stille humanis me van Cindy Wright

‘Mensportretten’ en ‘vleeswerken’: onder deze twee noemers vat Cindy Wright (^o1972) haar schilderijen samen. Als jonge kunstenares komt zij de laatste tijd steeds meer op de voorgrond. Zo won ze in 2004 de Prijs Burgemeester Camille Huysmans en werd ze in 2005 geselecteerd voor de prestigieuze prijs ‘Jeune peinture belge’.

Cindy Wright heeft zich vanaf het begin van haar artistieke loopbaan toegelegd op figuratie. In 1996 studeerde zij af aan de Antwerpse academie in de schilderklas van Fred Bervoets, waar zij vooral werkte naar levend model. Naast het modelschilderen was zij ook in sterke mate geboeid door het portret, en deze interesse heeft ze tot vandaag behouden. Aanvankelijk werkte ze in een sterk expressieve en vrij pasteuze stijl, die nogal wat bindingen had met de schilderkunst van Lucian Freud en Stanley Spencer. Maar van die invloeden valt geen spoor meer te bekennen.

Haar ‘mensportretten’ zijn grote portretten van ongeveer hetzelfde formaat (170 × 130 cm), waarop de persoon een flink stuk groter verschijnt dan in werkelijkheid. Meestal kijken de geportretteerden recht voor zich uit, met een rustige, eerder vlakke gelaatsuitdrukking, die evenwel een bepaalde intensiteit verraadt. Ze fascineren de kijker door hun imposante nabijheid en nauwgezette detaillering. Cindy Wright registreert elke kleine oneffenheid, elke kleurverglijding in de huid, elk puistje en litteken of elke haarstoppel. Zo wordt de huid als een landschap, waarin de sporen leesbaar zijn van het verleden.

Toch is voor haar de identiteit van het subject van secundair belang. Het kan gaan om een persoon die ze heel goed kent, zoals haar vriend (slapend). Of om een bevriend kunstenaar, zoals Luc Tuymans, Guillaume Bijl en Jan Fabre. In andere gevallen zijn het geheel

[p. 590]

anonieme mensen, die zij bij toeval heeft gezien en gefotografeerd, zoals de jongen die wat kwam klussen in haar woning, of een travestiet die zij ontmoette in Barcelona, een slapende clochard ergens in een Londense portiek, of de man die op straat poseerde als een levend standbeeld van Che Guevara.

Bij de eerste aanblik is men geneigd een parallel te zien met de hyperrealistische portretten van de Amerikaanse kunstenaar Chuck Close. Ook bij deze kunstenaar verschijnt het hoofd sterk vergroot en strak frontaal. Maar hier houdt de vergelijking meteen op, want Cindy Wright streeft er niet naar om als Chuck Close de procédés van de kleurenfotografie te imiteren en zij werkt ook niet met airbrush of pixelstructuren. De vrij harde, onderkoelde benadering van de Amerikaanse hyperrealisten is haar vreemd. Haar werk behoudt altijd een picturaal karakter, waarbij de bewegingen van het penseel en ook de verfstructuur duidelijk zichtbaar blijven.

Men kan ook denken aan de portretfoto's van Thomas Ruff, al rijst dan meteen de vraag in hoeverre men foto's met schilderijen kan (of mag) vergelijken. Thomas Ruff gaat uit van strakke principes: al de mensen die hij fotografeert, zijn niet jonger dan 25 en niet ouder dan 35, en behoren dus tot een min of meer onbepaalde leeftijdscategorie. Ze zijn niet opvallend mooi noch opvallend lelijk, ze zien er niet dom uit of intelligent en ze vertonen weinig of geen aanwijzingen inzake hun sociale groep. Ze staren ernstig en nietszeggend in de lens, als voor een pasfoto.

Zo'n psychologische neutraliteit is niet wat Cindy Wright wil. Integendeel, het gaat bij haar om de expressie van iemands emotionaliteit,

Cindy Wright, ‘Zonder titel’, 2005, olie op doek, 70 × 135 cm.

intensiteit en levenservaring. Ook laat zij de geportretteerde het beeld mee bepalen, bijvoorbeeld door hem of haar de kleren te laten kiezen waar hij of zij zich het best in voelt. Een andere reeks werken noemt zij eenvoudigweg ‘vleeswerken’. Vlees is dan ook wat de kijker van nabij te zien krijgt, en soms meer nabij dan hem lief is. Er is in Wrights oeuvre een fascinatie aanwezig voor het vleselijke, ook als dit veroudering en zelfs verrotting

Cindy Wright, ‘Rosbief’, 2005, olie op doek, 150 × 170 cm.

[p. 591]

impliceert. Een fascinatie die we overigens al kennen van Rembrandt en Soutine (die het opengesneden karkas van een koe schilderden), en die zich voortzet in het werk van hedendaagse kunstenaars als Damien Hirst, de Chapman Brothers, Marc Quinn, Martin uit den Boogaard en anderen.

Cindy Wright fotografeerde half bedorven filet américain, bewerkte deze beelden in de computer, en kwam vanuit dit onderzoek tot een andere beeldvorming. Schoonheid scheppen of afschuw wekken is niet de intentie. Het gaat haar om een objectivering van de materie zelf. Het is een puur schilderkunstige benadering (en dus neutralisering) van een object van afkeer. Het beeld kan eventueel rauw, brutaal en onesthetisch ogen, maar dit is voor haar louter een neveneffect. De decoratieve dimensie van de schilderkunst interesseert haar niet. Dus kan ook een ongezond uitziende gehaktbal, een kubus van spekreepjes of een close-up van rosbiefvezels een aanvaardbaar thema vormen, zolang zij er haar puur schilderkunstige bekommernissen inzake kleurgebruik, penseeltoets en compositie in kwijt kan. Het is bij dit alles zeker niet de bedoeling enig vegetarisch fanatisme te propageren. Haar werk is niet betogend of moraliserend van aard. Hooguit spreidt zij een weldoordachte eerlijkheid tentoon ten aanzien van het lichaam en al het vleselijke. Haar werk ontkent het stereotiepe beeld van het lichaam zoals ons dat dagelijks door de media wordt gepresenteerd. Zij maakt het geretoucheerde en aseptische lichaam van de reclamewereld tot een leugen.

Er is in Wrights schilderijen een constante wisselwerking tussen de werkelijke beelden, de dingen die je ziet op straat, en elementen uit de beeldcultuur. Daarnaast wordt in haar werk aan de kunstgeschiedenis gerefereerd. Naar figuren als Lucian Freud of Jenny Saville bijvoorbeeld, die het lichaam onderzochten in de schilderkunst, maar ook naar body art, fetisjisten en performancekunstenaars. Al deze inspiratiebronnen komen in Wrights unieke schilderijen samen.

Paul Ilegems