Ons Erfdeel. Jaargang 48

‘Ellektra’ en ‘De Kus’: twee gedurfde debuutfilms

Op de Dag van het Audiovisueel Beroep, die begin oktober 2004 georganiseerd werd in het kader van het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen-Gent, zorgde de toespraak van Vlaams Cultuurminister Bert Anciaux voor heel wat commotie. Bij monde van zijn kabinetschef Stefaan de Ruyck pleitte de minister

[p. 278]

toen voor ‘een trendbreuk met het verleden’ op het vlak van de langspeelfilms. Volgens Anciaux moet men ‘gerichter durven te kiezen’, moeten producenten ‘gedurfdere en meer vernieuwende projecten’ voorstellen, moet er ‘aandacht zijn voor de eigen culturele diversiteit’ en moet er gezocht worden naar ‘een eigen niche voor Vlaamse auteurs-films’.

De filmsector reageerde enerzijds geschokt en verontwaardigd omdat men tussen de regels een aanval op het grote succes van De Zaak Alzheimer meende te bespeuren. Sommigen spraken van ‘een oorlogsverklaring aan de publieksfilm’ en van ‘het zoveelste bewijs van het dédain voor publieksvriendelijke cinema’. Anderzijds was er ook een reactie van verbazing. Blijkbaar wist de minister niet goed dat er enkele ‘gedurfde’ filmprojecten, die duidelijk het etiket ‘auteursfilm’ verdienden, klaar stonden om de confrontatie met het publiek aan te gaan. Zo werd bijvoorbeeld die Dag van het Audiovisueel Beroep toen afgesloten met de wereldpremière van Ellektra, de eerste langspeelfilm van Rudolf Mestdagh.

Enkele jaren geleden, toen de ontevredenheid annex teleurstelling annex moedeloosheid in de Vlaamse filmsector erg groot was, organiseerde het Filmfestival van Brussel een debat met de toenmalige Mediaminister Van Mechelen. Daar nam filmmaker Rudolf Mestdagh (^o1965) ook even het woord om mee te delen dat hij al de locatie wist voor een massagraf om daar dan met de hele filmsector collectief zelfmoord te plegen.

Zover is het dus niet gekomen, maar de eerste bioscoopfilm van Mestdagh heeft hoe dan ook erg lang op zich laten wachten. Nadat hij met zijn korte film Robokip in 1993 ge-selecteerd werd voor de competitie in Cannes, werd hij in de vakpers al meteen uitgeroepen tot ‘Belgium's fastest rising director’. Toen Mestdagh uiteindelijk besloot om van Ellektra zijn bioscoopdebuut te maken, kon hij meteen uitpakken met een dubbele casting-coup. Niemand minder dan de bekende zangeres Axelle Red zou haar filmdebuut maken en daarnaast zouden vader Julien en zoon Matthias Schoenaerts voor het eerst samen in een film spelen.

Ellektra is een ensemblefilm geworden waarin een reeks personages wordt opgevoerd die allen op uiteenlopende en soms erg wreedaardige manieren in een essentieel facet van hun leven getroffen worden. Een dj raakt zijn gehoorvermogen kwijt, een concertpianiste (rol van Axelle Red) verliest haar vingers, een man die parfums samenstelt krijgt een dreun op zijn neus... Treurnis, ellende en diepe wanhoop alom. Maar dan is er dat mysterieuze Ellektra-personage dat voor hoop en troost zal zorgen. Door die diverse verhaallijnen loopt als een rode draad ook nog een soort misdaadthriller, waarbij ex-journaliste en ex-verslaafde Sam (rol van Gert Portael) in opdracht van de macabere gangsterbaas Aimé (rol van Serge-Henri Valcke) op zoek moet naar een meisje dat hij absoluut wil terugvinden. Ellektra heeft een reeks momenten waaraan duidelijk te merken is dat Rudolf Mestdagh niets van zijn visuele flair, extravagante verbeelding en even grimmige als absurde humor die zijn korte films kleurden, verloren is. Maar de film bevat evenzeer sequenties waarin die kwaliteiten grotendeels of geheel verstek laten gaan, waardoor de indruk ontstaat dat de regisseur als langeafstandsloper regelmatig buiten adem is geraakt.

Wat de eigenzinnige stijl van Ellektra betreft, liet Mestdagh indertijd noteren dat hij zijn film als een ‘Jean-Pierre Jeunet meets

Julien Schoenaerts (rechtstaand), Axelle Red en Matthias Schoenaerts in “Ellektra” van Rudolf Mestdagh.

[p. 279]

David Lynch meets Pedro Almodóvar’ wilde bestempelen. Daarmee wilde hij vooral zijn bewondering voor die grote voorbeelden aangeven en niet zozeer dat hij zich tussen gelijken waande. Die bescheidenheid siert hem en is trouwens helemaal terecht. Van zichzelf heeft Mestdagh ooit gezegd: ‘Ik acht mezelf een middelmatige regisseur, maar in hart en nieren ben ik een producent’. Die boutade zal hem wellicht nog een tijdlang achtervolgen, maar er zit veel waarheid in. Zo kan van Ellektra gezegd worden dat het productiewerk opmerkelijk en erg overtuigend is, terwijl het regiewerk niet altijd even indrukwekkend is. Kortom, de totaalindruk die dit debuut achterlaat, is in één woord onevenwichtig.

Ook De Kus, de eerste langspeelfilm van actrice Hilde van Mieghem als regisseur, heeft een lange ontstaansgeschiedenis achter de rug. ‘Het was inderdaad een heel zware zwangerschap, maar geen zware bevalling. Het floepte eruit’, vertelde Van Mieghem in een interview. ‘Ik was tot mijn eigen grote verbazing ook heel ontspannen, hoewel het onderwerp van de film allerminst lichte materie is.’

‘Geen lichte materie’ is duidelijk een understatement. Er worden regelmatig klappen uitgedeeld, er wordt gevochten en er is ook een harde verkrachtingsscène. De film vertelt het verhaal van de bijna zestienjarige Sarah (rol van Marie Vinck, de dochter van Hilde van Mieghem). Ze is jong, mooi en droomt ervan ballerina te worden, maar ze voelt zich vooral eenzaam. Financieel komt ze niets tekort, maar haar ouders (gespeeld door Hilde van Mieghem en Jan Decleir) hebben om uiteenlopende redenen weinig aandacht voor haar. Dat haar moeder soms zeer gewelddadig uit de hoek kan komen, is ook al niet van die aard om Sarah gelukkig te maken. Maar ze bloeit helemaal open als ze Vic (Fed) a van Huêt) ontmoet, die haar volledig begrijpt. Wat Sarah echter zelf niet begrijpt, is dat die Vic niet de witte ridder met de rode rozen is die zij zich droomt. De kus uit de titel zou weleens een judaskus kunnen zijn...

Marie Vinck (links) en Hilde van Mieghem in ‘De Kus’ van Hilde van Mieghem.

Uiteindelijk is De Kus een harde, confronterende film geworden waarin Hilde van Mieghem duidelijk met een aantal persoonlijke demonen moest afrekenen. ‘Het is niet autobiografisch’, zegt ze nochtans. ‘Maar wel gebaseerd op leefwerelden die ik ken. Ik vermoed ook dat het voelbaar is aan de film dat het onderwerp dicht bij mij ligt. Sarah die danseres wil worden is eigenlijk een metafoor voor Hilde die actrice wilde worden. Ik wilde dat vanaf mijn acht jaar en het was hels hoe dat thuis en op school tegen werd gehouden. Het was niet denkbaar om een artistiek beroep te kiezen. Maar de thematiek is ook algemener: mogen zijn wie je bent en daarin gesteund worden. Ik heb dat niet gekend en dat wilde ik ook vertellen in deze film. Het gaat voor mij over de kracht van een jong meisje dat veel ellende doorstaat, maar er toch in slaagt haar eigen weg te gaan.’

Niet alle personages van De Kus zijn even scherp uitgetekend, maar zodra Sarah in beeld komt, weet de film te boeien. Terwijl Van Mieghem als regisseur met haar korte film De Suikerpot en nu met De Kus bewijst dat ze haar eigen, specifieke stem binnen de Vlaamse auteursfilm wil veroveren, is de jonge actrice Marie Vinck ontegensprekelijk dé revelatie van deze moedige debuutfilm geworden.

Jan Temmerman

Ellektra, regie Rudolf Mestdagh, met Gert Portael, Axelle Red, Matthias Schoenaerts e.a., 2004, 120 min.
De Kus, regie Hilde van Mieghem, met Jan Decleir, Fedja van Huêt, Hilde van Mieghem, Marie Vinck e.a., 2004, 100 min.