Ons Erfdeel. Jaargang 48

Hier zijn de leeuwen. Jonge Vlaamse striptekenaars

Hic Sunt Leones, ‘hier zijn de leeuwen’, heet de nieuwste staalkaart van het jonge Vlaamse striptekentalent. Er staat nog net geen uitroepteken bij. Dat zou trouwens overdreven zijn geweest. Hic Sunt Leones is een fraaie (maar dure) uitgave van de Antwerpse uitgeverij Bries, die alleen maar mogelijk was met de steun van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL). Want, jawel, dat Fonds bekommert zich nu ook om stripverhalen. Beter laat dan nooit, zullen we maar denken. In Frankrijk promoveerde cultuurminister Jack Lang in de jaren tachtig al de strip tot Le Neuvième Art, in Vlaanderen mogen ze blij zijn dat minister van Cultuur Bert Anciaux met Jommeke is opgegroeid en altijd liever strips heeft gelezen dan heimatromans. Enfin, Anciaux neemt de strip serieus, heeft van de Bronzen Adhemar de officiële Vlaamse stripprijs gemaakt en laat via het VFL interessante initiatieven als Hic Sunt Leones ondersteunen. Al zijn er nog altijd cultuurfundamentalisten - zo verneem ik links en rechts - die vinden dat cultuurgeld voor de strip eigenlijk hetzelfde is als het propageren van barbarij.

Wie dezer dagen zijn boterham wil verdienen in de striptekenarij, mag niet te kieskeurig zijn. Wie wil dat zijn stripverhaal in de krantenwinkel om de hoek te koop ligt, moet zijn naam willen verbinden aan spin-offs van televisiereeksen of het leven van celebrities, aan de

Cover van ‘Hic Bunt leones’, getekend door Jan van der Veken.

haastig gemaakte en ongeïnspireerde strips rond de Pfaffs, FC De Kampioenen, Samson & Gert, Kim Clijsters, K3 en W817. In juridische termen noemt men dat ‘het met voorbedachten rade medewerken aan een aanslag op de goede smaak’.

Wie koppig is en bij een eigen stijl zweert, is meestal veroordeeld tot een bestaan in de marge: tot publiceren op de eigen internetsite, tot uitgeven in eigen beheer, tot de zogenoemde smallpress (het woord spreekt voor zich). Een tussenweg bestaat er in Vlaanderen nog amper: geen enkele krant (behalve De Morgen) neemt nog risico en vult zijn strippagina dus met Amerikaanse aankoop, met Kiekeboe en Suske & Wiske. Stripweekbladen waarin jong talent aan bod zou kunnen komen, bestaan er niet meer in Vlaanderen. Gelukkig is er ook nog Humo, waar de redactie altijd een scherp oog voor striptekentalent heeft gehad. Gelukkig is er ook nog uitgeverij Bries als vrijhaven voor de eigenzinnige striptekenaar mét talent.

Eén opvallende vaststelling: de jonge Vlaamse striptekenaar met talent interesseert zich niet in het klassieke stripverhaal, of durft het genre niet (meer) aan. Bij een klassieke strip spreken we over een verhaal van pakweg zestig pagina's, met één enkele hoofdpersoon en een welomschreven aantal nevenpersonages, met een duidelijke verhaallijn, met een plot, met

[p. 266]

een slot. Ik moet al een heel eind teruggaan in de tijd om nog voorbeelden te vinden van (toen) jonge tekenaars die zich daaraan wilden wagen: Antwerpenaar Luc Cromheecke, met zijn grappig-absurde stripfiguurtje Tom Carbon. Of eeuwige belofte Dirk Stallaert die met Nino een moderne avonturenstrip tekende, maar om den brode eerst bij Marc Sleen Nero ging tekenen en nu bij Merho Kiekeboe tekent. Of Vlaanderens meest onderschatte talent, Marvano (Mark van Oppen) die geen stripverhalen maar ware epossen á la Thorgal tekent (sla De Morgen open en bewonder de internationale kwaliteit van Dallas Barr). Neen, de huidige generatie striptekenaars houdt het bij stopcomix, cartoons, verhalen van maximum een pagina of vijf, zes. Het snelle werk voor een gehaaste generatie. Het werk dat bij het ongeduldige internet past. Hic Sunt Leones is daarvan een treffende illustratie.

In deze staalkaart van Vlaams talent zijn vijftien striptekenaars en zes illustratoren opgenomen. Dat is een beetje raar. Een strip staat op zich, een illustratie dient iets. En dat is toch een fundamenteel verschillend uitgangspunt. Niet dat er iets op het talent van illustrator Jan van der Veken valt af te dingen, al denk ik bij zijn werk meteen aan dat van de jonge Ever Meulen. Ook chapeau voor Pieter van Eenoge, onder andere bekend bij de lezers van Weekend Knack, een stilist pur sang. Maar geen van beiden zijn striptekenaars. Waarom Inge Cornil, Dennis Tyfus, Jelle Crama of Mieke Lamiroy in deze Hic Sunt Leones zijn opgenomen, is mij eerlijk gezegd een raadsel. Nog vreemder is dat het aparte hoofdstuk ‘illustratoren’ het stripboek letterlijk in tweeën splijt. Een echte breuk naast een stijlbreuk.

Over naar de strips. Het mag grappig heten, maar tussen het jonge geweld zitten al enkele anciens, niet in leeftijd maar in termen van carrière: Pieter de Poortere en Bart Schoofs kregen enkele jaren geleden al van het weekblad Humo de kans om zich bij een breed publiek in the picture te werken. De kans van hun leven, zeg maar, want in Vlaanderen is er naast Humo misschien ook nog Knack, om als beginnend striptekenaar met talent van te dromen. Maar Knack - dat is bekend - is een blad voor bezadigde lezers. Humo daarentegen... Wie in Humo publiceert, verdient niet alleen een behoorlijke cent, maar weet zich verzekerd van een groot, jong en trouw publiek. En dat laatste kan een doorslaggevend argument zijn bij onderhandelingen met een heuse uitgever. Bovendien is Humo streng in zijn selectie: het blad heeft zich nog niet vaak vergist in zijn eeuwige speurtocht naar nieuw talent.

Pieter de Poortere viel meteen op met zijn Boerke, een stopcomix (maximum drie plaatjes) zonder woorden nog wel, meteen het moeilijkste genre. Boerke ademt weemoed uit en zwartgalligheid, en een volstrekt ongeloof in de maakbaarheid van de samenleving. Noodlot, misverstand en rampspoed loeren om de hoek. God is dood en de liefde ook. Boerke is inmiddels onder de naam Dickie op de Franse en Amerikaanse markt uitgebracht. Kijken wat dat wordt, want Boerke is wat mij betreft uit Vlaamse klei opgetrokken.

In Hic Sunt Leones levert Pieter de Poortere met The invisible man een wat langer verhaal af (vijf bladzijden), een mini liefdesverhaal dat slecht eindigt (uiteraard). Prachtig getekend - pure ‘klare lijn’, de school van Hergé - maar het verhaal is wat slapjes. De Poortere is beter in het kortere werk.

Bart Schoofs ‘heeft hobby's noch een natuurlijke haarkleur’, staat er op zijn website. Eigenlijk betekent dat: ‘Bart Schoofs is niet onder één noemer te vatten’. Hij kan alles en niets, is bescheiden, grappig en brutaal, tekent niet bijzonder mooi of goed, maar heeft toch een zeer herkenbare stijl. Braaf Varken heet het stripverhaal waarmee hij ook bij een breed publiek naam heeft gemaakt: een bundeling van korte verhalen, cartoons, getekende geschriften, een bijzonder grappig allegaartje van wijsheden, anekdotes, belevenissen, allemaal in de enige echte Bart Schoofs tekenstijl. Voor Hic Sunt Leones tapt hij even uit een totaal ander vaatje en tekent een pastiche op en een eerbetoon aan de legendarische stripreeks Pol, Pel en Pingo van de in 2001 overleden tekenares Carla Hansen. Slechts vijf pagina's alweer. Ik betwijfel of Bart Schoofs ooit een stripverhaal van normale lengte zal maken. Het ligt niet in zijn aard, denk ik, het zou niet bij hem passen. Hij is een man van flitsen, van ideeën, van losse flodders.

Nix zie ik nog wel een klassiek stripverhaal maken. Wat hij in Hic Sunt Leones pleegt, begint daar trouwens al op te lijken: dertien pagina's over kunstledematen in kevlar, voor de kenners: het puikje in de wondere wereld der prothesen. Nix is een

[p. 267]

stripwereld. Hij was iets bij telefoonmaatschappij Belgacom en hij tekende als hobby. Nu doceert hij stripkunde aan Sint-Lukas Brussel en is hij een naam. Terecht. Zijn werk zou absoluut niet misstaan in Fluide Glaciale of l'Echo des Savanes of een ander toonaangevend Frans striptijdschrift. Maar in Frankrijk kunnen ze bizar genoeg alleen Kamagurka waarderen. Nix is de enige Vlaamse striptekenaar die tegelijk in De Standaard en De Morgen tekende. Nix is de enige die ooit vrolijk de spot mocht drijven met het reilen en zeilen van de redactie van De Morgen, in het hilarische vervolgverhaal Ief de Chief. Nix is de bedenker van het geniale duo Kinky & Cosy, twee etters van lelijke tienermeisjes die hun familie, school en wijde omgeving terroriseren en tot wanhoop drijven. Nix is een grote, en dat toont hij ook in het kortverhaal Kevlar, waarin een man aan de toog van zijn stamcafé vertelt hoe hij achtereenvolgens zijn been en zijn prothese kwijtraakt. Ook in het universum van Nix heersen noodlot en tegenspoed, vermengd met absurde humor. Nix is een topper en had deze staalkaart van Vlaams talent eigenlijk mogen openen.

Wie zeker zijn plaats verdient in Hic Sunt Leones is Rayman. Hij tekent wat het dichtst bij een klassiek stripverhaal komt: Kapitein Gullible en de jacht op de Gouden Schedel. Rayman heeft een primitief en slordig ogende tekenstijl, er zit iets van de jonge Pratt in en soms leg ik spontaan een link met de loopgravenstrips van Tardi. Met dat verschil dat de strips van Rayman overlopen van de absurde humor. En dat is blijkbaar iets wat vrijwel alle jonge Vlaamse tekenaars gemeen hebben: absurde humor, de gave om uit het oerbanale het (tragi)komische te voorschijn te halen.

‘Boerke’ door Pieter de Poortere.

Kijk naar pagina 155, naar de tweepaginastrip van Karel Lauwers. Mijn zoektocht op het internet bracht me bij een andere Karel Lauwers, soldaat-kunstenaar in de loopgraven van de Groote Oorlog. De hits over de jonge tekenaar zijn op één hand te tellen. En nochtans is hij een groot talent. Wie erin slaagt om een ontroerend stilleven te tekenen over het verwijderen van een vlek uit een onderbroek, is een crack.

Maar hier eindigt mijn bewondering ook. De strip van Olivier Schrauwen heeft iets van Little Nemo. So what? Virginie van der Gucht

[p. 268]

tekent (opzettelijk?) lelijk en houterig en stroef en ik weet niet wat ze in dit boek doet. Dave Vanroye zoekt naar een eigen stijl en mengt ondertussen maar wat invloeden door elkaar. Stijn Gisquière doceert striptekenen; persoonlijk zou ik afraden bij hem cursus te volgen. Hij tekent in clichés. Hij tekent Musti voor volwassenen. Sebastiaan van Doninck is illustrator van kinderboeken en dat zie je eraan. Zijn Mr. Bunny is een aaneenschakeling van plaatjes van konijntjes, hertjes, kikkers en vossen in allerlei mooie pastelkleuren. Maar een stripverhaal is het niet. En het verveelt na drie pagina's. Jan Truyens tekent in de undergroundstijl van de jaren zeventig. Dat is dus al een hele tijd geleden. Philip Paquet tekent zoals Erika Raven en tal van Franse stripauteurs hem dat vele jaren geleden hebben voorgedaan. Niet onaardig, maar niet origineel.

Ik wil nog een uitzondering maken voor Maarten vande Wiele, die met It's not just drama, it's $ociety een niet onaardige pastiche maakt op het Hollywood meets Dallas-genre. Vande Wiele heeft zeker een eigen stijl. En hij kan vrouwen tekenen, wat niet iedereen gegeven is.

Net geen vijfentwintig euro is te veel geld voor dit boek. De kwaliteit van de strips is te ongelijkmatig, het bevat te weinig uitschieters en te veel vulsel. De keuze is te veel de persoonlijke keuze van de samenstelster, Ria Schulpen van uitgeverij Bries. Ik mis een paar namen: Jeroom uit Humo, om er maar één te noemen. Hic Sunt Leones is te weinig wat het pretendeert te zijn: ‘een overzicht van de jonge garde striptekenaars en illustratoren in Vlaanderen’. Want als ik bij de helft van het afgedrukte tekenwerk denk dat het niet goed genoeg is, dan schort er iets aan de selectie. Zoveel pretentie heb ik wel. En zo slecht is de jonge Vlaamse strip er zeker niet aan toe. Misschien had de samenstelster wat verder moeten zoeken dan in de brede kring van vrienden en kennissen. Hoe noemen we zoiets ook alweer? Zeker geen miskleun. Een verdienstelijke poging.

Louis van Dievel

Hic Sunt Leones, Uitgeverij Bries, Antwerpen, 2004, 168 p.