Ons Erfdeel. Jaargang 44

[p. 776]

Muziek

Opera leeft in Rotterdam

In Rotterdam leeft (en soms beeft) opera. Op 18 juni 2001 hield de algemeen directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest voor de Vrienden van dit orkest een inleiding getiteld ‘De toekomst van de opera in de Maasstad’. Hij kon toen niet vermoeden dat drie maanden later drie voorstellingen van Verdi's opera Rigoletto op de Maas bij de Wilhelminapier letterlijk en figuurlijk in het water zouden vallen en dat het zesde Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival, inclusief opvoeringen van de opera Lady Macbeth van Mtsenk van Dmitri Sjostakovitsj werd bedreigd door de afwezigheid van de Russische dirigent Valerie Gergiev, de spil van dit festival, tevens chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Dat laatste hield verband met de aanslagen in Amerika, waardoor Gergiev, die in Los Angeles zat, de opening van dit festival niet kon meemaken. Ook kon de eerste opvoering van ‘Lady Macbeth’ in het Nieuwe Luxor Theater evenmin onder zijn leiding doorgaan.

Negenduizend bezoekers zouden op de tribunes op de Rotterdamse Wilhelminapier per avond vier spectaculaire voorstellingen van Rigoletto (op pontons en schepen) volgen, maar de brandweer achtte het weer ongeschikt voor opvoeringen in de openlucht. Daarmee werd een streep gezet onder wat als het grootste buitenevenement aller tijden was aangekondigd. Wie al had betaald kon zijn geld terugkrijgen. Wie niettemin Rigoletto aan de Maas wilde zien, kon terecht in het nabijgelegen Nieuwe Luxor bij aangepaste opvoeringen.

Daarmee werd de miljoenenschade enigszins beperkt, maar van 36.000 bezoekers was natuurlijk geen sprake.

Wat Sjostakovitsj Lady Macbeth van Mtsenk betrof, voorzag het Gergiev Festival gelukkig in de medewerking van de zoon van de componist, Maxim Sjostakovitsj, die niet alleen een deel van het symfonische programma (alle zogenaamde oorlogssymfonieën) voor zijn rekening zou nemen, maar ook één van de drie opvoeringen

Het Luxor-theater in Rotterdam - Foto Rob 't Hart.

van ‘Lady Macbeth’ 1932 met solisten, koor en orkest van het befaamde Mariinsky Theater uit Sint-Petersburg. Hij kon daardoor zonder problemen Valerie Gergiev vervangen die Nederland pas een dag na de première kon bereiken. Rotterdam beefde even, maar kon toen weer opgelucht ademhalen. Het vervolg van dit goedbezochte zesde Gergiev-festival was verzekerd.

Vorige grootschalige operaproducties in de Maasstad werden steeds in de Ahoyhal georganiseerd en waarom men nu zo nodig het water opmoest, is niet helemaal duidelijk. Intussen is er het Nieuwe Luxor bijgekomen, met schitterende uitzichten op de Maas en een glasheldere akoestiek (kom daar maar eens om bij openluchtvoorstellingen!) zodat er ook geen reden meer is de nattigheid op te zoeken. Luxor (architect Peter Wilson) biedt ‘slechts’ 1527 stoelen, iets minder dan het Amsterdamse Muziektheater aan de Amstel, maar het zicht op de Bühne is voortreffelijk en de ambiance goed.

Toen koningin Beatrix in april het Nieuwe Luxor Theater opende, juichte Rotterdam. Eindelijk heeft de Maasstad, operastad bij traditie, een zaal waar de grote namen van opera, musical, show en dans volledig tot hun recht komen, zo liet de stad weten. Bovendien beschikt Rotterdam over kunstinstellingen als De Doelen, de Rotterdamse Schouwburg, het RO-Theater en het Onafhankelijk Toneel die, als ze de handen ineenslaan, tot een reeks van theatrale producties kunnen komen die voor de komende speelperiodes grote verwachtingen

[p. 777]

wekken: Les mamelles de Tirésias van Poulenc, Giustino van Vivaldi, La Traviata van Verdi, The Woman who walked into Doors van de Belgische jazzcomponist Kris Defoort, Rossini's Barbier van Sevilla, het muziekspektakelstuk Via Viola van Pascal Platel, de komische opera Flight van Jonathan Dove, de nieuwe opera Vreemde Melodieën van Antonio Chagas Rosa op een libretto van Gerrit Komrij, de opera's Death in Venice en The Turn of the Screw, van Benjamin Britten, Ernani van Verdi, Ariodante van Händel, Mozarts Le Nozze di Figaro en Fidelio van Beethoven. Een enorm en rijkgeschakeerd aanbod, in totaal 25 operaproducties waaronder drie wereldpremières en zes premières.

Aan de vooravond van Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001 gingen een jaar geleden eerder genoemde kunstinstellingen rond de tafel zitten om tot een inventarisatie van alle initiatieven te komen. Volgens Rob Overman, de directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, was een van de eerste opgaven een operabeleid voor de komende tien jaar uit te stippelen. Het zou er dan niet alleen maar om gaan de bestaande kunstinstellingen nog meer opera-minded te maken maar ook om tot een soort van opera productiehuis te komen dat facilitaire mogelijkheden biedt voor de realisering van nieuwe opera-opvattingen. Dat zou samen moeten gaan met een behoorlijk productiefonds van vele miljoenen. Verre toekomstmuziek, stellig, maar Rotterdam weet van aanpakken zodat die plannen zeker niet moeten worden verwezen naar de kast met utopistische, irreële ideeën. Spil in de gedachtenstroom is ongetwijfeld het Rotterdams Philharmonisch Orkest - dat regelmatig voortreffelijke medewerking verleent aan producties van de Nederlandse Opera - èn zijn chefdirigent Valerie Gergiev. Hij is immers ook chef van het Mariinsky Theater en van de Kirov Opera. Tevens is hij sinds 1997 eerste gastdirigent van de Metropolitan Opera in New York. Zijn charisma is aanzienlijk. Het afgelopen festival was nagenoeg uitverkocht, 40% van de bezoekers kwam uit Rotterdam, 50% uit de regio en 10% waren buitenlandse bezoekers. Eind december is Rotterdam Culturele Hoofdstad af, maar als het aan de zeven Rotterdamse kunstinstellingen ligt die betrokken zijn bij de programmering ‘Rotterdam Operastad’ zal de cultuur aan de Maas ook na 2001 welig blijven tieren.

Jan Rubinstein