Ons Erfdeel. Jaargang 44

Het MIM open voor het publiek!

Eindelijk! België heeft een MIM, een Muziek Instrumenten Museum. Eigenlijk werd het al gesticht in 1877 als studieverzameling voor de studenten van het Conservatoire Royal de Musique de Bruxelles. Ondanks alle mogelijk denkbare nonchalance en onachtzaamheid was die verzameling een eeuw later uitgegroeid tot één van de topcollecties in de wereld. Maar ze was wel zeer lamentabel gehuisvest en werd op deerniswekkende wijze aan het publiek voorgesteld. In 1978 kocht de overheid - zonder concreet bestemmingsplan - het verlaten Old England grootwarenhuis op de hoek van de Hofberg en het Koningsplein, hartje Brussel. In 1987, na nog eens tien jaar leegstand, werd besloten daar het instrumentenmuseum in onder te brengen. Restauratie en verbouwing duurden van 1988 tot eind 1998. Op 10 juni 2000 gingen de deuren open. Eindelijk...

In de lange voorgeschiedenis wisselen succesrijke aankopen van waardevolle stukken af met kommer en kwel omtrent een degelijke bewaring, bestudering en tentoonstelling ervan. De eerste conservator, Victor Mahillon, begon met een kleine 200 instrumenten: Europese uit de Fétis-collectie en Indische uit de schenking Tahore-Leopold II. Toen hij in 1924 overleed, had hij 3300 instrumenten verzameld en wetenschappelijk beschreven in een vijfdelige Catalogue descriptif et analytique. Daarbij waren belangrijke collecties als Contarini-Correr(17e-18e-eeuwse Italiaanse instrumenten), Snoeck (436 instrumenten uit Nederland en België) en zijn eigen unieke Sax-verzameling. Pas vanaf 1896 kreeg hij hulp van een adjunct, Ernest Closson. Die hele onschatbare verzameling, aanvankelijk verspreid over de zolders van het conservatorium, werd vanaf 1908 tentoongesteld - opgestapeld is een betere term - in een heren huis op de hoek van de Kleine Zavel en de Regentschapsstraat. Het ‘museum’ was slechts enkele uren per week te bezichtigen. De volgende conservators, Ernest Closson (1924-'36), Herman Closson (1936-'45) en René Lyr (1945'57), moesten het weer alleen zien te rooien, zonder personeel en met een steeds afnemend, beschamend laag budget: na 1945 amper 3000 frank per jaar! Conservator Roger Bragard (1957-'69) deed het tij keren: er kwam wetenschappelijk personeel, spreiding van de huisvesting liet toe reserves en publieke tentoonstellingsruimten te scheiden en er werd budget

[p. 126]

vrijgemaakt voor nieuwe aankopen en voor onderhoud en presentatie van het kostbare bezit. Er kwam ruimte voor concerten, geleide bezoeken, werkateliers, fotolabo, bibliotheek. De eerste stap naar wat een modern museum moest worden was gezet. Zijn opvolgers René de Maeyer (1969-'89) en Nicolas Meus (1989-'94) legden nog meerde nadruk op het naar buiten treden van het museum als centrum voor muziekcultuur en als wetenschappelijke instelling. Wekelijkse concerten, wisselende thematische tentoonstellingen, dienstverlening voor onderzoekers, een gespecialiseerde bibliotheek, studiecentra voor volksmuziek en voor orgelbouw, een eigen wetenschappelijk tijdschrift... waren zovele aspecten die het museum ver deden uitstijgen boven de oorspronkelijke studiecollectie voor de conservatoriumstudenten. In 1992 werd het museum dan ook losgekoppeld van het conservatorium (Ministerie van Onderwijs) en als IVe departement aangehecht aan de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (Ministerie voor Wetenschapsbeleid). Ook die beslissing was meer dan 20 jaar blijven hangen. Al die jaren werkte het personeel als ‘losse medewerker’, zonder statuut en zonder anciënniteit. Kon het museum zich tussen pakweg 1960 en 1990 eindelijk profileren als wetenschappelijk centrum, voor de bezoeker bleef het een trieste vertoning. De collectie lag verspreid over een vijftiental adressen, in de eigenlijke tentoonstellingszalen (Kleine Zavel) bleef de opstelling onveilig en onesthetisch. Het museum was slechts tien uur per week open, op voorwaarde dat de zaalwachters kwamen opdagen.

Nu, anno 2001, is ook het huisvestingsprobleem opgelost en kan er eindelijk doelgericht naar het grote publiek worden gewerkt. Huidig conservator Malou Haine verwoordt het zo: ‘Het MIM wil multifunctioneel zijn, een zo ruim mogelijk publiek - vooral kinderen - bereiken, maar wil zich ook richten tot gespecialiseerde vorsers. Een groot en open muziekcentrum, een kijk- en luistermuseum waar elk

Gevel van het Muziekinstrumenten Museum te Brussel.

bezoek een onvergetelijke belevenis is.’ Het nieuwe complex omvat twee historische gebouwen: Old England, een art nouveau ijzer-englas- constructie van Paul Saintenoy en het aanpalende Guimardgebouw met gevel in de neoklassieke bouwstijl van het Koningsplein. In het eerste bevinden zich de entreehal, de museumwinkel, de bibliotheek, het restaurant en de concertzaal, in het tweede zijn de tentoonstellingszalen ingericht. Een achterliggende nieuw gebouwde vleugel biedt ruimte aan de reserve en de technische ateliers. De huidige collectie telt zo'n 7000 stuks waarvan er een 1500 worden tentoongesteld, omkaderd met 700 iconografische documenten en een 200 luistervoorbeelden, te beluisteren met koptelefoon. De opstelling is onderverdeeld in vier grote hoofdstukken. Het eerste, Musicus mechanicus, gaat over klank en sonoriteit en bevat zowel 18e-eeuwse mechanische instrumenten als hedendaagse elektro-akoestische geluidsbronnen waar de bezoeker overigens zelf mee kan experimenteren via twee interactieve computerprogramma' s. Het tweede hoofdstuk toont Traditie in de wereld, nl. Europese volksinstrumenten en het buiten-Europese instrumentarium. Westerse kunstmuziek biedt dan het historisch overzicht van de Europese instrumentenbouw en ten slot-

[p. 127]

te is er een aparte verdieping getiteld Snaren en klavieren. Deze vier grote groepen zijn dan nog eens zeer functioneel opgesplitst in 89 thema's die de instrumenten in hun historische en sociale context plaatsen. Zo bv. ‘muziek aan het Franse hof in de 17e eeuw’, ‘het harmonieorkest in de tijd van Mozart’, ‘accordeon: piano van de armen’.... Daarbij valt zoveel fraais te bekijken en te beluisteren dat meer dan één bezoek noodzakelijk blijkt. Speciaal voor de jeugd zijn er pedagogische dossiers als klassikale voorbereiding op de thematische rondleidingen maar er zijn ook ‘museumateliers’ (zelf werken rond klank en instrumenten op vakantiedagen) en er is bovendien de zaal De tuin van Orpheus waar kinderen op actieve ontdekkingstocht gaan, een project bekroond door de Koning Boudewijn Stichting. Ook voor volwassenen is er een ruime keus aan thematische groepsbezoeken, aan wekelijkse concerten (donderdagavond), aan publicaties (bezoekersgids, thematische brochures, eigen tijdschrift). Voor de onderzoeker staat een bibliotheek met 30.000 documenten ter beschikking. Het klanklaboratorium hoort tot een project van de Europese Commissie in samenwerking met de universiteiten van Edinburgh, Leipzig en de Cité des Sciences et de l'Industrie uit Parijs. Het MIM werkt ook mee aan een internationaal project gecoördineerd vanuit Den Haag, dat honderden technische bouwplannen van historische instrumenten aanbiedt. Voor de toekomst staat de uitgave van cd-opnamen van instrumenten uit de collectie op stapel en er wordt gewerkt aan de voortzetting van de wetenschappelijke catalogus. Met dit alles worden de museumfuncties nu eindelijk volwaardig gerealiseerd: een unieke collectie grondig wetenschappelijk bestuderen en conserveren, maar evenzeer publieksvriendelijk en educatief laten zien en laten horen.

Hendrik Willaert

De spiegelzaal - Foto MIM - L. Schrobiltgen.

Het MIM bevindt zich vlakbij het Centraal Station aan de Hofberg 2. Open op dinsdag, woensdag,vrijdag van 9u30 tot 17 uur, op donderdag van 9u30 uur tot 20 uur, zaterdag en zondag van 10 uur tot 17 uur. Toegang 150 BEF. Tel [phone].