Ons Erfdeel. Jaargang 43

Het buitenland en wij

In april 1998 werd aan de Universiteit van Barcelona de vierde bijeenkomst gehouden van docenten in de neerlandistiek uit de Zuid-Europese Landen en uit Israël en Turkije. Eerder dit jaar verscheen een selectie van teksten van de lezingen die tijdens dit congres werden gehouden. De publicatie van deze bundel werd gefinancierd door de Nederlandse Taalunie en het Spaanse Ministerie van Opvoeding en Cultuur. De artikelen zijn volgens hun inhoud ondergebracht bij resp. letterkunde, taalkunde en taalverwerving, en vertaalkunde. Er komen bijdragen in voor over ‘Slapeloosheid in Nederlands proza’, ‘het Nederlands als Vreemde Taal voor Spanjaarden’ en ‘Functionalisme en vertaling’.

Pieter van der Vorms Jonge sla in Ankara hoort thuis in de afdeling ‘Vertaalkunde’. We hebben in deze kroniek reeds eerder aandacht besteed aan Jonge sla in het oosten. Dit boek bevat de notities die Rutger Kopland optekende tijdens zijn bezoeken aan een zestal afdelingen neerlandistiek in Oost-Europa, waar hij samen met studenten vertalingen maakte van zijn eigen gedichten. Een vertaling van zijn gedicht ‘Jonge

[p. 785]

sla’ was daarbij vaste prik, en de dichter geeft in zijn reisverslag commentaar op de problemen die met dat vertaalwerk gepaard gingen.

Van der Vorm doet in zijn bijdrage in deze bundel hetzelfde voor een Turkse vertaling van het bewuste gedicht. De vuistregel daarbij is: ‘...meteen vertalen, dat kan en mag niet.’ Eerst moet er informatie verzameld worden over de auteur en zijn/haar werk, daarna ondergaan de versregels een grondige analyse en vervolgens gaat men na of het gedicht globaal wordt begrepen. Bij het eigenlijke vertaalwerk blijkt dat niet alleen het verschil in ‘couleur locale’ tussen Nederland en Turkije de studenten parten speelt. De woorden die zij nodig hebben voor een goede vertaling worden vaak alleen gebruikt op het platteland en zijn allerminst bekend bij de jongeren uit de grootstad Ankara. Maar na veel gezwoeg en het raadplegen van een agrarisch woordenboek komen ze uiteindelijk tot een bevredigend resultaat. En zo wordt ‘Jonge sla’ nu ‘Körpe marul’.

anne van raemdoncke.a. (red.), Nederlandse Taal-, Vertaalen Letterkunde (Bijeenkomst van docenten in de Neerlandistiek in Zuid-Europa, Israël en Turkije), Universitat de Barcelona, ISBN 84-477-0697-4.

•

De cultuurafdeling van de chemisch-farmaceutische onderneming Bayer organiseert jaarlijks in de hoofdzetel van de onderneming in Leverkusen een cultuurfestival. Telkens staat een ‘cultuurruimte’ centraal waarin Bayer economisch actief is. Voor het jaar 2000-2001 werd gekozen voor Der alte Kulturraum Flandern Heute. De Duitse onderneming vindt deze ‘oude cultuurregio’ vandaag de dag terug in België, Nederland en de Franse departementen Nord-Pas-de-Calais; ze koos dan ook bewust voor een artistiek programma, afkomstig uit drie landen, omkranst door Duitse concerten en theateropvoeringen. Zo kan men in de industriestad Leverkusen, gekneld tussen Keulen, Düsseldorf en Bonn, nog tot mei 2001 luisteren naar Anima Eterna, La Petite Bande, het Huelgas Ensemble, het Koninklijk Filharmonisch orkest van Vlaanderen, maar ook naar het Residentie Orkest uit Den Haag en het Orchestra National de Lille. Bewust is naar wisselwerking gezocht. Zo soleert de Nederlandse cellist Pieter Wispelwey met het Rijselse orkest. En de Vlaamse improvisator-pianist Fred van Hove treedt op met andere Europese muzikanten. Rosas danst naast het Ballet du Nord uit Roubaix, het Nederlandse Nationale Ballet en het Nederlands Dans Theater. Een Brelprogramma (in het Frans en het Nederlands) ontbreekt niet, Claus ‘Der Kummer von Flandern’ evenmin. En twee avonden wordt er voorgelezen uit Schillers historische geschriften: Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der Spanischen Regierung. Het Oostendse PMMK, het Antwerpse Museum voor Fotografie, het Bonnefantenmuseum uit Maastricht en het Fonds Régional d'Art Contemporain uit Duinkerke verplaatsen zich naar Leverkusen met een bloemlezing uit hun collecties, en ook het Belgisch Centrum voor het Beeldverhaal pakt uit met een tentoonstelling in de Duitse industriestad. De jonge Gentse graficus en decorontwerper Vladimir Ivaneanu mag als ‘Stadtmaler’ in residence zich enkele maanden door de stad laten inspireren. Bayer biedt kortom in zijn thuishaven een eigenzinnige staalkaart van cultuur aan uit de ‘Lage Landen’ in de ruimste zin van het woord. Luc Devoldere schreef voor de programmabrochure van het festival een oriënterende bijdrage (Ons vaderland is de taal. Maar welke? Notities van een Vlaming) die in het Nederlands, Frans en Duits wordt afgedrukt.

http//:www.kultur.bayer.de

•

In 1976 verscheen de eerste editie van het tweetalige jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français. Deze publicatie van de Stichting Ons Erfdeel wil de lezer informatie bieden over de meest uiteenlopende aspecten van de Franse Nederlanden en de betrekkin-

[p. 786]

gen van deze streek met Vlaanderen en Nederland.

Het zilveren jubileum van het jaarboek, dat in mei 2000 voor de 25e keer verscheen, werd gevierd met een literaire en muzikale avond op 4 oktober 2000 in het Rijselse Hospice Comtesse. Dat gebeurde onder de titel De quoi parler ce soir, ontleend aan een vers van Hugo Claus. Hoofdredacteur en afgevaardigdbestuurder Jozef Deleu mocht voor een vijfhonderd aanwezigen de avond openen en al even aangeven waarover er zou gesproken worden: het onuitspreekbare. Het lijkt een hele opdracht, maar de aanwezige dichters losten de belofte in. Miriam Van hee en Rutger Kopland lazen hun gedichten voor in het Frans en het Nederlands. Betty Mellaerts bracht gedichten van Hugo Claus, en vanop het doksaal van de voormalige ziekenkapel las de Franse schrijfster en actrice Annie Degroote fragmenten uit Marguerite Yourcenars Archives du Nord. Het muzikale gedeelte van de avond was in handen van Dirk van Esbroeck en zijn begeleiders. Zij brachten op muziek gezette poëzie uit Nederland en Vlaanderen, van een tot melancholiek chanson omgetimmerd ‘De monniken van Sénanque’ van Luuk Gruwez tot een kille maar beklemmende parlando uitvoering van Slauerhoffs ‘La Voyageuse’. Van Esbroeck & co. sloten de avond passend af met een drietal ‘Chants populaires des Flamands de France’, Vlaamse volksmuziek die in de negentiende eeuw genoteerd en verzameld werd door Edmond de Coussemaker.

Filip Matthijs