Ons Erfdeel. Jaargang 42

[p. 775]

Taal- en cultuurpolitiek

Het buitenland en wij

De Britse journalist en schrijver Harry Pearson verbleef sinds 1995 verschillende keren in België en doorkruiste het land in alle mogelijke richtingen. A Tall Man in a Low Land. Some Time Among the Belgians bevat de neerslag van deze ervaringen. Pearson toont hierin een gedegen kennis van de cultuur en de geschiedenis en zijn boek bevat veel interessante informatie voor de Engelstalige lezer. Maar een echte introductie tot België is A Tall Man niet: daarvoor is Pearson teveel een satirische entertainer, die een mengeling van anekdotes, feiten en fictie royaal kruidt met droge Britse humor. Een voorbeeld hiervan is zijn weerlegging van het Britse vooroordeel dat België een saai land zou zijn. Die saaiheid is volgens Pearson slechts camouflage: het land is de afgelopen eeuwen zo vaak veroverd en bezet geweest, dat de inwoners tenslotte maar geprobeerd hebben om hun land zo vervelend mogelijk te laten lijken, in de hoop dat toekomstige veroveraars er gewoon zouden doortrekken op weg naar boeiender streken. In werkelijkheid is België volgens Pearson een excentriek land met tal van curiosa. Zo vraagt hij zich bij zijn kennismaking met het Delirium Tremens bier af waarom nog geen enkele brouwer eraan gedacht heeft om zijn product gewoon de naam ‘cirrose’ mee te geven.

harry pearson, A Tall Man in a Low Land. Some Time Among the Belgians, Little, Brown and Company, London, 1998, 246 p. - isbn 0-316-64734-9

·

Ook voor de New Yorkse auteur Luc Sante is België een bijzonder gegeven. Sante, die o.a. ook voor The New York Review of Books en Time schrijft, werd geboren in het Waalse Verviers, maar zijn ouders trokken naar de VS toen hij nog heel jong was. Toch heeft Sante altijd de Belgische nationaliteit behouden. Zelf zegt hij dat hij geen nationaliteit heeft: dat schept afstand, wat zijn werk als schrijver aanzienlijk ten goede komt. Hij is ‘a citizen of some country all his own, in which the surrealist comedy of Magritte and Tintin fuses with the language of Pynchon and DeLillo’. In The Factory of Facts - de ‘facts’ zijn de materiële zaken die in de eerste levensjaren een mens determineren: wat je eet, wat je ziet enz. - kijkt hij verbaasd en verwonderd naar zijn vaderland, dat hij pas in 1989 weer voor het eerst bezocht. Enerzijds staat hij afstandelijk tegenover dit vreemde land (volgens hem een samenraapsel van losse elementen), anderzijds voelt hij er zich ook mee verbonden. Of Sante zichzelf opnieuw kan uitvinden door een hernieuwde kennismaking met de ‘facts’ blijft een open vraag. Hij besluit: ‘I am not alone because everyone of us is an alien. That makes us all compatriots.’

luc sante, The Factory of Facts, Granta Publications, London, 1998, 276 p. - isbn 1-86207-128-4

luc sante, De feitenfabriek. Een verleidelijke herinnering aan een leven in België en Amerika, Prometheus, Amsterdam, 1998, 269 p. - isbn 90-5333-686-9

·

In Nachbarsprache Niederländisch gaat Lut Missinne na hoe een aantal Vlaamse en Nederlandse auteurs in de jaren negentig de zoektocht naar een identiteit op heel verschillende manieren aangaan. Deze zoektocht vindt plaats binnen een breed spectrum van het autobiografische genre: de klassieke autobiografische roman (Helga Ruebsamen), het hyperrealisme van de Nix-generatie (Ronald Giphart, Paul Mennes), de taalbewuste auteurs bij wie identiteit ook een literaire identiteit wordt (Gerrit Krol, Pol Hoste) en zelfs de parodie op de terug-naar-het-verleden boeken (Stefan Hertmans' Naar Merelbeke).

Herbert Immenga portretteert Elisabeth Eybers als ‘Dichterin zwischen zwei welten’. De kern van dit stuk zit in een uitspraak van de in Amsterdam wonende Zuid-Afrikaanse schrijfster: ‘Vandat ek my tuisgemaak het in Nederland besef ek dat dit 'n dubbele voorreg is om twee vaderlande te hê, al is dit maar dat dit jou in die geleentheid stel om hulle in gedagte teen elkaar uit te speel - én met mekaar te versoen.’

Naast een aantal andere artikelen en korte boekbesprekingen bevat het tijdschrift ook

[p. 776]

een rubriek ‘Neue Medien’, waarin deze keer Van Dales CD-ROMs Groot Woordenboek Nederlands-Duits en Duits-Nederlands en Groot Woordenboek hedendaags Nederlands en Groot synoniemenwoordenboek op de harde schijf worden losgelaten.

Nachbarsprache Niederländisch. Beitrage zur Sprache, Literatur und Landeskunde der Niederlande und Flandern, 1/99 (Jg. 14). Inlichtingen: Fachvereinigung Niederländisch e.V., Haus der Niederlande, Alter Steinweg 6/7, D-48142 Münster (fax: [phone]/ http://wwwhein.uni-muenster.de)

·

In de reeks ‘Arts and Ideas’ van de Londense uitgeverij Phaidon verscheen van de Amerikaanse kunsthistorica Kristin Lohse Belkin een deel over Pieter Paul Rubens. Het is een handzaam en jargon-vrij werk, waarin de auteur helder en beknopt alle aspecten van het immense oeuvre van de Antwerpse meester behandelt in een chronologisch overzicht van zijn carrière. Maar ze gaat ook op zoek naar de mens achter de kunstenaar. Haar aandacht gaat daarbij speciaal uit naar Rubens' inspanningen voor vrede als diplomaat en schilder, en naar zijn verhouding tot vrouwen en de manier waarop hij deze in zijn werk afbeeldt. Hij beschouwde de vrouw als een sensuele godin en minnares, maar ook als moeder met een door het baren getekend lichaam. Over de bekende vlezige naakten schrijft ze: ‘Rubens obviously did not believe in an idealised female body: he painted what he saw, with all its imperfections’.

kristin lohse belkin, Rubens, Phaidon Press Ltd, London, 1998, 351 p. - isbn 0-7148-3412-2.

·

Het echtpaar Arnolfini van Jan van Eyck is een van de bekendste schilderijen in de collectie van de Londense National Gallery (dat er trouwens recent een hele CD-ROM aan wijdde), maar daarnaast bezitten ze op Trafalgar Square ook nog een vijftigtal andere werken van Vlaamse meesters uit de 15de eeuw. Sinds de zomer van 1999 kregen al deze werken trouwens een nieuwe plaats in het kader van reorganisaties en verbouwingen in de Gallery. In de gereviseerde reeks catalogi van de Gallery verscheen Lorne Campbells The Fifteenth Century Netherlandish Schools. Daarin wordt deze rijke verzameling, waarin namen als Dirk Bouts, Hans Memling en Rogier van der Weyden figureren, nauwkeurig bestudeerd en beschreven. Campbell nam veel nieuwe informatie op over de geschiedenis en de iconografie van de individuele schilderijen en over de gebruikte schildertechnieken. Ook de werkmethodes in de ateliers worden nauwkeurig bestudeerd. Campbell wijst er op dat heel vaak mercantiele bekommernissen voorrang kregen op de artistieke afwerking: de opdrachtgever voor De opening van het graf van Sint Hubertus bijvoorbeeld had blijkbaar haast om zijn schilderij in handen te hebben, want in het atelier van Rogier van der Weyden ging men er zo snel tegenaan dat de afgebeelde Lodewijk de Grote bespottelijk veel groter is uitgevallen dan de andere figuren, terwijl Lodewijks kamerheer met een wel heel slordig gepenseeld handje werd bedacht.

Zelfs over het veel bestudeerde Arnolfiniportret duiken hier nieuwe vragen op: werd het afgebeelde paar misschien verkeerd geïdentificeerd? Voor het antwoord op deze vraag kan de lezer op p. 192 van Campbells voortreffelijke catalogus terecht.

lorne campbell, The Fifteenth Century Netherlandish Schools, National Gallery Publications Ltd, London, 1998, 464 p. - isbn 1-85709-171-x.

·

Bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verscheen de vijfjaarlijkse uitgave van de bibliografie Het Nederlandse boek in vertaling. ‘Nederlands’ geldt hier niet als aanduiding van de nationale herkomst van de vertaalde werken, want het gaat volgens de samenstellers om ‘nieuwe edities en drukken van vertalingen van oorspronkelijk Nederlandstalig werk, die tussen 1993 en 1997 werden gesignaleerd in de Koninklijke Bibliotheek’. Daarbij werden alle vertalingen opgenomen, met uitzondering van die op het gebied van de exacte wetenschappen. Het boek telt meer dan 400 bladzijden en bevat 4362 vertaalde titels. Duits loopt nog steeds op kop als doeltaal (1681 titels t.o.v. 1091 in de vorige bibliografie), op respectabele afstand gevolgd door Engels (747) en Frans (486). Nieuwkomers zijn o.a. Lets, Oekraïens en Farsi (elk 1 titel), Albanees (3), Ests (6) en Laps (9). Een interessant overzicht, jammer dat nergens in het boek vermeld staat of deze informatie ook langs elektronische weg te raadplegen valt.

Het Nederlandse boek in vertaling 1993-1997, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, 1999, 443 p. - isbn 90-6259139-6.

[p. 777]

Eerder - in 1972 - was er al ‘Chapel Road...which is the book about the childhood of ondine, who was born in the year 1800-and something’. En nu is er eindelijk een boek dat begint met de woorden ‘LE LIVRE SUR LA ROUTE DE LA CHAPELLE...qui est le livre sur l'enfance d'ondinette qui naquit en l'an 1800-et-tant...’. Louis-Paul Boons De Kapellekensbaan werd in het Frans vertaald door Marie Hooghe en verscheen bij ‘L'age d'homme’ in Lausanne.

Dezelfde uitgever leverde dit jaar ook Poèmes van Hugo Claus af. De vertalingen zijn hier van de hand van Marnix Vincent, die gedichten koos van 1948 tot nu. Het resultaat is een lijvige bundel (meer dan 500 pagina's), waarm Claus' virtuositeit en vooral veelzijdigheid volledig tot hun recht komen. Vincent vertaalde eerder ook al toneel en novellen van Claus en romans van Gerard Reve. Hij is niet alleen een getalenteerde, maar ook een productieve vertaler. In 1999 verscheen nog een uitstekende vertaling van zijn hand, alweer als onderdeel van de ‘Collection au coeur du monde’ van ‘L'age d'homme’: Vivre la frontière, een bloemlezing van gedichten en lyrisch proza van Jozef Deleu, die door de vertaler zelf in de inleiding wordt voorgesteld.

louis-paul boon, La Route de la Chapelle (vert. Marie Hooghe), L'age d'homme, Lausanne, 1999 419 p. - isbn 2-8251-1204-6.

hugo claus, Poèmes (vert. Marnix Vincent), L'age d'homme, Lausanne, 1999, 505 p. - isbn 2-8251-1061-2.

jozef deleu, Vivre la frontière (vert. Marnix Vincent), L'age d'homme, Lausanne, 1999, 103 p. - isbn 2-8251-1667-4.

·

Wie in New York woont en Nederlandstalige boeken wil lezen, kan terecht op Madison Avenue, in het hart van Manhattan. Daar bevindt zich de Dutch Library met een collectie van een tweeduizendtal boeken; voornamelijk Nederlandse literatuur (soms in Engelse vertaling), maar ook in het Nederlands vertaalde wereldliteratuur. Daarnaast heeft de bibliotheek nog een bescheiden afdeling non-fictie en een aantal zeldzame werken en eerste drukken.

Vlakbij de Dutch Library bevindt zich ook het redactielokaal van De Nieuwe Amsterdammer. Dit onafhankelijke blad voor de Nederlandstalige gemeenschap aan de Amerikaanse Oostkust verschijnt tien keer per jaar en brengt nieuws uit Nederland en Vlaanderen. Een willekeurige greep uit de laatste jaargangen: het politieke afscheid van Hans van Mierlo, de bedenkelijke staat van studentenkamers in Gent, het wel en wee van de Euro en de start van een ‘echte-Nederlandse-kroketten’-fabriek in Brooklyn.

Inlichtingen: Dutch Library, 295 Madison Avenue, 45th floor. New York, NY 10017, USA, tel / fax: [phone]. e-mail. [e-mail] De Nieuw Amsterdammer, 310 Madison Avenue, Suite 1810 New York, NY 10017, USA.

Filip Matthijs