Ons Erfdeel. Jaargang 42

Film

Twee filmdebuten

Film 1

Op 8 augustus 1988 besloot de Belgische regering om Italiaanse Agusta-helikopters aan te kopen. De al even omstreden aankoop van het luchtafweersysteem van de Franse firma Dassault gebeurde op 28 april 1989. Weldra bleek dat bij deze aankopen ter waarde van meer dan 20 miljard BEF (± 1,1 miljard gulden) voor miljoenen smeergeld werd uitbetaald. Het

[p. 772]

geld kwam vooral in handen van socialistische politici. Ophefmakend in dit verband was in 1995 het aftreden als NAVO-secteraris-generaal van Willy Claes, ten tijde van beide aankopen minister van Economische Zaken. In 1998 volgde uiteindelijk het zogenaamde proces van de eeuw, waarbij de betrokken kopstukken van de partij en hun medewerkers werden veroordeeld. Zo ook Luc Wallyn, adjunct nationaal-secretaris van de socialistische partij, die een deel van het smeergeld op een Zwitserse rekening zette en de interesten voor zich hield.

Film 1 is een film van zijn zoon Willem Wallyn (Brussel, 1960) met het Agusta/Dassaultproces als uitgangspunt en achtergrond. In het begin van de film cirkelen helikopters en vliegtuigen boven akkers en weiden. Op de soundtrack klinkt de smartlap ‘Zachtjes, zachtjes’ van de Vlaamse ex-zangeres La Esterella. Een knipoog naar Stanley Kubricks Dr. Strangelove, waarin Vera Lynn ‘We'll meet again’ zingt, terwijl de atoombom valt. Daarop volgt een hectische montage van de persdrukte rond het Brusselse justitiepaleis, terwijl de beschuldigden de statige trappen ervan bestijgen. De cineast filmt ook zijn vader. Deze is vergezeld van de acteur Peter van den Begin, die de rol van zoon en advocaat Willem (Billy voor de intimi) speelt. Vooral in het eerste deel verrast en verbluft de film de kijker door zijn ingenieuze, flitsende montage van zowel klank als beeld.

Na deze documentaire sequenties gaat de film over in een ethische gijzelingsthriller. Zoon Billy (een schitterende Peter van den Begin) wordt op de eerste procesdag al benaderd door tv- journalist Johannes van Buren (Herbert Flack), die aast op enkele pittige details over vader Wallyn. Billy kotst van dergelijke praktijken maar Van Buren neemt tijdens het avondjournaal weerwraak. Op zijn beurt pakt zoon Wallyn de journalist aan. Tijdens de duur van het proces houdt hij hem met zijn vrienden gegijzeld en spit zijn privé-leven uit. In de gewetenloze, scoopgeile journalist herkent advocaat Billy echter geleidelijk zichzelf. Als advocaat neusde hij ooit zelf in de vuilniszakken van de vrouw van een rijke cliënt. Hij ontdekt in zich-

Peter van den Begin en Luc Wallyn in ‘Film 1’.

zelf een bij wijlen even meedogenloze ‘piranha’. Vandaar dat begin- en slotscène van de film een moedeloze Peter van den Begin tonen, die zich tot de bioscoopbezoekers richt met ‘Goedenavond, beste kijkers’. Hij heeft het bovendien over een eerste en een tweede film. Film 1 blijkt de bioscoopfilm, de tweede versie is te persoonlijk en houdt de filmmaker voor zich. Achter Wallyns kritisch mensbeeld vol cynische humor schuilt echter ook in de bioscoopversie een ontroerende vader-zoon relatie, die voelbaar is in de zeldzame momenten waarin vader Wallyn optreedt.

Willem Wallyns eerste lange speelfilm trok veel aandacht. Niet alleen door zijn inhoud, een bijzonder eerlijke gefictionaliseerde biografie, gekoppeld aan de Agusta-affaire, maar ook door de zuiver filmische aspecten. Er is de creatieve manier waarop de cineast in het spoor van Dogmacineast Lars von Trier (The Idiots) met de videocamera omgaat. Het uiterst beperkte budget van 25 miljoen BEF (± f 1,35 miljoen gulden) liet hem in dit verband geen keuze. Daarnaast is er de sterke montage, die vooral indruk maakt in het begin van de film. Film 1 verrast door zijn gedurfd, postmodernistisch door elkaar weven van filmstijlen en-citaten, een procédé waarmee de jonge, autodidactische filmmaker op intelligente manier zijn talent en kennis van het medium etaleert. Ondanks enkele minder geslaagde gijzelingssequenties is Film 1 een van de boeiendste debuten uit de Vlaamse filmproductie.

De Bal

Merkwaardig succesvol is een andere Vlaamse debuutfilm. De Bal kwam op 23 juni 1999 in

[p. 773]

‘De bal’, een film van D. Deprez en J.-Cl. van Rijckeghem met o.a. Martje Ceulemans, Hilde van Miegfiem.

roulatie en bleef maandenlang draaien in de Vlaamse bioscopen. Geselecteerd als competitiefilm werd hij al eerder op de festivals van Berlijn (reeks ‘Kinderfilmfest’) en Cannes (‘Cannes Junior’) door het jonge publiek enthousiast onthaald. Deze jeugdfilm is het resultaat van de samenwerking tussen Dany Deprez (º1975) en Jean-Claude van Rijckeghem (º1963). Beiden zitten al een aantal jaren in het filmvak. Deprez volgde indertijd lessen aan de filmschool (KASK - Gent) van de internationaal alom gelauwerde animatiefilmer Raoul Servais en realiseerde in samenwerking met Van Rijckegem, die in de filmverdeelsector actief was, documentaires, reclame- en promotiefilms. Dany Deprez is bovendien bekend als plastisch kunstenaar, terwijl Jean-Claude van Rijckeghem enkele jeugdverhalen schreef. In 1994 richtten ze hun filmproductiehuis A private View op.

Het verhaal van De Bal is dat van een degelijk hedendaags jeugdboek. Het elfjarige meisje Sophia (Martje Ceulemans) wordt in het verwaarloosde park, in feite een stortplaats, gepest door de ‘Beestie Boys’, die in het park hun kamp gebouwd hebben. Troost vindt ze bij Mingus, een zwerfhond. Wanneer ze verneemt dat het zogenaamde park moet wijken voor een kantoorcomplex, is ze de wanhoop nabij. Van een zigeuner krijgt ze een oude lederen bal met magische eigenschappen. De Bal die op alle mogelijke verwachte en onverwachte ogenblikken tot leven komt, is aanvankelijk Sophia's steun en toeverlaat. Tot hij jaloers wordt op haar jeugdvriendje Romeo... Dan beseft Sophia dat ze het zonder magie in de wereld van vandaag moet zien te rooien.

Het enthousiasme van elf- en twaalfjarigen voor deze jeugdfilm is niet zo verwonderlijk. De manier waarop Deprez door digitale computeranimatie de bal tot een personage omtovert, verrast telkens weer. Bovendien speelt de film psychologisch bijzonder goed in op de leefwereld van kinderen van vandaag en hun fantasie. Dat een bal herkenbaar is voor alle culturen, verklaart bovendien de internationale respons op de film. Naast Hilde van Mieghem, Michaël Pas, Julien Schoenaerts e.a. is de 72-jarige Nederlandse acteur Rijk de Gooijer voor het eerst present in een Vlaamse speelfilm. Het talent en de bekendheid van deze schitterende acteurs dragen uiteraard ook bij tot het verdiende box office-succes. Bijna twintig jaar na Robbe de Herts De Witte van Sichem komt een Vlaamse jeugdfilm opnieuw in het normale bioscoopcircuit terecht. Dit is op zichzelf al een opmerkelijke prestatie.

Wim de Poorter