Ons Erfdeel. Jaargang 42

[p. 133]

Elsschot op de digitale snelweg

Grasduinen in de Nederlandse en de Vlaamse literatuur is tegenwoordig een fluitje van een cent. Een gedicht van Gorter, een achtergrondartikel over Paul van Ostaijen of een middeleeuws handschrift in beeld. Het kan allemaal vanachter de computer, op internet. Er is echter een nadeel. Het vinden van de juiste weg is lastig. De digitale literatuurstad is voortdurend in aanbouw. De ene wijk is al prachtig vormgegeven, terwijl de andere nog in de steigers staat. Een goede routeplanner is daarom vereist. Gelukkig biedt het net zelf een paar handvaten om zelfstandig aan de slag te gaan.

De startende literatuursurfer kan terecht bij het Schrijversnet http://www.schrijversnet.nl. De pagina geeft het laatste literaire nieuws, portretteert vele auteurs en kent een literaire agenda. Daarnaast zijn er rubrieken zoals het boek van een bekende Nederlander op zijn nachtkastje en de literaire wandeling. Die wandeling houdt in dat een thema als ‘sprookjes, mythes en sages’ na een korte introductie wordt voorzien van enkele titels die op het thema zijn geïnspireerd. Van deze boeken staat weer een korte beschrijving. Jammer is dat de wandeling alleen een interne route volgt en geen uitstapjes naar andere sites maakt. Beter is wat dat betreft de FXi-pagina. Deze pagina presenteert o.a. televisieprogramma's met een literaire inslag. Het Schrijversnet biedt tenslotte ook de mogelijkheid om zelf te leren schrijven. Een workshop poëzie ‘met het oog van de dichter’ voorziet de surfer van opdrachten die opgestuurd kunnen worden. Zij gaan aan de slag met voorbeelden van dichters als Rutger Kopland, Eva Gerlach en K. Schippers.

Het Schrijversnet is een grotendeels gesloten circuit. Interessant voor de beginner, maar al snel te beperkt voor de doorzetter. Een goed overzicht van de Nederlandse en Vlaamse literatuur op internet biedt de door Piet Wesselman samengestelde pagina De Nederlandse Letteren http://www.letteren.nl/. De Nederlandse Letteren is een venster naar veel literaire links in binnen- en buitenland. Wesselman zet op de homepage zestien rubrieken op een rij. De belangrijkste is ‘Schrijvers en dichters’ met een overzicht van zo'n 450 bekende en onbekende schrijvers. Van elke schrijver staan er verwijzingen naar andere sites met informatie over deze auteur. Willem Elsschot bijvoorbeeld krijgt zes connecties. Dat varieert van een publicatie van het bekende gedicht ‘Het huwelijk’ tot een artikel over Elsschot van Jeroen Brouwers over de rol van de schrijver in de Tweede Wereldoorlog.

Steeds vaker is klassieke literatuur op internet terug te vinden. Het begon een paar jaar geleden met het Amerikaanse project Gutenberg en Duitse tegenhanger Projekt Gutenberg-DE. Het doel van deze projecten is om literatuur in gedigitaliseerde vorm onder de aandacht van een breed publiek te brengen. In Nederland is het vergelijkbare initiatief natuurlijk vernoemd naar onze vermeende uitvinder van de boekdrukkunst Laurens Jansz Coster http://www.dds.nl/~ljcoster/.

De nadruk in dit project ligt op de historische teksten, al zijn er eveneens modernere auteurs te vinden zoals Perk, Dèr Mouw, Multatuli en Van Ostaijen. Naast de integrale tekst is er ook achtergrondinformatie opgenomen. Van de middeleeuwse tekst Lanceloet en het hert met de witte voet vinden we ook een link naar een Engelse site over het Camelot-project aan de universiteit van Rochester. De informatie over Van Ostaijen begint met zijn bekende zelfautobiografie. Daarnaast is een uitgebreide selectie uit zijn dichtbundels opvraagbaar. Als achtergrondartikel zijn er onder meer recente artikelen uit De Groene Amsterdammer en De Standaard der Letteren weergegeven.

Recenter verzamelwerk staat in de Anthologie poëzie na 1880 van Edo Engels. De verzamelde gedichten doen denken aan een bundel ‘Klassiekers uit de Nederlandse literatuur’. Internet biedt literatuurliefhebbers de mogelijkheid om hun eigen klassiekers op een rijtje te zetten. Anne-Maries Bloemlezing zet bijvoorbeeld Hans Andreus en Judith Herzberg naast liedjes van Brigitte Kaandorp en Jan Rot.

Naast het zelf bloemlezen biedt internet eveneens de mogelijkheid om eigen werk te publiceren. Van het Nederlands taalgebied wordt wel gezegd dat er net zoveel dichters als lezers zijn. Het overgrote deel van die dichters lukt het niet een bundel bij een officiële uitgever uit te brengen. Voor hen is internet een schot voor open doel. Ze starten een eigen homepage waar ze hun gedichten en verhalen de volle ruimte geven. Wesselman geeft dertig van die pagina's, waarschijnlijk het topje van de

[p. 134]

ijsberg. Het WWW forum voor beginnende schrijvers en dichters verzorgt een uitgebreide bloemlezing van nog ongepubliceerde verhalen en gedichten.

Een andere mogelijkheid om te publiceren kan via de digitale literaire periodieken. Zij hebben een lagere kwaliteitsdrempel dan de bekende en erkende literaire tijdschriften. Soms zijn het experimentele, op jongeren gerichte tijdschriften. Een voorbeeld daarvan is Sampel, een Belgische tijdschrift dat ‘pulp durft opzoeken en dat dissidenten bundelt’. Meer gevestigde tijdschriften zijn onder meer Meander, Opkamer en Mondzeer en Reuzenkreeft.

Een tijdschrift dat zich meer op de wetenschappelijke kant van de literatuur richt, is Neder-L, een van de oudste neerlandistische internet initiatieven. Een overzicht van symposia en evenementen en de index van de culturele tijdschriften maakt het interessant. Neder-L is een uitzondering. De neerlandistiek is op het internet niet best vertegenwoordigd. Opvallend is dat de best verzorgde site afkomstig is van de vakgroep Nederlands uit Wenen. Hier vinden we onder meer een mooi vormgegeven documentatiecentrum over in het Duits vertaalde Nederlandse literatuur, audiobestanden met gedichten voorgelezen door Henk van Ulsen en een uitgebreide pagina over de Geschiedenis van het Nederlands. Die laatste pagina probeert bijvoorbeeld een antwoord te vinden op de vraag waarom zoveel Vlamingen moeilijkheden hebben met hun taal.

Langzaam beginnen de neerlandici wakker te worden. In Amsterdam zijn wat initiatieven gestart en ook op de Leidse universiteit begint het internetgebruik vorm te krijgen. Het meest aardig is het Theatrum Biblicum http://www.let.data/Dutch/dutch.htm met een inventarisatie van thema's uit het Oude en Nieuwe Testament. Over elk onderwerp vermeldt de site Nederlandse en Engelse literaire werken waarin het thema voorkomt. Zo is het eenvoudig na te gaan dat de doop van Christus terug te vinden is bij Van Leeuwen, Gezelle en Vondel.

Veelbelovend, maar nog in aanbouw zijn de sites van het Constantijn Huygens instituut, het Letterkundig museum en het Electronic Text Center Leiden. Dit laatste project wordt aangekondigd als een groot archief van (historische) teksten. De proefpagina over Belle van Zuylen bevat informatie over haar leven en een selectie uit het werk. Verder gevorderd is de Koninklijke Bibliotheek. Naast de mogelijkheid om titels op te zoeken, is het ook mogelijk om de rijkelijk geïllustreerde expositie ‘Honderd hoogtepunten uit de Koninklijke Bibliotheek’ te zien.

Scholieren zullen het internet graag gebruiken als uittrekselregister. Via de Digitale School, het Pauzeweb en het Biblioweb is vrij simpel aan een overzicht te komen van nationale en internationale literaire werken. Sommige kranten, zoals De Standaard en het Brabants Dagblad geven ingangen naar recensies.

De Nederlandse Letteren is de beste wijze om de surftocht te beginnen. Maar er zijn andere mogelijkheden. Het NL-menu Literatuur http://www.nl-enu.nl/nlmenu/kucu/lite.html geeft een willekeurige opsomming van sites, variërend van een Amsterdamse pagina over Dromen & demonen tot de Nederlandse Franz Kafka-Kring en de Niet-erkende Gerard Reve Pagina. Lang niet alles van het NL-menu is bij Wesselman te vinden. Ook is het via het NL-menu makkelijk om een overzicht te krijgen van de kranten, tijdschriften en uitgaanscentra.

Wil de surfer informatie over één bepaalde schrijver hebben, dan is het aan te raden zelf de digitale straten af te schuimen. Daar bestaan verschillende zoekprogramma's voor. Altavista http://www.altavista.com gaf op Willem Elsschot niet zes, maar honderd verwijzingen. Daaronder de bij de Nederlandse Letteren ontbrekende Elsschot homepage met zeer veel informatie over de schrijver en zijn werk.

Ries Agterberg