Taal- en cultuurpolitiek
Een nieuwe Engelstalige encyclopedie over Nederlandse kunst
Sheila D. Muller, redacteur van Dutch Art: An Encyclopedia (1997), schrijft in haar voorwoord dat ‘this encyclopedia mirrors the state of our knowledge about Dutch art in the mid-1990s’. Terecht wijst ze erop dat Nederlandse kunst in dit decennium een gevestigde waarde is in talrijke Amerikaanse universitaire curricula, en ook ruim vertegenwoordigd is in verschillende privé- en openbare collecties in de VS. De studie van de Nederlandse kunst is een internationale en interdisciplinaire aangelegenheid in volle ontwikkeling geworden.
Sinds het midden van de jaren zestig zijn er een aantal belangrijke algemene studies over Nederlandse kunst in het Engels verschenen. Als men de studies naast elkaar legt, tekent zich een duidelijke evolutie binnen het vakgebied af. Deze vloeit voort uit een verschil in aanpak, verschuivende gezichtspunten en het stellen van nieuwe vragen. Muller illustreert dit aan de hand van drie belangrijke voorgangers van deze encyclopedie. In 1966 publiceerden Jakob Rosenberg, Seymour Slive en E.H. ter Kuile Dutch Art and Architecture 1600-1800 (herdr. 1993), volgens Muller voornamelijk ‘a book about the history of reputations’: de drie groten - Hals, Rembrandt en Vermeer - krijgen elk een afzonderlijk hoofdstuk toebedeeld. De mindere goden worden bestudeerd in hoofdstukken die opgebouwd zijn rond bepaalde steden of onderwerpen. Als gevolg daarvan werd tussen 1966 en 1980 een stroom monografieën over schilders uit die lokale scholen geproduceerd. In 1978 verscheen Rudi Fuchs' Dutch Painting (herdr. 1989), een studie van de Nederlandse School vanaf de oorsprong in de late vijftiende eeuw in Haarlem tot in de jaren zeventig van deze eeuw. Wat betreft de kunstproductie vóór 1800 werkt Fuchs voornamelijk aan de hand van onderwerpcategorieën zoals genrestukken, historiestukken, stillevens enz. Centraal in zijn werk staat de notie van Nederlands Realisme als een soort ‘mock realism that functions to disguise meaning as metaphor’, waardoor de nadruk op de formele analyse komt te liggen. Bob Haak tenslotte, in zijn The Golden Age: Dutch Painters of the Seventeenth Century (1984), borduurt voort op de monografieën die in het zog van Dutch Art and Architecture 1600-1800 ontstonden. Hij plaatst de drie groten in de Nederlandse traditie en verschuift zo het accent naar de lokale scholen, waarbinnen hij de grote en kleine meesters aanduidt.
In de jaren negentig is het algemene overzicht een vreemde eend in de bijt. De nieuwe informatie is verspreid over tijdschriftartikelen, monografieën, dissertaties, tentoonstellingscatalogi enz. Vandaar deze nieuwe publicatie: ‘(...) to interpret the diversity of viewpoints and topical treatments for general use requires an encyclopedia.’ Deze encyclopedie bouwt verder op de drie bovengenoemde werken en verzamelt alle snippers. De kunstproductie wordt bestudeerd, aan de hand van scholen en onderwerpcategorieën, maar ook de ‘history of reputations’ wordt niet geschuwd. Wel worden in de monografische stukken over bv. Rembrandt en Karel Appel de kunstenaars steeds in het licht van hun nationale en internationale context beschouwd. Belangrijk in dit opzicht zijn de ‘see also’ - stukjes die bij de meeste artikelen de korte bibliografie voorafgaan. De lezer die het artikel over ‘Contemporary art (1980-1990)’ leest, wordt niet enkel doorverwezen naar stukken over Carel Visser en Marlene Dumas, maar kan ook de bijdragen over ‘Feminist Issues’ of ‘State patronage’ raadplegen. Bij Rembrandt wordt men o.a. de weg gewezen naar een lang stuk over ‘Art History’, waar dan weer te lezen staat dat het Rembrandt Research Project een belangrijke stimulans was voor het aanhalen van de band tussen kunstgeschiedenis en restauratiewetenschap.
Dutch Art: An Encyclopedia is een handzaam boek. Er zijn beknopte bibliografieën, illustraties (zoals wel vaker bij dit soort boeken te weinig en niet echt goed gereproduceerd), een uitgebreide index op namen en begrippen en een ‘Reader's Guide’. In die laatste vindt men de artikelen geordend vol-
Auteursrechtelijk beschermd