Ons Erfdeel. Jaargang 40

Ivana Šćepanović: vertalen als passie

Toen ik tien jaar geleden het eerste Lectoraat Nederlands in (voormalig) Joegoslavië van de grond kreeg, was ik enigszins mistroostig bij de aanblik van mijn eerste lichting studenten. Hun motivatie leek me geen blijvende belangstelling voor de Nederlandse taal en cultuur te waarborgen: een jonge nonconformist aangetrokken door het gedoogbeleid van de Nederlandse overheid, een vrouw die een LAT-relatie had met een Nederlander, een rijpere dame op zoek naar een nieuw begin... Tja, ‘wie leert er nou zo'n exotisch taaltje?’, weerklonk toen de vraag van menig Nederlander in mijn oren. Niets bleek minder waar dan die eerste indruk, want de meest productieve vertalers van Nederlandstalige literatuur zijn juist uit dat ietwat excentrieke groepje voortgekomen dat behalve kennis ook passie zocht.

Ivana Šćepanović, die toen juist haar loopbaan als lectrice Servo-Kroatisch en vertaalster Engels en Italiaans bij een grote uitgever had beëindigd, is zonder twijfel de meest vooraanstaande onder hen. Zij maakte haar wensdroom van een nieuw begin al in het eerste studiejaar waar door een studiebeurs voor de jaarlijkse zomercursus voor studenten Nederlands uit Midden-Europa in Hasselt te verdienen. Ondanks haar leeftijd werd deze haar bij uitzondering toegekend, vanwege de enorme belangstelling en inzet die ze voor de Nederlandse taal- en letterkunde had getoond. Haar kennismaking met Vlaanderen, en later ook met Nederland, staat aan het begin van een liefdesrelatie met de literatuur en cultuur van de Lage Landen die snel tot een ware hartstocht is uitgegroeid. Van alle Servo-Kroatische vertalingen van Nederlandstalige literatuur die in de afgelopen tien jaar in boekvorm verschenen zijn - en dat zijn 44 titels - staan er maar liefst 23 op haar naam!

De aandacht van Ivana Šćepanović ging meteen uit naar de bekendste Nederlandstalige schrijvers en hun zowel formeel als inhoudelijk veeleisende oeuvre. Met name Ivo Michiels, Hugo Claus en Cees Nooteboom staan in het middelpunt van haar belangstelling. In het begin ging het vertalen natuurlijk gepaard

[p. 301]

met veel fouten van vooral idiomatische en cultuurgebonden aard. Maar ook toen was mij één ding meteen duidelijk: Ivana Šćepanović beheerst haar moedertaal voortreffelijk, haast dichterlijk, enerzijds dankzij haar opleiding en ervaring als lectrice en vertaalster, anderzijds ook dankzij een aangeboren begaafdheid en sensibiliteit. Het is vooral de sensibiliteit die haar al zeer vroeg in staat stelde om de gedachtegang van haar favoriete experimentelen zowel in hun proza als in hun poëzie te volgen en op een wonderbaarlijke manier in het Servo-Kroatisch te vertalen. Dankzij de gepassioneerde energie waarmee zij zich in de taalstudie verdiepte en dankzij haar regelmatige en langdurige verblijven in Nederland en Vlaanderen is Ivana Šćepanović inmiddels een vakkundige neerlandica geworden, die inzicht heeft in alle facetten en finesses van de Nederlandse taal. Haar bekwaamheid komt tegenwoordig niet alleen in het eigenlijke vertaalwerk tot uitdrukking, maar ook in het samenstellen van bloemlezingen van proza en poëzie, waarbij Vlaamse schrijvers haar voorkeur genieten.

Een van de grote verdiensten van deze productieve vertaalster is dat zij door de kwaliteit van haar vertalingen, door haar enthousiasme en haar professionele connecties in de uitgeverswereld belangstelling heeft weten te wekken voor het publiceren van een literatuur die

Ivana Šćepanović (derde van links) in het gezelschap van jongere collega's.

in het Servo-Kroatisch taalgebied tot voor kort vrijwel onbekend was. Dat lag vooral aan het feit dat men bij gebrek aan gekwalificeerde vertalers aangewezen was op bestaande Duitse en Engelse vertalingen van het origineel. Éen decenium na de oprichting van het Lectoraat Nederlands is dat mede door het toedoen van Ivana Šćepanović niet meer het geval. Dat was ook de reden dat de Servische Vereniging van Literaire Vertalers haar in 1996 samen met haar collega-vertaalsters Olivera Petrović van der Leeuw en de ondertekenaar van dit artikel officieel heeft geëerd voor hun verdiensten voor de bekendmaking van de Nederlandstalige literatuur: een onderscheiding verdiend door kennis en passie.

Jelica Novaković-Lopušina / Belgrado