Ons Erfdeel. Jaargang 39

[p. 783]

Taal- en cultuurpolitiek

In memoriam Helga Hipp

Op Paaszondag 7 april 1996, overleed professor dr. Helga Hipp. Haar stervensbericht viel als een donderslag bij heldere hemel: zij was immers pas 61 jaar oud en stond nog volop in het beroepsleven als hoofd van de Abteilung Niederlandistik/Nordistik van de Universität Leipzig.

Helga Hipp was een veelzijdig taalgeleerde. Zij studeerde Duits, Nederlands, Engels en Scandinavistiek aan de Leipziger universiteit (1954-1959). Onmiddellijk na deze brede opleiding werd ze assistente bij een van haar professoren, de bekende Theodor Frings. Vanaf 1961 was ze Aspirantin. In 1968 promoveerde ze op een proefschrift over de werkwoorden der voortbeweging in het hedendaagse Duits, met Rudolf Grosse als promotor. Het onderwijs van het Duits als vreemde taal is lange tijd haar voornaamste werkterrein geweest. De ervaring die ze daarin had opgedaan aan het Dolmetscherinstitut van de Universität Leipzig, kon ze goed gebruiken tijdens haar verschillende docentschappen in het buitenland: aan de Universiteit van Bagdad in 1969-1970, in Moskou van 1977 tot 1982 (waar ze ook een oefenboek voor het vertalen Russisch-Duits schreef), en van 1986 tot 1988 aan de Universiteit van Helsinki.

Na haar terugkeer uit Irak werkte ze in Leipzig onder leiding van Gerhard Worgt, die daar in 1968 benoemd was tot ordinarius voor Niederlandistik en Nordistik. Haar wetenschappelijke belangstelling verschoof in deze periode van de Duitse taalkunde naar de Nederlandse literatuurstudie. In 1983 habiliteerde ze zich met een proefschrift over de Vlaamse sociaal-realistische verteller Lode Zielens. In 1986 werd ze tot buitengewoon docent benoemd en in 1992 tot hoogleraar in de neerlandistiek. Na Worgts emeritaat nam zij ook de leiding van de vakgroep over.

Helga Hipp had sinds de jaren '80 vooral belangstelling voor de Vlaamse literatuur van de 20ste eeuw en voor de Duits-Nederlandse literaire betrekkingen. Ze was op deze terreinen niet alleen wetenschappelijk maar ook prak-

Helga Hipp (1934-1996).

tisch actief. Het laatste vooral als literair vertaalster en als deskundig adviseur van de DDR-uitgeverijen Volk und Welt, Aufbau, Kiepenheuer en Reclam, die een aantal Vlaamse en Nederlandse auteurs in Duitse vertaling hebben uitgegeven. Zij publiceerde enkele maanden geleden nog een artikel in Ons Erfdeel (39-1, pp. 92-103) over de 93-jarige Elisabeth Augustin, die in 1933 van Leipzig naar Amsterdam is geëmigreerd en zowel in het Duits als in het Nederlands schrijft. Helga Hipp onderhield nauwe contacten met haar Vlaamse en Nederlandse collega's, door wie ze gewaardeerd werd om haar wetenschappelijke precisie en haar voorzichtige en genuanceerde stellingname.

Ik heb Helga Hipp vrij goed leren kennen tijdens mijn EG-gastdocentschap bij haar vakgroep, kort na de Wende. De Oost-Duitse maatschappij en dus ook de universiteit in Leipzig zaten toen volop in de zogenaamde Umstrukturierung: de oude (DDR-)structuren, regels, normen en waarden golden niet meer en de nieuwe waren nog niet duidelijk bepaald of vastgelegd. In deze moeilijke en onzekere periode, waarin het personeelsbestand werd gedecimeerd en talloze vakken en zelfs vakgroepen werden opgeheven, heeft Helga Hipp in alle discretie maar met taaie vasthoudend-

[p. 784]

heid gestreden voor het voortbestaan van de neerlandistiek en de scandinavistiek aan ‘haar’ universiteit. Ze deed dat niet alleen uit belangstelling voor de betrokken vakgebieden zelf en om het waardevolle werk van haar voorgangers niet verloren te laten gaan, maar ook en vooral omdat ze bekommerd was over de toekomst van haar medewerkers en omdat ze van mening was dat de kennis van het Nederlands een belangrijke troef kon zijn voor de jongeren in het ‘nieuwe’ Duitsland. Hopelijk zal de studie Nederlands die zij mee heeft bestendigd en gemoderniseerd ook na haar verdwijnen onverkort gehandhaafd blijven aan de oude Leipziger universiteit.

Wat me vooral is opgevallen in de gesprekken met Helga, waren haar bezorgdheid over het welzijn van anderen, haar warme menselijkheid en haar bescheidenheid.

Op een septemberavond in een Antwerps restaurant met uitzicht op de toren van de kathedraal, vertelde ze me over een - als ik me goed herinner - Noordse gewoonte om een gezellig samenzijn met vrienden met een lange stilte af te sluiten. ‘Dan kan je je rustig realiseren’, zei ze, ‘hoe aangenaam het wel is geweest.’ Het besef dat zij de rust en de stilte waarnaar ze zo intens verlangde nu ten volle heeft gevonden, is een troost voor hen die haar vandaag node missen.

Guy Janssens