Ons Erfdeel. Jaargang 39

Het Nederlands bij de zuiderburen op school

Het verhaal van het Nederlands in Noord-Frankrijk is niet onmiddellijk een success-story. Als er resultaten zijn geboekt, dan is dat eerder te danken aan veel en geduldig werken. Soms echter heeft men de indruk dat er toch schot in de zaak komt en dat er echt sprake is van vooruitgang.

Op 13 januari 1996 werd in Brugge door de Nederlandse Taalunie een bijeenkomst belegd over het onderwijs Nederlands in de regio Nord-Pas-de-Calais. Na afloop hadden verschillende deelnemers de indruk dat er inderdaad vooruitgang was geboekt. Die indruk werd veroorzaakt door een aantal factoren. Ten eerste was er de goede voorbereiding van deze vergadering. Dat mag men zeker op de rekening schrijven van het algemeen secretariaat van de Nederlandse Taalunie onder leiding van G. van den Bergh, en van de dienst Externe Betrekkingen van de provincie West-Vlaanderen. Ten tweede was er de enthousiaste medewerking van de Franse deelnemers en vooral van J. Kooijman, inspecteur d'Académie in Rijsel en verantwoordelijk in het département du Nord voor het primair en secundair onderwijs.

Het algemeen secretariaat van de Nederlandse Taalunie kreeg in 1994 van het Comité van Ministers de opdracht een extra impuls te geven aan de bevordering van de neerlandistiek in de regio Nord-Pas-de-Calais. Er werden twee voorbereidende conferenties gehouden waarop een inventaris werd gemaakt van de problemen en de behoeften, en waarop beleidsvoorstellen werden besproken. Voor het uitwerken van deze voorstellen werden twee trilaterale werkgroepen ingesteld, een voor het primair onderwijs en een voor het secundair onderwijs. Een derde werkgroep, onder leiding van de ‘Pôle Européen’, een universitair samenwerkingsverband, formuleerde enkele adviezen inzake het universitair en tertiair onderwijs. Ten slotte werden ook voorstellen geformuleerd voor het particulier onderwijs.

Een van de uitgangspunten van dit overleg was dat de deelnemers het principe van de reciprociteit erkennen: een betere positie van het Nederlands in Frankrijk moet gepaard gaan met meer inspanningen voor het onderwijs van het Frans in Vlaanderen en Nederland. Daarnaast was iedereen het er ook over eens dat het toekennen door de Franse overheid van een CAPES (Certificat d'Aptitude Pédagogique à l'Enseignement Secondaire) de status van het onderwijsvak Nederlands zeer ten goede zou komen.

Voor het primair onderwijs doet zich met de komst van het EILE (Enseignement d'Initiation à une langue Etrangère) een belangrijke ontwikkeling voor. Door dit nieuwe systeem kan vanaf de leeftijd van zeven jaar begonnen worden met het aanleren van een vreemde taal. Voor het Nederlands zou men hier gebruik kunnen maken van de ervaringen op de basisscholen van Belle en Zuid-Wervik. Het is van het grootste belang dat deze nieuwe mogelijkheid op de voet wordt gevolgd. Uitwisselingen van leerlingen en leerkrachten, ontwikkeling van didactisch materiaal en nascholing kunnen de belangstelling voor het Nederlands doen toenemen.

Voor het secundair onderwijs wordt gewezen op de betekenis van de ‘sections internationales’ en de ‘sections européennes’, waar de mogelijkheid bestaat tot het aanleren van twee vreemde talen. In het normale secundair onderwijs in Frankrijk moeten leerlingen maar voor één vreemde taal kiezen en gewoonlijk is dat het Engels.

De vergadering pleitte voor een pragmatische aanpak. Met een aantal kleine, concrete projecten in het primair onderwijs kan onmiddellijk worden gestart. Een concrete verwezenlijking is de oprichting van een coördinatiecel met een Frans en een Vlaams personeelslid. Deze leden zullen de verschillende projecten op elkaar moeten afstemmen, een informatiecentrum moeten worden voor de onderwijsinstellingen in Noord-Frankrijk en West-Vlaanderen, en de scholing moeten behartigen van de Franse leerkrachten in het kader van het EILE.

•

Wie moeite heeft met termen als ‘CAPES’ of ‘EILE’ kan nu heel wat informatie vinden in de tweetalige brochure De school bij de

[p. 462]

buren/L'école chez les voisins. Deze publicatie heeft de bedoeling Vlamingen en Fransen te informeren over elkaars onderwijssysteem. Elk onderwijssysteem is zowel in het Frans als in het Nederlands beschreven. Het Franse systeem werd bestudeerd door de Vlaamse ‘Stichting Ryckevelde’ in Brugge, terwijl het Vlaamse systeem werd onderzocht door ONISEP (Office National d'Information sur les Enseignements et les Professions) in Rijsel. Het Franse systeem is dus beschreven door Vlamingen en het Vlaamse door Fransen.

In een eerste deel wordt het onderwijssysteem in Frankrijk toegelicht. Het Franse onderwijs kent drie basisprincipes: de schoolplicht van zes tot zestien jaar; het kosteloze onderwijs en de neutraliteit van het onderwijs. Daarna wordt het Franse onderwijssysteem vanaf de kleuterschool tot en met het hoger onderwijs beschreven.

In een tweede deel wordt het Vlaamse onderwijssysteem bestudeerd. Het inleidende gedeelte noemt als belangrijkste kenmerk daarvan het principe van de vrijheid van onderwijs. Dat heeft geleid tot het ontstaan van drie onderwijsnetten. Daarna wordt kort de organisatie van alle vormen van onderwijs in Vlaanderen besproken.

Ten slotte worden de beide systemen met elkaar vergeleken. Een van de belangrijkste verschillen is dat het onderwijs in Frankrijk strikt centraal georganiseerd wordt, terwijl de onderwijsbevoegdheden in Vlaanderen gedecentraliseerd zijn. In Frankrijk zijn de onderwijsinstellingen niet concurrentieel. In het hele land streven zij één opvoedkundige doelstelling na. In Vlaanderen bestaat een sterke concurrentie tussen de verschillende instellingen en netten. Het vrij gesubsidieerd (voornamelijk katholiek) onderwijs trekt in Vlaanderen het overgrote gedeelte van de leerlingen aan, terwijl in Frankrijk 70% van de leerlingen in het officieel onderwijs te vinden is. Een ander verschilpunt tussen beide onderwijssystemen vinden we in het curriculum. In Frankrijk duurt het basisonderwijs 5 jaar, in Vlaanderen is dat zes jaar. De specialisatie van de studierichtingen heeft in Frankrijk ook later plaats. In Frankrijk voert men al lang een ‘open schoolbeleid’, waarbij allerlei partijen (leerkrachten, ouders, politieke verantwoordelijken, leerlingen en studenten) aan de organisatie van de school meewerken. In Vlaanderen is men nog maar pas begonnen met de institutionalisering van de vertegenwoordiging van de ouders in de scholen, met name in de lokale schoolraden. Er is ook een groot verschil in de vorming van de leerkrachten. In Frankrijk krijgen de leerkrachten eenzelfde vorming voor alle niveaus, terwijl men in Vlaanderen drie niveaus van rekrutering en opleiding heeft behouden. Een laatste belangrijk verschilpunt is dat ouders in Vlaanderen vrij zijn in hun keuze van onderwijsinstelling. In Frankrijk wordt de kinderen een onderwijsinstelling toegewezen.

Enthousiasme aan beide kanten van de grens en betrouwbare informatie zijn essentiële voorwaarden voor een goede grensoverschrijdende samenwerking. Aan deze voorwaarden is op dit ogenblik voldaan. Het is nu te hopen dat sommige externe factoren, zoals de hetze rond het Nederlandse drugsbeleid, geen roet in het eten komen gooien.

Dirk van Assche
De school bij de buren/L'école chez les voisins, Provincie West-Vlaanderen, Brugge / Stichting Ryckevelde vzw, Damme / Union européenne, Interreg / Onisep, Lille, 1995, 62 p.