Ons Erfdeel. Jaargang 39

Kermis voor de meestri
Nederlandstalige woorden in Indische talen

De belangrijke talen die gesproken worden aan de kust van Indië zijn Gujarati, Marathi, Konkani, Kanada, Malayalam, Tamil, Tulu, Telugu, Oriya en Bengali. In deze talen is de invloed merkbaar - hoewel weinig maar wel duidelijk - van de Nederlandse taal, de cultuur en de geschiedenis. Men ontdekt er ook Nederlandse monumenten, kerken, kerkhoven, schilderijen, paleizen en forten. Ik wil met deze publicatie een poging doen om de oorsprong na te gaan van bepaalde woorden uit verscheidene Indische talen.

Sommige Nederlandse titels zijn nog steeds in gebruik in Indische talen, zoals meestri voor de belangrijkste ambachtslui, metselaars, slagers, kunstenaars enz. Heel waarschijnlijk vindt het woord zijn oorsprong in het Nederlandse woord meester. De sheriff in Bengal en het hoofd van de politie in Malabar werd tot voor kort fiscaal genoemd. Het is heel waarschijnlijk dat de Nederlanders dit woord in Indië hebben geïntroduceerd en dat het de officiële titel was voor belastingambtenaar. In de door de Portugezen gedomineerde gebieden was de Engelse term voor boss: patrao. Op de niet-Portugese plaatsen bestaat het woord patroon of patrone nog steeds, het wordt enkel een beetje anders uitgesproken. Zou het van het woord patroon komen? Op de parelvisserijkust ten Zuid-Oosten van Indië leven veel duikers die jaarlijks deelnemen aan de parelvisserij, het is een onderdeel van de Tamil-folklore. Duyker en daiker zijn de woorden die men gebruikte om in de omgeving van Kayal-pattinam, Punnakayal, Tuticorin, Trichendur en andere bezette gebieden aan de kust van Zuid-Oost Indië de duikers te omschrijven. Vanwege de grote Nederlandse betrokkenheid bij de parelhandel lijken we de oorsprong te mogen zoeken in het Nederlands.

Sommige technische namen werden door de Nederlanders in Indië geïntroduceerd. In de 17de eeuw waren de technologische uitvindingen en het wetenschappelijk onderzoek in Europa ver vooruit op het Oosten. Op de kust van Konkan, met Konkani als een van de belangrijkste plaatselijke talen, gebruikte men het woord pomp voor allerlei soorten pompen, zoals waterpompen en luchtpompen. Het zou een rechtstreeks geleend woord uit het Nederlands kunnen zijn. Pistool zou ook gelokali-

[p. 460]

seerd kunnen worden in dezelfde richting. Wie zou willen beweren dat een woord als candelabro niets te maken heeft met het Nederlandse woord kandelaar? Het is een oude gewoonte, vooral onder de traditionele bevolking van Goa, om de dag te bekronen met een glas kokospalm of cashew fenny, de twee befaamde lokale alcoholische dranken. De plaatselijke uitdrukking hiervoor is kop marunk of kop ghevunk. Kop is ook in het Nederlands een vertrouwde term. Laampt in het Konkani vindt zijn oorsprong in het Nederlandse woord lamp, volgens dr. Fokker. Volgens Riggs heeft painel, het woord dat gebruikt wordt voor een schilderij in een kader, zijn oorsprong in het Nederlandse woord paneel. Dit woord wordt in Goa door de mensen die Konkani spreken nog veel gebruikt. Vaaz, een bloempot, komt volgens dr. Schuchardt van het Nederlandse woord vaas. De Tamil-sprekende bevolking van Pondicherry in het zuiden van Indië gebruikt het woord kaan voor allerlei soorten kranen. Ook in andere delen van Indië zou dat woord in omloop zijn. Het Nederlandse woord voor kaan is kraan.

De jaarlijkse kermissen in België en Nederland hebben hun eigen versie in de gebieden in Indië met voornamelijk christenen. Het woord kermis wordt daar dan ook gebruikt voor dit soort activiteiten. De woorden numr en muziek worden gebruikt in verscheidene plaatsen in Indië. Jan Huyghen van Linschoten, die gedurende zes jaar in dienst was van de aartsbisschop in Goa, gebruikt het woord monssoyn en moussoen om de winden te beschrijven die over het Indische subcontinent waaien gedurende een bepaalde periode van het jaar. Het is mogelijk dat het woord moesson door deze Nederlander is geïntroduceerd.

Ook sommige levensmiddelen dragen Nederlandstalige namen. Artapal, meestal in het Singalees gebruikt en in mindere mate bij de Tamilsprekenden, is zonder twijfel afkomstig van het Nederlandse woord aardappel. Knolkol en kob zijn twee verschillende soorten groenten, waarvan de naam geassocieerd zou kunnen worden met de Nederlandse benaming kool. De twee bovengenoemde namen zijn meer te horen in Goa. Pampalismasu wordt gebruikt door de Tamil-sprekende bevolking van Tamil Nadu en staat voor pompelmoes (grapefruit). Omdat de kustbewoners van Tamil regelmatig contact hadden met de Nederlanders die aan de kust verbleven, is het waarschijnlijk dat dit Nederlandse woord in hun taal is doorgedrongen. Kalkoen is een veel voorkomend gevogelte in Calicut en Calcutta. De traditie wil dat de Nederlanders de eerste lettergreep van de twee steden gebruikten voor het woord kalkoen. Petersilly is een ander woord dat in het noorden van Indië wordt gebruikt; het staat voor peterselie.

Doordat in de stad Karaikal het diamant sterk geassocieerd werd met de Nederlanders, werd door de lokale bevolking verwezen naar diamant met het woord olanda en dat woord is nog tot op heden in gebruik in Karaikal. Contrat, duddu en rosanv zijn algemeen gebruikte woorden in het Konkani in Goa. In het Konkani wil kontrat korunk of kontrat ghevunk zeggen: genieten van voordelen. Het woord kontrat in het Konkani zou van het Nederlandse woord contract komen. Duddu in Konkani betekent geld. In de Tamil- en Kanadataal gebruikt men duddu en in de Malayalamtaal van Kerala gebruikt men tuttu. Het woord in het Nederlands is duit. Rosanv is een veel gebruikt woord in Konkani; het slaat op de dagelijkse inkomsten van metselaars, timmerlui, rondreizende kleermakers, landbouwers, grafdelvers, kappers enz. Het woord rosanv kan een relatie hebben met het Nederlandse woord rantsoen, dat tot op zekere hoogte in een soortgelijke context wordt gebruikt. Kakkukus, kaksu, kakkus, kapus enz. zijn enkele van de woordvormen die men kan horen als men door Tamil Nadu, Kerala of Goa reist. Dit woord is afkomstig van het Nederlandse woord kakhuis.

Nu en dan komt men familienamen tegen die Nederlands klinken, zoals Cornelisz., Vijfer, Vanganzen en Vanspall. Dit zouden de namen geweest kunnen zijn van de Nederlandse voorvaderen in de 17de en 18de eeuw. Kleine groepen vindt men terug rond Chinsura en Bengal, Surat in Gujarat, Cochin, Quillon en Allepey in Kerala en in andere kleine steden, zoals Tutticorin, Nagapattinam, Pulicat en Masulipatnam aan de kust van Coromandel.

Cajetan Coelho / Goa (India)

Bibliografie:

boxer, c.r., The Dutch Sea-Borne Empire, 1600-1800, Londen, 1965.

yule, h., burnell, a.c., Hobson-Jobson, Londen, 1903.

dalgado, m.s. en soares, a.x., Portuguese Vocables in Asiatic Languages, New Delhi, 1936.

[p. 461]

galletti, a.; van den burg, a.j. en groot, p., Selections from the Records of the Madras Government, Madras, 1911.

owen, c.k., The Dutch in India, New Delhi, 1981.

pannikar, k.m., Malabar and the Dutch, Bombay, 1931.

pillay, v., Tamil Lexicon, Vols. I-VI, Madras, 1982.