Ons Erfdeel. Jaargang 39

[p. 456]

Film

Internationaal Filmfestival van Brussel 1996

Jarenlang kampte het Brusselse festival met een nogal negatief imago: het festival werd beheerst door Brusselse filmhuizen, die de manifestatie vooral zagen als een promotiecampagne voor hun films die er als avant-premières extra aandacht kregen. Bovendien werd in de Vlaamse pers herhaaldelijk het te Franstalige karakter van het festival aangeklaagd. Sinds enkele jaren is dit niet meer het geval. De organisatoren proberen vandaag het festival te profileren als een Europese aangelegenheid, die de culturele en cinematografische rijkdom van de Europese Unie wil herwaarderen.

Tijdens de 23ste editie (van 17 tot 27 januari 1996) werd daarom voor het eerst een Europese competitie met belangrijke distributieprijzen georganiseerd. Het is een verdienstelijk initiatief, waaraan de Europese filmproductie, die nog nauwelijks kansen krijgt in onze bioscopen behoefte heeft. Makkelijk is dat niet, midden februari lokt het Filmfestival van Berlijn en in mei is er Cannes. Het spreekt vanzelf dat filmmakers hun films voor die gerenommeerde festivals reserveren. De programmatie met tien competitiefilms zag er dan ook niet zo denderend uit. Dat wil niet zeggen dat et geen bijzondere producties te bekijken vielen. Zo belichtte Beim nächsten Küss knall ich ihn nieder van Hans-Christoph Blumenberg aan de hand van de levenskroniek van de Duitse cineast Reinhold Schünzel (1888-1954) het filmbeleid tijdens het nazi-regime in Duitsland. Hoofdacteur Peter Fitz kreeg voor zijn vertolking van de tragikomische halfjoodse cineast terecht de Prijs voor de Beste Acteur. Eveneens interessant was de Engelse productie England, my England van Tony Palmer, een film naar een scenario van wijlen John Osborne, waarin onder de magistrale muziek van Henry Purcell het Engeland van de 17de eeuw en dat van de jaren zestig door elkaar worden gemonteerd. Eigentijds en echt Oostenrijks was Die Ameisenstrasse van Michael Glaswogger, die aan de hand van de belevenissen van een aantal appartementsbewoners in Wenen een al even grotesk als hallucinant beeld geeft van het leven in een Europese grootstad. Winnaar van de Prijs voor de Beste Europese Film werd uiteindelijk de Britse inzending Funny Bones, een komedie van Peter Chelson met Amerikaanse inbreng - ietwat vreemd voor een jury van een festival dat toch in de eerste plaats de Europese film wil steunen.

Eigen producties

Ook dit jaar besteedde het festival uitgebreid aandacht aan de korte film. Zo kregen alle filmscholen opnieuw de gelegenheid hun producties voor te stellen. In de nationale competitie behaalde Esmeralda Snopek, ex-studente van de Gentse Academie, met Ze kijkt, ze kijkt niet de belangrijkste prijs. Wat de lange speelfilm betreft, waarvoor Brussel voor het eerst een Belgische competitie organiseerde, haalde de lowbudgetfilm Manneken Pis (1994) van Frank van Passel het moeiteloos van Between the Devil and the Deep Blue Sea (Marion Hänsel), Brylcream Boulevard (Robbe de Hert), Conte des Trois Diamants (Michel Khleifi), Taxandria (Raoul Servais) e.a. In de Caleidoscoopsectie verraste de Franstalige Brusselse cineaste Chantal Akerman iedereen met de romantische komedie A Couch in New

Dirk Roothooft, Sara de Roo en Rik van Uffelen in ‘Hendrik Conscience (Elixir d'Anvers)’.

[p. 457]

York. Deze would-be commerciële productie met Juliette Binoche en William Hurt in de hoofdrollen staat immers in schril contrast met haar vroegere merkwaardige ‘andere’ films als Hotel Monterey, La Chambre en News from Home, en uiteraard ook met haar multimedia-installatie D'Est. Au bord de la fiction, die na San Francisco, Minneapolis en Parijs in het kader van het festival ook in Brussel te zien was. Akermans installatie is een indringend verslag van haar reis vanuit de ex-DDR via Polen tot in Moskou. Een eerste deel bestaat uit de film D'Est (1.50 u.), het tweede bevat 24 videoschermen, die elk een fragment van vier minuten uit deze film continu tonen, en dan is er nog een 25ste scherm met lege beelden, maar met een geluidsband waarop de cineaste haar motivatie verwoordt. Beelden van massa's wachtende mensen, straatscènes, eindeloze landschappen en ook soms benepen huiskamers evoceren op een aangrijpende manier het steeds maar ‘onderweg’ zijn. Opnieuw experimenteerde Chantal Akerman met beeld en tijd, zoals in haar vroegere films, waaraan in het Brusselse Filmmuseum tijdens het festival als hommage een volledige retrospectieve - niet minder dan 23 titels - werd gewijd. Met andere woorden, deze unieke filmmaakster beheerste dit festival onnadrukkelijk maar veel intenser dan de Amerikaanse eregast, acteur en realisator Tim Robbins.

Van heel andere aard was de première van de nieuwe Vlaamse film Elixir d'Anvers, een productie die in feite uitstekend had gepast in het kader van Antwerpen, Europese culturele hoofdstad 1993. Onder de supervisie van Robbe de Hert kregen zes jonge cineasten, onder wie twee Nederlanders, de kans om elk een korte film rond de geschiedenis van de Vlaamse metropool te realiseren. Het geheel kadert in een rondleiding van een groepje Nederlanders door een gids, vlot vertolkt door de Vlaamse tv-vedette Félice (André Steemans). Op een ludieke manier worden al dan niet volkse verhalen verbeeld over de ketter Tanchelijn (12de eeuw), over de gewiekste zakenman Balthasar de Groote, over het literaire verraad van Hendrik Conscience, de eerste opblaasbare sekspop - bekend als Mannequin d'Anvers (rond 1885) - de revolte van prostituees in de rosse buurt, de Riedijk, en over de 16de-eeuwse kapitalist avant la lettre, Van Schoonbeke. Heden en verleden vloeien vaak anachronistisch in elkaar over. Via het folkloristische verleden wordt niet zelden speels-kritisch verwezen naar de samenleving van vandaag. Dankzij Elixir d'Anvers kregen zes talentvolle jongeren, nl. Boris Paval Conen, Nathalie Deklerck, Tom van Overberghe, Wim Symoens, Wolke Klupell en Filip van Neyghem, de kans om in Fugitive Cinema-stijl hun talent te bevestigen.

Filmbeleid?

Tijdens het festival brak er ten slotte nog herrie uit rond het filmbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. Aanleiding was de onverwachte weigering van de gunstig geadviseerde en aanvankelijk ook toegekende overheidssteun aan de Belgische Franstalige productie Camping Cosmos. Deze film lag nog op de montagetafel, toen de Brusselse Vlaming Jan Bucquoy vernam dat hij niet langer kon rekenen op 6,5 miljoen BEF subsidie, een bedrag dat hij voor de afwerking van de film dringend nodig had. Volgens media-minister Eric van Rompuy zou de film ‘beschamend’ zijn en paste het bijgevolg niet aan een dergelijke prent overheidsgeld te besteden. De reden van de weigering is ongetwijfeld te zoeken in de figuur van de filmmaker, die door zijn provocerend anarchistische happenings vaak het establishment hekelde. Door haar woordbreuk zette de overheid echter opnieuw het filmbeleid op de helling. Het gunstige advies van de selectiecommissie werd op basis van extra-artistieke, puriteinse motieven genegeerd, evenals de kwaliteiten van Jan Bucquoy als cineast, die voor zijn debuut - het verrassend originele La vie sexuelle des Belges - in 1994 van de Belgische filmkritiek de Cavens-prijs voor de Beste Belgische Film ontving. Erger is nog dat door een dergelijke houding de Vlaamse Gemeenschap voortaan als partner in een filmproductie voor zowel binnen- als buitenlandse coproducenten onbetrouwbaar wordt. Het algemene protest van de filmsector tegen een dergelijke gang van zaken illustreert het ongenoegen van filmmakers over het beleid van de overheid inzake film. Het bewijst bovendien dat er ondanks het filmdecreet van 1994 in dit beleid in Vlaanderen sinds dertig jaar niets fundamenteels is veranderd.

Wim de Poorter